Herb rodu Hohenzollern
| Marek Nienałtowski |
|
Po reorganizacji struktury powiatowej w państwie pruskim po Kongresie Wiedeńskim wraz z reorganizacją okręgów administracyjnych 1 maja 1816 r., powiat Oels nadal należał do powiatu wrocławskiego. Składał się głównie z obszarów wiejskich wokół miast Bierutów, Psie Pole, Międzybórz i Oleśnica. Kolejna reorganizacja nastąpiła1 stycznia 1818 roku. Wtedy miasto Medzibor oraz ok. 25 wsi przeszło z powiatu Oleśnickiego do powiatu Sycowskiego. Od 1 lipca 1867 r. powiat należał do Związku Północnoniemieckiego, a od 1 stycznia 1871 r. do Cesarstwa Niemieckiego. 4 kwietnia 1913 roku oficjalnie zmieniono nazwę powiatu i miasta na "Oels". 8 listopada 1919 r. nastąpiła likwidacja województwa śląskiego. Nowa prowincja dolnośląska została utworzona z powiatów wrocławskich i legnickich. 1 kwietnia 1928 r. gmina Psie Pole została włączona do powiatu miejskiego Wrocław.
Od 1861 r. do 1888 r. panuje w królestwie pruskim i od 1871 r. w cesarstwie niemieckim - Wilhelm I. Po śmierci ostatniego Brunszwika, w oparciu o list lenny z 11 lutego 1885 r. oleśnickie lenno tronowe zostało przekazane następcy tronu Frydrykowi Wilhelmowi - późniejszemu cesarzowi Fryderykowi III (Friedrich III). Fryderyk jako jeszcze następca tronu był związany z Oleśnicą jako "szef" (opiekun) Regimentu Dragonów nr 8. Od tej pory zamek oleśnicki (i bierutowski) staje się rezydencją pruskiego następcy tronu i centrum zarządzania jego dobrami. Z tej okazji zaniedbany przez ostatniego Brunszwika zamek został częściowo odnowiony. Szczególnie pokoje gościnne w Pałacu Wdowim, a potem kilka pozostałych pomieszczeń zamkowych [1].
22 (27?) czerwca 1885 r. z okazji 25 lecia Regimentu Dragonów (który dlatego wówczas zmienił nazwę na Regiment Dragonów Króla Fryderyka III (2 Śląski) nr 8), przybywa do Oleśnicy następca tronu, już także jako pan zamku oleśnickiego. Wita go wielce zasłużony dla Oleśnicy burmistrz Richard Kallmann. W 1901 r. ten sam burmistrz jest inicjatorem postawienia pośmiertnego pomnika temu cesarzowi. Po krótkim panowaniu Fryderyka III (9.03.1888-15.06.1888 - zwanym dlatego "99-dniowym cesarzem") cesarstwo, aż do abdykacji w dniu 11.11. 1918 r., obejmuje Wilhelm II i przekazuje 14 listopada (wg. innych danych 15.06.) 1888 roku lenno tronowe sześcioletniemu wówczas następcy tronu Fryderykowi Wilhelmowi (1882 - 1951). W 1900 r. Wilhelm po raz pierwszy przybywa do Oleśnicy - naturalnie odbywa polowanie. Późniejsze wizyty także głównie poświęcone są polowaniom. W 1905 r. następca tronu żeni się z księżniczką meklembursko-szwerińską Cecylią (1886-1954). Od tego czasu razem, lub osobno odwiedzają swoje oleśnickie włości. Wtedy to (1906 r.), na kominku w Pałacu wdów pojawiają się herby królestwa Prus i Mecklemburgów oraz monogram WC (Wilhelm, Cecylia), a nad wejściem do zamku - płaskorzeźba herbowa związana z Hohenzollernami (w literaturze oleśnickiej pisano o herbie błędnie - jako piastowskim, dopieo po moich wyjaśnieniach zaprzestano). Księżniczka Cecylia obejmuje szefostwo nad Regimentem Dragonów nr 8, przyjmuje parady z różnych okazji i spędza letnie wakacje w zameczku myśliwskim.
 |
 |
Księżniczka Cecylia szefowa Regimentu Dragonów przyjmuję paradę w 1910 r. |
Zalepka Zarządu Lenna Tronowego w Oleśnicy |
Książę przyjmuje parady [1], [2], [3] wojsk oraz organizacji kombatanckich i paramilitarnych w Oleśnicy.
Po rewolucji listopadowej, abdykacji cesarza w 1918 r. i jego ucieczki do Holandii, lenno oleśnickie wraz zamkami w Oleśnicy i Bierutowie zostały przejęte na własność republiki niemieckiej. Od listopada 1918 r. do listopada 1923 r. Oleśnica była miejscem zamieszkania księżnej Cecylii. Pomieszczenia mieszkalne zamku zostały w 1919 roku urządzone cennymi meblami (ale nowymi) sprowadzonymi z pałacu Cecylienhof z Poczdamu. 13 listopada 1923 r. książę wraca samochodem z emigracji z Holandii. Wówczas pozują do zdjęć (dla New York Times i innych czasopism) na alejkach przed zamkiem oleśnickim - zdjęcie pary książęcej przed wejściem do skrzydła wschodniego i na spacerze w parku. Kilka dni później kronprinz pozuje przed samochodem.
 |
Kronprinz (obok kierowcy), jego żona z synem siedzą w samochodzie marki Dürkoppwagen. Wschodnie skrzydło zamku. |
 |
| Kropnprinz pozuje w samochodzie. Oba zdjęcia wykonał Gustw Tonndorf - oleśnicki fotograf. |
Po dwóch tygodniach para małżeńska wraz z dziećmi wyjeżdża do Cecylienhof. W latach 1926 - 1927 były następca tronu uzyskuje znaczne odszkodowanie oraz część swoich włości jako własność prywatną bez ograniczeń. Obejmuje ona 8000 ha lasów i gruntów. Część folwarków zostaje oddana w dzierżawę, natomiast folwarki w Zbytowej, Bystre i Zimnica pozostają pod zarządem księcia. W Bystrem m. in. unowocześnia młyn do przepustowości 12 ton, napędzany silnikiem spalinowym.
Także zamek oleśnicki staje się jego własnością. W nim, do ok. 1940 r., para książęca spędza część letniego i zimowego wypoczynku. Wręcz pisano, że zamek oleśnicki był preferowanym miejscem odpoczynku księżnej Cecylii. Chociaż pobrali się oni z miłości, to po długotrwałym rozstaniu i miłostkach następcy tronu
ta para była sobie obca. Po ok. 1940 r. rodzina książęca zamieszkuje w zamku oleśnickim, obawiając się bombardowań alianckich ich siedziby w Poczdamie.
Po 1930 r. były następca tronu odwdzięcza się władzom za przywrócenie własności dóbr i wspiera je, stając się m.in. członkiem Stahlheimu i motorowego oddziału szturmowego Narodowosocjalistycznego Korpusu Kierowców (Nationalsozialistischen Kraftfahrerkorps (NSKK).
Oleśnica na przełomie wieków - nieco statystyki
W roku 1875 Oleśnica liczyła 8 874 mieszkańców, w 1880 - 10 157, w 1885 - 10 276 mieszkańców, 1900 r. było ich 10 583, a w 1905 r. - 10 944. Z nich 5 580 mężczyzn i dodatkowo 1 072 służących w wojsku w koszarach oleśnickich (wojsko było oddzielnym obwodem). Istniało wtedy 647 budynków mieszkalnych (od 1885 r. przybyło ich 31). Z ogólnej ilości mieszkańców - 8 532 to ewangelicy. Wśród ewangelików - 8476 mówiących po niemiecku (czyli Niemców), mówiących po polsku było 25. Sześciu mówiło innymi językami, natomiast 25. oprócz niemieckiego, używało innych języków.
Katolików było 2 242, z tego mówiących po niemiecku 2 070. Po polsku mówiło 123 - byli to pracownicy cegielni Hentschla, cegielni Bertrampa i stacji kolejowej w Psim Polu. Ośmiu mówiło w innych językach. 41. katolików oprócz niemieckiego mówiło innymi językami. 7. wyznawało inną wiarę chrześciańską. Żydów było 163. Oprócz miasta, ludzie mieszkali na cmentarzu żydowskim, w zajeździe Tivoli i Zakładzie wodociągów miejskich.
Oleśnica liczyła 415 hektarów powierzchni (przypomnę, że miasto w obwodzie murów miało ok. 17-18 ha). Dodatkowo wymieniono obwód zamkowy (Schlossbezirk), liczący 63 ha. Zatrudniał 54 pracowników, z tego 24 mężczyzn. Z ogółu - 2. Polaków i 3. Niemców katolików (pozostali ewangelicy). Do ok. 1910 r. istniał Mały Folwark Zamkowy, znajdujący się w miejscu m.in. obecnego Liceum przy ul. J. Słowackiego. Miejski folwark liczył 225 ha, ale nie podano, ilu ludzi zatrudniał i ile miał budynków.
Zapewne z podanej powierzchni miasta (415 ha), 388 ha było wykorzystywanych rolniczo. Z tego: ziemi ornej i ogrodów było 250 ha, łąk 27 ha, pastwisk - 0,4 ha, lasy liczyły 1,2 ha. Rolnicy zamieszkiwali w 621 domach. W mieście trzymano 465 koni, 252 krowy, 262 świnie, 10 owiec, 77 kóz, 712 gęsi, 72 kaczki, 2 251 kur, Wystawiano 176. uli pszczelych. W sadach było 1 438 jabłoni, 1 663 grusz, 2 033 śliwy i 731 czereśni i wiśni. Widać, że wówczas Oleśnica była miastem rolniczo-rzemieślniczym
W 1881 r. powstaje ewangelicka szkoła podstawowa dla chłopców
W 1891 r. istniał w Oleśnicy związek kolarski i organizował wyścigi. Poniżej medal pamiątkowy z wyścigów w dniu 14 kwietnia 1892 r.
 |
 |
W 1883 r. burmistrzem Oleśnicy
zostaje adwokat i notariusz Richard Kallmann z Nowej Soli. Zastaje miasto szare - pozostawia
z kolorowymi budowlami i ogrodami. Pełni swoją funkcję przez 3 kadencje (3 x 12 lat), aż do przejścia na emeryturę w marcu 1919 r. Jego nazwiskiem, jeszcze za życia, nazwano ulicę (obecnie J. Bocka). W rynku oleśnickim 28 lipca 1886 roku następuje połączenie dwóch towarzystw śpiewaczych pod nową nazwą Męskiego Towarzystwa Śpiewaczego "Liedertafel".
Z tej okazji na fasadzie jednej z kamienic
rynkowych umieszczono tablicę pamiątkową z wizerunkiem liry i napisem: Männer Gesang-Verein
"Liedertafel". Oels 1886. Może uda się ją zlokalizować.
W latach 1886/87 r. powstaje nowy Szpital Miejski - w cichym zakątku, obok Nachodstrasse (ul. Lwowska). W roku 1912 zostaje rozbudowany poprzez dostawienie prawie analogicznego budynku.
Szpital Miejski po rozbudowie w 1912 r.
Przy parafii rozpoczęły także działalność diakonissy służące chorym. Motto umieszczone na noszonych przez nie pektorałach (krzyż na piersi), wzięte zostało z Ewangelii św. Łukasza "Trzeba tylko jednego" (Łk 10, 42). Na jedyny ślad ich obecności, na jaki udało się dotychczas natrafić, to ich obecność w pałacyku przy ob. ul. Wojska Polskiego nr 12. Prawdopodobnie ten dom został kupiony za pieniądze gminy i przeznaczony był dla opieki nad chorymi umysłowo.
Powstała wtedy także fabryka mebli Otto Pohla przy ul. Fabrycznej (1886-1887 r.). Nieco później fabryka mebli luksusowych Grollmus przy ul. Kilińskiego (1889), która potem znacznie się rozrosła i zatrudniała 180 robotnikówa w końcu lat 30-ych było ich już 250.
Fabryka Grollmusa. Dwa duże okna w małym budynku to salon wystawienniczy.
Za nim z lewej widoczny budynek fabryczny. Już w 1930 na miejscu małego budynku i widocznej
bramy stanał duży budynek ze salonem i biurami
Źródło: Fabryka Mebli R. Grollmus.
W 1889 r. wybudowano kaplicę cmentarną w środku "starego" cmentarza i obok w 1891 r. dom inspektora cmentarnego (spłonął w 1945 r.)
W 1890/93 r. wybudowano klub oficerski dla oficerów batalionu jegrów (późniejsze przedszkole) przy placu Kasztanowym (Kastanienplatz), później pl. Jegrów, a obecnie ul. Spacerowej.
W 1892 r. ukształtowano ostatecznie zewnętrzną postać budynku Ratusza i jego wewnętrzne rozplanowanie (są też informacje, że zdarzyło się to dopiero w 1896).
W 1893 r. Wybudowano budynek Protestanckiego Stowarzyszenia Kobiet przy ob. ul Hallera. Zobacz datę.
W 1894 r. wybudowano hospital św. Wawrzyńca (dom opieki) i dom starców przy ul. Nachodstrasse (rozebrany po wojnie). Stał na rogu ul. Lwowskiej i Skłodowskiej-Curie.
Było to stałe miejsce rozmieszczenia tzw. hospitali na przestrzeni ostatnich 300 lat. Przedtem był tam kościółek św. Wawrzyńca wraz z cmentarzem - zniszczone w czasie wojny trzydziestoletniej (przed 1648 r.). Po wybudowaniu powyższego budynku zlikwidowano istniejące małe domy opieki.
W 1895 r. nastąpiła modernizacja szpitala garnizonowego, wybudowanego ok. 1863 r. Stał przy Lazaretgasse 3, obecnej ul. A. Cieszyńskiego.
W 1894 r. znany architekt niemiecki Karl Friedrich Endell rozpoczął projektowanie budynku Sądu Krajowego i rozbudowy Więzienia Powiatowego. Projekt ukończono w 1896 r., a budowę ok. 1897 r. Budynek poczty wybudowano w 1894 r. Poczta widnieje na widokówce z 1897 r.
_Poczta_Sad_Rejonowy.jpg)
Budynek poczty i sądu (z prawej).
W 1895 r. zatwierdzono budowę nowej dzielnicy na zapleczu budynków: poczty i obecnego sądu (obecnie ul. Sienkiewicza i Mickiewicza i tzw. mały park) [1], [2], [3]. Na widokówce z 1899 r. już istnieje zabudowa całej ul. Sienkiewicza.
Od 1894 r analizowano potrzebę wybudowania, a w 1901 r. rozpoczęto i w 1903 r. wybudowano gimnazjum (zdjęcie poniżej) im. cesarza Fryderyka III (spalone w trakcie wojny) z salą gimnastyczną (istniejącą), na ścianie którego pozostało ciekawe logo Niemieckiego Towarzystwa Gimnastycznego z XIX w. Ze starego budynku gimnazjum przy ul. Wrocławskiej przeniesiono do niego organy. W 1903 roku zadanie to zostało zlecone świdnickiej firmie "Schlag und Söhne", która we współpracy z oleśnickim stolarzem Pohlem dokonała rozbudowy i unowocześnienia instrumentu.
W tym roku także burmistrz R. Kallmann odsłonił tablicę pamiątkową poświęconą pamięci znanego XIX wiecznego niemieckiego pisarza Gustawa Freytaga w domu przy Rynku nr 45. Burmistrz rozpoczął upiększanie miasta mając na celu ściągnięcie do miasta rencistów oraz ludzi poszukujących cichego zakątka do zamieszkania.
W 1896 roku właściciel hotelu "Elysium" E. Bittner otworzył w przebudowanej sali stały Teatr Miejski (Stadttheater). Sala mogła pomieścić na parterze i galerii około 600 - 700 widzów. Wieloletnie starania o założenie w Oleśnicy stałej sceny teatralnej zostały zakończone powodzeniem. Niestety, magistrat nigdy nie powołał własnego zespołu aktorów i śpiewaków. Śpiewakom często towarzyszyła orkiestra Batalionu Jegrów nr 6. Intensywna działalność orkiestr wojskowych w Oleśnicy, a szczególnie orkiestry wymienionej jednostki, spowodowała zapewne, że w mieście nigdy nie powstała zawodowa bądź amatorska orkiestra cywilna. Życie muzyczne Oleśnicy zostało zdominowane przez zespoły wojskowe.
W 1897/98 r. wybudowano budynek wodociągów przy Birkenallee (ul. Brzozowa) oraz wieżę ciśnień przy Wartenbergerstrasse (ul. Wojska Polskiego), która miała się stać symbolem nowoczesnej Oleśnicy. Także w tym roku wybudowano budynek gazowni (nie należy mylić tego faktu z istnieniem sieci gazowniczej) oraz wybudowano rzeźnię miejską, która ze względów higienicznych miała zastąpić liczne małe rzeźnie na terenie miasta. Nauczyciele zatrudnieni w szkołach w Oleśnicy i pobliskich miejscowościach na początku 1897 roku utworzyli nowe stowarzyszenie muzyczne - Towarzystwo Śpiewacze Nauczycieli (Lehrer-Gesang-Verein). Próby zespołu odbywały się co dwa tygodnie w budynku hotelu "Kaiserhof".
W 1899 r. nowy budynek otrzymała katolicka szkoła powszechna przy obecnej ul. Prusa, wzniesiono pomnik Ottona von Bismarcka przy Domu Wdów
W 1899-1900 wybudowano budynek Urzędu Ziemskiego Księstwa Oleśnicko-Milickiego oraz park, w którym w 1901 r. postawiono pomnik cesarza Fryderyka III.
W latach 1896-1899 r. rozbudowano więzienie przy obecnej ul. Wały Jagiellońskie.
W 1901 r. uruchomiono nową zmechanizowaną fabrykę obuwia przy ul. Kilińskiego. W latach międzywojennych drugi z największych zakładów w mieście, zatrudniający ok. 400 robotników.
Na mapce z 1901 r. pokazano sieć drogową i kolejową w okolicach Oleśnicy.
W 1902 r. rozpoczęto budowę kompleksu koszarowego dla Regimentu Dragonów nr 8, a dokładniej dla dowódcy, sztabu, 1 i 4 szwadronu oraz stajnie dla ponad 430 koni i kilka pomocniczych budynków przy ob. ul. Wojska Polskiego, obecnie zwanych Czerwonymi Koszarami.
W latach 1903/1904 r. przebudowano koszary dragonów przy Nachodstrasse 10 dla potrzeb Oddziału Karabinów Maszynowych nr 8 (MGAbt nr 8) - obecnie dom mieszkalny przy ul. Lwowskiej 27, naprzeciw Urzędu Skarbowego.
Znany architekt niemiecki Hans Poelzig wykonuje (1903-1905 r.) plany rozbudowy kościoła zamkowego (oryginały planów w Bibliotece łańcuchowej). Podczas rozpoczętej pod kierunkiem H. Poelziga modernizacji -15. lipca 1905 r. kościół ulega katastrofie. W 1907 r. przystąpiono do jego odbudowy, którą zakończono oficjalnie 12 maja 1910 r. Z tej okazji odbyło się wiele uroczystości.
W 1905 r. (inne dane - 1906 r.) wybudowano kasyno oficerskie dla Regimentu Dragonów nr 8, przy obecnej ul. Wojska Polskiego (wcześniej kasyno znajdowało się na ul. Sejmowej 11) oraz Jednostkę Kwatermistrzowską (m.in. piekarnię i magazyny siana dla koni) obok koszar dragonów. Fundacja Małego Dziecka założona jeszcze przez Karla von Holtei wybudowała również budynek przedszkola przy Magazinstrasse (ul. KIlińskiego) istniejący do dzisiaj.
W 1907 r. powstaje kanalizacja miejska. Do 1912 r. większość domów w mieście podłączono do kanalizacji. Wybudowano budynek oczyszczalni ścieków przy ul. Wałowej i tzw kwadraty - naturalną oczyszczalnię.
W 1908 r. w stulecie jednostlki wystawiono na Gęsiej Górce Pamiątkowy kamień strzelców oleśnickich, a w domu przy ul. Kościelnej 13 umieszczono tablicę poświęconą pamięci pisarza Karla von Holtai. Nastapił podział powiatu oleśnickiego na gminy
W 1910-1913 r. powstają Główne Warsztaty Kolejowe (Reichsbahnausbesserungswerk Öls) z planowanym zatrudnieniem 1000 -1500 robotników. Oficjalne otwarcie nastąpiło 1.10. 1913 r. Obecnie Z.N.T.K. przy ul. Moniuszki. Wspomina się o istnieniu w XIX/XX w. niewielkiej fabryki wagonów, być może w związku z istnieniem warsztatów kolejowych.
W 1910 r. poprowadzono linię kolejową w kierunku Międzyborza i Odolanowa. Oleśnica staje się ważnym węzłem kolejowym i drogowym.
1 stycznia 1911 popłynęła z elektrowni siechnickiej do Oleśnicy (i powiatu) energia elektryczna dwiema niezależnymi liniami wysokiego napięcia. Swoją sieć miały koszary Regimentu Dragonów nr 8. Może również zamek oleśnicki?
W 1911-1913 powstaje szkoła powszechna dla chłopców (ilustracja poniżej) z piękną salą gimastyczno-koncertową. Wcześniej wybudowane Gimnazjum jak i ta szkoła reprezentuje architektoniczny styl dolnośląski, nawiązujący do zamku książąt oleśnickich. Budownictwo oleśnickie (także i mieszkaniowe) miało więc swój styl. Elementem tego stylu były płaskorzeźby herbu Oleśnicy umieszczane na nowych budynkach użyteczności publicznej (miejskich).
W 1912 r. następca tronu przemawia do mieszkańców.
4 kwietnia 1913 r. w oparciu o nowe zasady pisowni uznano za obowiązująca nazwę Oels zamiast Öls.
Dnia 17 sierpnia 1913 roku obchodzono uroczyście setną rocznicę wyzwolenia Oleśnicy spod okupacji francuskiej. Odbył się uroczysty pochód do pomnika w Spalicach, poświęconemu spotkaniu cara Rosji Aleksandra z królem pruskim Fryderykiem Wilhelmem III.Po 1914 r. widokówki wzywają do walki za Cesarza i Niemcy. Tę wojnę nazwano "żelaznym czasem", gdyż na cele wojenne ofiarowywano wyroby z metali szlachetnych otrzymując w zamian ich żelazne odpowiedniki (pierścienie, dewizki do zegarków, etc...). Czasy I WŚ w Oleśnicy
 |
Widokówka patriotyczna |
15 sierpnia 1919 r. nowym burmistrzem zostaje dr Ernst Schlitzberger z Kostrzynia (praca doktorska obroniona w 1911 r, na uniwersytecie w Rostocku - "Die Anfechtbarkeit der Vertrage auf Leistung an einen Dritten nach burgerlichem Recht". Mieszkał przy Gartenstrasse 8).
W 1918 r. rozpoczęto produkcje pieniędzy zastępczych (notgeldów) dla Oleśnicy.
W 1922 r. wybudowano nowy budynek starostwa przy ul. Słowackiego. W byłych koszarach MGAbt nr 8, przy obecnej ul. Lwowskiej oddano do użytku pierwszą ludową bibliotekę. Po 1920 r. wojskowa administracja koszar przekazała Koszary I i II, MGAbt nr 8 i lazaret wojskowy na cele mieszkaniowe. Uzyskano 88 mieszkań 2-4 pokojowych. Z wojskowych placów ćwiczeń zorganizowano place i sale ćwiczeń gimnastycznych.
Po 1922 r. rozpoczęł się zdecydowany rozwój budownictwa mieszkaniowego (komunalnego, spółdzielczego, kolejowego i prywatnego), co zaowocowało wybudowaniem ponad 1000 mieszkań do 1930 r. Spółdzielnia mieszkaniowa rozpoczęła budowę osiedla mieszkaniowego w wschodniej części miasta, pomiędzy ul. Wileńską, a ul. B. Krzywoustego (ok. 250 mieszkań). Kolej budowała mieszkania w okolicach RAW (ul. S. Moniuszki - 90 mieszkań), a miasto pomiędzy B. Krzywoustego i J. Poniatowskiego (330 mieszkań). Bogatsi mieszkańcy wybudowali dla siebie, lub do wynajęcia ok. 350 mieszkań.
 |
Domy miejskie (urzędników) przy ob. ul. Daszyńskiego i Poniatowskiego |
 |
Domy z owalnymi dachami przy ob. ul. F. Sudoła i A. Krajowej |
 |
Domy przy ob. ul. Krzywoustego |
 |
Budownictwo kolejowe przy ob. ul. Moniuszki |
W 1922 r. przeorganizowano i doposażono straż pożarną. Założono elektryczny system alarmowania, do którego było podłączonych 30. strażaków. Ułatwiało to alarmowanie i skróciło czas dojazdu do pożaru. Dobrze wyposażoną remizę strażacką uzupełniono w motopompy i w samochód strażacki z 12. miejscami siedzącymi.
W Oleśnicy, jak i w całych Niemczech (Europie) panuje hiperinflacja. Cena 1 kg chleba wynosi 3 miliardy marek, za szklankę piwa trzeba załacić 4 miliardy. Cenom z 1923 r. poświęcono medal. Sytuację opanował nowy kanclerz Gustav Stresemann wprowadzając 15 listopada 1923 roku reformę walutową, w której stare pieniądze wymieniono w stosunku jedna Rentmarka (potem Reichmarka) na jeden bilion starych marek. Wielu mieszkańcom nie opłacało się wymieniać pieniędzy inflacyjnych niższych nominałów na nowe i dlatego używano ich do rozpałki.
W latach 1922-27 powstaje kompleks wypoczynkowy.
W głębi budynki koszar, bliżej stadion, a jeszcze bliżej z prawej basen z plażą i rozbieralniami
W latach 1925/26 - rozbudowano Oleśnickie Sale miejskie i stworzono jedną z najnowocześniejszych scen na Dolnym Śląsku. Rozwija się sport i powstają różne stowarzyszenia sportowe. Sukcesy osiaga klub piłkarski SSC Oels.
 |
 |
1926 r. parada Stowarzyszenia Rowerzystów "Germania"
na ul. 3 Maja |
Odznaka klubu piłkarskiego |
W 1926 r. wybudowano gmach Urzędu finansowego przy obecnej ul. Wojska Polskiego. Spalony w styczniu 1945 i odbudowany po wojnie jako hotel robotniczy.
Zbiorcze zestawienie budownictwa oleśnickiego z 1896-1927 r.
1 kwietnia 1928 r od powiatu oleśnickiego odłączono Psie Pole.
W 1930 r były prywatny budynek Richarda Heinze (zm. 1912 r.) przy ul. Mickiewicza 3 przebudowano na szpital ubezpieczalniany.
Duży maszt flagowy może świadczyć, że zdjęcie wykonano po 1930 r.
Fot. z prywatnego archiwum członków rodu Heinze
W wyborach z 1933 r. na ogólną ilość 68 712 mieszkańców powiatu - 25 400 głosowało na NSDAP (na SPD ok. 6 tys i KPD ok. 1200 osób). Wskazuje to na silne wpływy nazistów. Poniżej zdjęcie z parady na oleśnickim rynku w 1933 r. z okazji wygrania przez nich wyborów. Widoczne sklepy Dannemanna i R.Bernsteina zostały wkrótce wymalowane hasłami antyżydowskimi, potem rozbito szyby i odebrane właścicielom. Podobnie postąpiono i z innymi sklepami. Rozpoczęto rugowanie Żydów z miejsc pracy i fizyczne znęcanie.
W 1933 r., po objęciu władzy przez NSDAP - burmistrz Ernst Schlitzberger, po 14. letnim okresie sprawowania władzy, został złożony z urzędu. Jego miejsce zajął Karl Reinhard (poprzednio wiceburmistrz), który był ostatnim niemieckim (do 1945 r.) burmistrzem Oleśnicy.
W 1933 r. miasto liczyło 15 728 mieszkańców, z tego 12 044 ewangelików, 3 041 katolików, 144 Żydów.
 |
|
Defilada w 1933 r. Zdjęcie
z czasopisma STERN. Własność DŻS przy PiMBP w Oleśnicy |
W 1934 r. następuje militaryzacja Oleśnicy. Rozpoczyna ją budowa koszar dla Pułku Kawalerii nr 8 (szkolącego jednostki zwiadowców. Obecnie noszą one nieformalną nazwę Białych koszar). Były budynek koszar batalionu Jegrów zostaje ponownie obadzony przez wojsko. W 1937 rozpoczyna się budowa lotniska wojskowego. W 1935 r. istniała przy ob. ul. Wojska Polskiego 9 Wojskowa Szkola Zawodowa dla żołnierzy.
W 1935 zmieniono nazewnictwo niektórych ulic, honorując działaczy hitlerowskich, w tym A. Hitlera. Także zmieniono stare polskie (częściowo zniemczone) nazwy wsi powiatu oleśnickiego na niemiecko-brzmiące (wcześniej, po 1892 r., zmieniono nazwy miejscowości, w których występowało słowo "Polnisch" np. Polnisch Ellguth na Alt Ellguth).
ˇ Bartkerey: Buchenwalde,W 1935 roku w wyniku tzw. ustaw norymberskich, pozbawiano Żydów ochrony prawnej, zakazano im pełnienia funkcji publicznych, wykonywania niektórych zawodów, pozbawiano własności i obywatelstwa Rzeszy. W marcu 1938 r. wszyscy Żydzi otrzymują polecenie pracy przymusowej. Podczas nocy kryształowej w Oleśnicy spalono synagogę i zniszczono 5 sklepów. Atakowano fizycznie właścicieli sklepów i firm. W 1933 r. w Oleśnicy mieszkało 118 Żydów, a w 1939 tylko 18 W 1939 miasto liczyło 18 219 mieszkańców.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
