Herb rodu Heugel z herbarza Drosta
Anna Zofia wdowa po Juliuszu Zygmuncie
i regentka w księstwie oleśnickim na Dobroszycach
i regentka w księstwie oleśnickim na Dobroszycach
Książę Karol syn Juliusza Zygmunta
Marek Nienałtowski
Historia Dobroszyc - wybrane zagadnienia
Dobroszyce - miastem książęcym w XVII w.
Poniższe informacje dotyczące dworu (zamku) dobroszyckiego i kościoła dworskiego (zamkowego), ich budowy, rozbudowy, remontów, planów architektonicznych, właścicieli i datowanie, oparto w znacznym stopniu na opracowaniu "Dwór w Dobroszycach" autorstwa dr inż. arch. Artura Kwaśniewskiego i prof. dr hab. inż. arch. Małgorzaty Chorowskiej z Politechniki Wrocławskej, wykonanego na zlecenie właścicieli zamku dobroszyckiego. Panu Adamowi Traczykowi dziękuję za zgodę na wykorzystania tego opracowania.
Pierwsze wzmiankowanie wsi Dreske, o nazwie Treskin pochodzi z 1405 r., ale wg. J. A. Pyzika ta nazwa nie miała nic wspólnego z Dobroszycami [10]. Archeolodzy datują powstanie prezbiterium kościoła Św. Trójcy w Dobroszycach na XIV w. Natomiast nie wiadomo kiedy została lokowana wieś i na jakim prawie? Sąsiednia wieś Dobra wtedy była (jeśli wierzyć literaturze) lokowana na prawie polskim. Wówczas zapewne istniał obok wsi majątek rycerski. Podobnie mogło być w intresującym nas okresie, gdy wieś i majątek nosiły nazwę Dresky, Dreska, Dreske.
|
Herb rodu Heugel z herbarza Drosta |
|
Anna Zofia wdowa po Juliuszu Zygmuncie i regentka w księstwie oleśnickim na Dobroszycach |
|
Książę Karol syn Juliusza Zygmunta |
 |
| Sylwiusz Nimrod książę wirtembersko-oleśnicki. Ebay.de |
 |
Juliusz Zygmunt pierwszy książę oleśnicki na Dobroszycach (inna nazwa oleśnicko-dobroszycki) |
 |
Kolorem czerwonym pokazano Juliusburg i okoliczne ziemie należące od 1673 r. do Juliusza Zygmunta i do Okręgu Trzebnickiego, a leżące w Okręgu Oleśnickim. Pokazano stan z ok. 1750 r., gdy one już należały do Okręgu Bierutowskiego (więcej) |
Andreas Heugel właściciel majątku Dreske (Dobroszyce) i Gutwohne (Dobrzeń), po studiach na uniwersytecie Padua we Włoszech (1591 r.), radca cesarski i kanclerz książąt legnicko-brzeskich, radca książąt oleśnickich i cieszyńskich, rozpoczął w 1598 roku budować od podstaw dwór obronny z wieżą. Prace zakończono w październiku 1601 r. Ponadto Andreas kazał na własny koszt wznieść obok kamienny kościół wraz z wieżą, folwark, stawy i ogrody ozdobne. Wzmiankowany pierwszy pastor Dreske Schütz Ambrosius zmarł w wieku 80 lat w 1603 [16].Czyli wcześniej nie było pastora, ani chyba kościoła.
Zapewne nad wejściem do dworu znajdował się herb rodu Heugel. pokazany z prawej. Również, jak było w zwyczaju, herb ten, wraz z herbem małżonki Elisabeth v. Gaffron mógł znajdować się w zwieńczeniu ołtarza, może i na loży kolatorskiej. Również w kościele wykonał kryptę rodziną. Znacznie więcej o Heugelach w odsłonie poświęconej wsi Dobra.
Działo się to w okresie rządów książąt ziębicko-oleśnickich, a w okresie budowy - rządów Karola II Podiebrada, którego Andreas był radcą do śmierci w 1609 r. Po śmierci ostatniego męskiego członka rodu Podiebradów księstwo przechodzi pod panowanie książąt wirtembersko-oleśnickich. Pierwszym z nich był książę Sylwiusz Nimrod. On w latach 1652-1655 kupił wieś od Konrada von Heugel i dokonał w tej wsi renowacji kościoła. 23 maja 1655 r. poświęcił go nadając wezwanie Swiętej Trójcy.
Kolejno w 1663 r. książę ustanowił targ, a 10 lipca 1663 r. Sylwiusz Nimrod wystawił dokument lokacyjny przekazując zasadźcy teren na części gruntów wsi Dreske (lub na surowym korzeniua) w celu lokowania tam miasta na prawie niemieckim.
Książę Sylwiusz NImrod umarł 24 kwietnia 1664. Elżbieta Maria z Podiebradów, wdowa po księciu stała się regentką w imieniu swych małoletnich synów. 22 sierpnia 1673 r. Elżbieta podzieliła księstwo wirtembersko-oleśnickie między synów na trzy władztwa. Oleśnicę przyjął Sylwiusz Fryderyk (Silvius Friederik), Bierutów - Chrystian Ulryk (Christian Ulrik) a dzielnicę trzebnicką wraz Międzyborzem - Juliusz Zygmunt (Julius Zigismund Württemberg-Juliusburg) z siedzibą w Dreske, wydzieloną z części oleśnickiej. On dodatkowo dostał 10 000 talarów (Harald Schukraft podaje 10 tys. guldenów) na wybudowanie zamku w tej miejscowości. Zapewne wybrano Dreske na siedzibę księcia, gdyż w całym księstwie oleśnickim tylko w nim znajdował się dwór murowany, mogący spełnić po modernizacji siedzibę godną księcia. Ważnym czynnikiem było też istnienie miasta przy książęcej siedzibie. Książe w 1675 r. rozpoczął przebudowę dworu na rezydencję książęcą naśladającą skrzydlo zachodnie zamku oleśnickiego. Rozwiązanie konstrukcji dachu nadało zamkowi dobroszyckiemu widok renesansowy. Jednocześnie książę podejmuje decyzję o zmianie nazwy miasta na Juliusburg (w 2015 r. mija 340 rocznica nadania nazwy Juliusburg). Rok później pojawia się pieczęć miejska z napisem otokowym SIGILLVM MVNICIPII IVLIVSBVRG 1676 i herbem miasta, którego godło przedstawia w uproszczeniu ścianę frontową zamku książęcego.
24. letni Juliusz Zygmunt 4. kwietnia 1677 r. w miejscowości Grabow poślubia starszą o 6 lat księżniczkę Anne Sofie von Mecklenburg-Schwerin i 23 V 1677 r. przywozi ją do Juliusburga. Niedługo potem 5 marca 1678 r. rodzi się im córka Marie Sofie, umiera 8 września 1678 r. Zatem 29.02. 1680 rodzi się syn Leopold Friedrich. Umiera 5.04.1681 r. 11 marca 1682 r. rodzi się kolejne dziecko - Karol (Karl) przyszły książę oleśnicki na Bierutowie (te daty wg J. Sinapiusa - Olsnographia). Z okazji urodzenia Karola komponuje utwór muzyczny Lange Matthias. Natomiast z okazji ślubu rodziców (1677) Caspar Knoll.
Niedługo potem 15 października 1684 r. umarł książę Juliusz Zygmunt. Z tego powodu księżna-wdowa Anna Sophie kazała wybić pośmiertny talar i stała się regentką (władczynią) w imieniu swojego dwuletniego dziecka, aż do 1703 r. Ogłosiła ten fakt poprzez wybicie medalu w tym samym roku.W 1688 r. wybudowała we Wrocławiu piękny dom mieszkalny przy ul. Wita Stwosza 35 [14]. W nim zapewne spędził swoje szkolne lata jej syn Karol. Sprzedała go w 1709 r. hr. Karolowi Chrystianowi późniejszemu właścicielowi Brzezinki za 10 tys. talarów.
Książę Sylwiusz Fryderyk na Oleśnicy umarł bezdzietnie 3 czerwca 1697 r. i wtedy Chrystian Ulryk z Bierutowa objął Oleśnicę. Karol z Dobroszyc miał objąć Bierutów, natomiast część dobroszycko-trzebnicka została podzielona między Oleśnicę i Bierutów. Jednak Chystian Ulryk zwlekał z przeniesieniem do Oleśnicy i przez kolejne dwa lata mieszkał w Bierutowie. Nie musiał się spieszyć, bo książe Karol w 1696 r wybrał się w tzw. kawalerską podróż po krajach niemieckich. Wrócił z niej dopiero w 1702 r. i wtedy mógł osiąść na Bierutowie.Jego matka - regentka zadbała, aby ten fakt został szerzej znany i kazała wybić już w 1700 r. medal poświęcony przeniesieniu rezydencji książęcej z Dobroszyc do Bierutowa. Czy wtedy Anna Zofia przeniosła się do Bierutowa? Kolejny medal kazała wybić na powrót syna z kawalerskiej podróży w 1702 r. Jest to jeden z najpiękniejszych medali jaki wykonał medalier Johann Neidhardt. Kolejny medal był poświęcony ślubowi Karola przy końcu 1703 r. z Wilhelmine Luise von Sachsen-Meiningen. 10 marca 1704 r. wraz z żoną przybył do Oleśnicy, gdzie na ręce Chrystiana Ulryka (upoważnionego przez cesarza) złożył hołd lenny. 11 marca 1704 r., (wtedy skończył 22 lata) odbył wraz z żoną uroczysty wjazd do Bierutowa.
Uwaga: Powyższe zdarzenia dotyczące roku 1704 r. są w oleśnickiej literaturze przyjmowane jako zaistniałe w 1703 r., natomiast w innej literaturze, np. numizmatycznej, podano daty 1704 r. Zdarzyły się one bowiem po ślubie Karola, który odbył się w grudniu 1703 r. Czyli mogłyby się dziać w 1704 r. Liczę na opinię historyków.
Śmierć Chrystiana Ulryka 5. kwietnia 1704 r. spowodowała, że Karol stał się opiekunem niepełnoletniego jego następcy - Karola Fryderyka (miał 14 lat) i objał rządy opiekuńcze w Oleśnicy do 1707 r. Temu zdarzeniu poświęcił medal. Rządził wtedy jednocześnie w Oleśnicy i Bierutowie, co mogłoby wskazywać, że z takim doświadczeniem mógłby dobrze rządzić w Bierutowie. Niestety w 1710 r. cesarz Józef I uznał, że Karol nie nadaje się do sprawowania rządów. Od tego czasu Karol wraz z żoną rezydował w odosobnieniu w zamku bierutowskim [8]. Jego matka, która 20 lat rządziła w Dobroszycach i potem w Bierutowie zmarła 13.08. 1726 r. w Międzyborzu, została pochowana w krypcie w Dobroszycach. I to był ostatni książęcy pochówek w tej krypcie i może wtedy kościół traci znaczenie zamkowego. W 1745 r. zmarł Karol, a w 1753 r. jego żona, oboje zostali pochowani w krypcie kościoła św. Katrzyny w Bierutowie. I tak się skończył ostatni okres książęcego znaczenia Dobroszyc.
Wtedy nazwę Dobroszyce nosiło miasto, wieś i majątek rycerski. Pisząc o Dobroszycach należy mieć to na względzie.
Ciekawostka. Wieluńskie Towarzystwo Naukowe pracuje (2019 r.) nad wydaniem opisów departamentu kamery kaliskiej (1798, 1805), której autorem jest niejaki Oswald, ur. 1769 w Dobroszycach - syn miejscowego burmistrza. Stąd znamy nazwisko burmistrza i wydawnictwo jego bardziej znanego syna.
Książęta i księżna Anna Zofia w historii Międzyborza
"... W 1681 r. Książę Juliusz Zygmunt i jego małżonka Anna Zofia ufundowali nową wieżę kościoła w Międzyborzu. 29 czerwca 1718 r. w miejscu starego kościoła grożącego zawaleniem położono kamień węgielny pod nową świątynię, materiały pod budowę kościoła dostarczyła księżna Anna Zofia i jej syn Karol. 28.10.1720 r. w Międzyborzu odbyło się uroczyste poświęcenie nowej świątyni, pobudowanej na planie krzyża łacińskiego, stąd też jego wezwanie - Świętego Krzyża..."[14]. Księżna - wdowa Anna Zofia zmarła 13.08. 1726 r. w Międzyborzu. Prawdopodobnie międzyborski zamek służył jako jej oficjalna wdowia siedziba.
Biblioteka w Dobroszycach w 1835 r.
Biblioteka w Dobroszycach w 1835 r. WO nr.2 1835
Biblioteka liczyła 3000 książek m.in. autorstwa Aleksandra Bronikowskiego
piszącego historyczne książki
w j.niemieckim, tłumaczone
na j. polski. Dalej wydawane. W Oleśnicy w tym czasie
istniała podobna biblioteka licząca 2000 tomów.
Prowadził ją szewc W. Rhein.
WO nr 4.1835.
Wydawane wówczas wydawnictwa, które J. Wiener mógł zamówić przez pocztę.
WO nr 15.1835
Do opracowania - sukcesywnie będą dodawane:
Zobacz powiązane:
Kościół w Dobrej
Zwiedzanie zamku w Dobroszycach
Klimaty Ziemi dobroszyckiej Album Zbigniewa Podurgiela
Kalendarz Dobroszycki z 2011 r. ze zdjęciami Zbigniewa Podurgiela
Kalendarz Dobroszycki z 2012 r. ze zdjęciami Zbigniewa Podurgiela
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
Na śmierć Andreasa Heugela:
Prosopopoiia [gr.], qua magnificus... vir, Dn. Andreas Heugel a Polokowitz in Dreska & Kotwan... die 2. April. ... Anno hoc 1609... pie mortuus, suaq; Dreska sepultus, cum vivo colloquens, introducitur M.Andreas Calagius. Vratislaviae, sub incude typographica Georgii Baumanni elaboratum, [1609].
