Pomnik stojący we wsi Spalice przed 1945 r. Ok. 1937 r. na terenie obok pomnika wybudowano lotnisko wojskowe.
Sądząc z powyższej widokówki z terenu lotniska wydzielono teren rozmieszczenia pomnika - widać dalej ogrodzenie lotniska
Marek Nienałtowski
Pomnik spotkania dwóch monarchów w Spalicach
Jeden ze starszych pomników Powiatu Oleśnickiego. Granitowy obelisk, stojący na cokole i kamiennej podbudówce z kamieni polnych, o łącznej wysokości 2,5 m, wystawiony został w r. 1840 na terenie dawnej wsi Spalice. Miał upamiętniać kolejne spotkanie 15 marca 1813 r. roku króla Prus Fryderyka Wilhelma III z rosyjskim carem Aleksandrem I, sprzymierzonych w wojnie z cesarzem Francuzów Napoleonem I (wcześniej obaj spotkali się w Kaliszu 22 lutego 1813 r. i tam zawarli sojusz antynapoleoński).
Pomnik stojący we wsi Spalice przed 1945 r. Ok. 1937 r. na terenie obok pomnika wybudowano lotnisko wojskowe.
Sądząc z powyższej widokówki z terenu lotniska wydzielono teren rozmieszczenia pomnika - widać dalej ogrodzenie lotniska
FRIEDRICH WILHELM III
ALEXANDER I
DEN 15 MARZ
1813
Marek Włodarczyk odnalazł informację, że z tylnej strony pomnika wyryto datę wystawienia pomnika przez Powiat Oleśnicki:
Der Kreis Oels
den 3 August
1840
Obraz Spotkanie monarchów w Spalicach autorstwa znanego
malarza prof. Woldemara Friedricha (1846-1911). Wisiał on podobno w kasynie oficerskim
8 Regimentu Dragonów. Może był zamówiony na otwarcie kasyna (1905 r.)?
Z okazji spotkania monarchów - na ścianie frontowej domu w Spalicach, w którym Fryderyk Wilhelm III oczekiwał na spotkanie z carem, umieszczono po kilku tygodniach drewnianą tablicę pamiątkową.
Dom w którym spotkali się monarchowie. Stał ok. 100 m od pomnika, prawdopodobnie po drugiej stronie traktu.
Dzisiaj znajduje się tam zakład stolarski
 |
Treść napisu: "Den 15. März 1813 weilte in diesem Hause Se. Majestät der König Friedrich Wilhelm III. von Preußen, um Se. Majestät den Kaiser aller Reußen Alexander I. zu erwarten. Heil dem Monarchen und seinem großen Verbündeten! Ewig denkwürdig möge dieser Tag sein, die Quelle des größten Segens für das Volk der Preußen werden." Tłumaczenie "W dniu 15 marca 1813 r. przebywał w tym domu Jego Wysokość król Prus Fryderyk Wilhelm III oczekując na Jego Wysokość cesarza wszystkich Rosjan Aleksandra I. Niech żyją monarchowie i ich sprzymierzeńcy! Niech dzień ten pozostanie na zawsze w pamięci, niech będzie źródłem wielkiego dobrodziejstwa dla narodu pruskiego." (tłumaczenie Marcin Dziedzic - dziękuję) |
Okazuje się, że król i car spotykali się później jeszcze kilka razy (towarzyszył królowi Fryderyk Wilhelm Paweł ks. Radziwiłł). Na przykład: 3 sierpnia 1813 r w Lądku Zdroju, 9 lipca w Żmigrodzie. Przy czym miejscem spotkań były wykwintne pomieszczenia i pałace, a nie chłopska chata w Spalicach. Jednak pomnik poświęcony temu zdarzeniu postawiono tylko koło Oleśnicy i w Antonówce koło Kamiennej Góry (upamiętniający defiladę korpusu generała Langerona, którą odbierali Fryderyk Wilhelm III i car Aleksander I. Informacja od pana Marcina Dziedzica - dziękuję).
W Oelser Heimatblatt 82/1959 r. napisano, że spotkanie przed wiejskim domem było krótkie (jakoby mieli tam zjeść posiłek). Obaj bowiem monarchowie po spotkaniu, udali się do Oleśnicy, gdzie przed bramą powitał ich burmistrz i inni członkowie władz miasta. Potem udali się na rynek. Odpoczywali w budynku Landhausu (Ziemstwa Oleśnickiego) - późniejszego budynku domu towarowego "Tockuss", skąd udali się wspólnie do Wrocławia.
Na widokówce widać dom towarowy "Tockuss". Na ścianie frontowej budynku widoczna jest płaskorzeźba z herbem Wirtembergów. Być może, że poniżej płaskorzeźby znajdowała się jakaś wzmianka o omawianym zdarzeniu. Dom ten uległ spaleniu w styczniu 1945 r.
Dokładnie spotkanie w Oleśnicy opisał Mariusz Olczak w książce "Kampania 1813 r." str 57-58 (informację przekazał Marek Włodarczyk). Fryderyk Wilhelm III przybył do Oleśnicy (zapewne z Wrocławia) ok. godz 11.00. Zatrzymał się w starostwie, gdzie spotkał się z przedstawicielami władz i wojska. Później wyruszył w kierunku Sycowa. Przybył do Spalic i skierował się do ostatniego domostwa przy trakcie do Sycowa. Mieszkała w nim rodzina Kaschnerów. Porozmawiał z nimi i gospodyni wręczył 6 złotych talarów (friedrichsd`orów). Kiedy dowiedział się, że car ma 2 godzinne opóźnienie - wrócił do Oleśnicy. Car w Spalicach pojawił się ok 15.30. Po spotkaniu i serdecznym powitaniu udali się wspólnie odkrytym powozem do Oleśnicy.
O godz. 16.00 oboje monarchowie wjechali do miasta. Powitali ich, przy biciu dzwonów, reprezentanci władz i stanów powiatu. Następnie przez bramę triumfalną usytuowaną przed Bramą Mariacką przejechali przed witającym ich starostą, w otoczeniu duchowieństwa i władz miasta. W rynku oleśnickim zatrzymali się na odpoczynek i zmianę koni. W tym czasie 20 córek mieszczańskich powitało ich uroczyście dekorując wieńcami. Podczas przeglądu wojska (najpewniej rosyjskiego) pruscy oficerowie po raz pierwszy usłyszeli okrzyki HURA, które w ich ceremoniale nie były znane. W Oleśnicy odpoczywali nie dłużej niż 30 min, gdyż już ok. 18.00 wjechali do Wrocławia.
Druga wersja obrazu spotkania monarchów (nieznanego autora) długo wisiała w kawiarni oleśnickiej w rynku. Może jej kopia od 1923 r. znajdowała się w sali obrad nowego budynku Starostwa Oleśnickiego.
Corocznie z okazji rocznicy spotkania monarchów i rocznicy postawienia pomnika odbywały się przy nim uroczystości. Szczególnie świętowano "okrągłe" rocznice.
Uroczystości z okazji stulecia rocznicy spotkania - 16 marca 1913 r.
Dzięki dobrej pamięci pana Ryszarda Bobera udało się ustalić miejsce usytuowania pomnika. Stał on przy drodze krajowej nr 8 (E-67), czyli Wrocław-Warszawa, lecz na obszarze byłego lotniska wojskowego, poza linią ogrodzenia. Był jeszcze widoczny do połowy lat siedemdziesiątych. Potem zniknął. Pan R. Bober jest autorem dokumentacji fotograficznej miejsca usytuowania pomnika. Wg różnych pogłosek obelisk ten trafił na teren CSiL i został spożytkowany na inny pomnik (podobno patrona jednostki). Z obecnego punktu widzenia była to decyzja nieprzemyślana. Twierdzi się, że jego rozebranie było nawet negatywnie komentowane przez radio Wolna Europa.
 |
 |
W tej grupie drzew, przy trasie Nr 8 stał pomnik |
Grupa dębów, to miejsce usytuowania pomnika |
 |
 |
Pomiędzy tymi czteroma dębami, na środku, stał pomnik |
Tak mogło wyglądać usytuowanie pomnika. fot. Ryszard Bober |
Odnalezienie obelisku?
Wiele razy słyszałem opinie, że obelisk pomnika znajduje się w tzw. białych koszarach. Ale były to pogłoski. Dopiero w maju powiedziała mi o tym osoba, która ten obelisk ustawiała w "białych koszarach". 10 lipca 2005 uzyskałem zgodę dowódcy garnizonu ppłk Artura Połczyńskiego na wykonanie fotografii obelisku (dziękuję!). I oto wynik.
Początkowo sądziłem, że odszukany obelisk pomnika może być tym, który poszukujemy. Po uzyskaniu najnowszego zdjęcia pomnika (pokazanego wyżej) już nie ma tej pewności. Wątpliwości budzą dziwne wycięcia i podkład pod napis, nie występujący na rzeczywistym pomniku. Może obelisk już był użyty do innego celu? Pozostaje "węszyć" dalej.
 |
 |
Widok pomnika z boku. Widać, że stoi on na pochyłej podmurówce. Czyli obelisk jest prostopadłościanem |
Widok z tyłu. Podkłady pod napisy wskazują, że poprzednio była to strona frontowa |
Co zrobić z tym obeliskiem? Zabrać z obecnej jednostki i przechować jako zabytek? Umieścić gdzieś i stworzyć z niego atrakcję turystyczną dla Niemców i Rosjan, i zarabiać na turystach? Czy to będzie zgodne z polską (partyjną) racją stanu? Jeśli przed ratuszem stoi pomnik zwycięstwa Niemiec nad Francją - czy może na Spalicach stać pomnik spotkania dwóch monarchów?
Przy okazji - inny pomnik stojący w tej jednostce, całkowicie na poboczu poświęcony Walerianowi Wróblewskiemu, patronowi poprzedniej rozwiązanej jednostki, który po zmianach politycznych okazał się być zbyt związany z komuną (ardami) i dlatego trafił na pobocze. Obecnie pomnik nie posiada intencji i jest "bezdomny". Jego cokół urąga wszelkim zasadom estetyki.
Może i on zawiera elementy poszukiwanego pomnika ze Spalic?
Prawdopodobnie płyta stojąca z prawej strony stanowiła podstawę obelisku
Czy zbliżamy się do wyjaśnienia zagadki?
Ze zdjęcia, do którego ostatnio dotarłem wynika, że obelisk wyżej pokazany był przed 1989 r. inaczej usytuowany. Stał przy głównym trakcie jednostki, obok budynku komendy CSIL
 |
 |
Obelisk jako podstawa pomnika Waleriana Wróblewskiego. Zdjęcie nieznanego autora |
Napisy na czołowej stronie podstawy pomnika |
Po przeniesieniu pomnika na pobocze - pozostała na starym miejscu jedynie jego podstawa - poszukiwany przez nas obelisk. Został postawiony na nowej podmurówce i obrócony o 180 stopni, a napisy (POWSTANIE STYCZNIOWE, KOMUNA PARYSKA i daty) zostały usunięte. Na stronie przeciwnej napisom umieszczono jakąś tablicę (podobno była to płaskorzeźba Waleriana Wróblewskiego. Ślad po niej widać na jednym z wyżej pokazanych zdjęć).
Niestety, wnioski z powyższych zdjęć oddalają nas od hipotezy, że jest to obelisk z pomnika spotkania dwóch monarchów. Nie widać na nim śladów wyrytych napisów. Wątpliwościom sprzyjają również istniejące wycięcia na bokach obelisku i znaczne sfazowanie krawędzi (większe niż pokazano na widokówce). Pozostaje ponowne poszukiwanie nowych świadków transportowania obelisku z lotniska oraz warsztatu kamieniarskiego, który być może go obrabiał (usunął napisy i wprowadzał inne zmiany).
I kolejne zdjęcie sugerujące, że obelisk mógł stanowić wcześniej (lub później) podstawę Pomnika Lotnika. Niestety, nikt tego pomnika nie pamięta i nie ma dokładniejszego jego zdjęcia. Może właśnie podstawa pomnika lotnika stanowiła poszukiwany obelisk i została wywieziona gdzieś razem z rzeźbą lotnika?
Dodano 29.12.2009 r. Wg informacji dr Mirosława Krosnego - Pomnik Lotnika był wykonany z bardzo nietrwałego materiału i ulegał szybkiej degradacji. Ok. 1989 roku uznano, że nie on przynosi splendoru jednostce i został rozebrany. Jego podstawa nie była wykonana z granitu i dlatego hipoteza, że podstawa Pomnika Lotnika mogła stanowić element poszukiwanego pomnika - upadła.
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
