Marek Nienałtowski
Wędrówki starostwa oleśnickiego w latach 1741-1923

Od dawna poszukiwałem budynku w Oleśnicy (lub chociażby miejsca jego rozmieszczenia), w którym urzędował pierwszy Starosta (Landrat) oleśnicki Adolf von Dyhrn und Schönau z Reesewitz (Radzowic), urzędujący od 1741 do 1764 r. Do najważniejszego zadania starosty należało ściąganie podatków. Ponadto zajmował się sprawami policyjnymi, zdrowiem mieszkańców oraz budownictwem. Zgodnie z instrukcją króla Prus z 20 marca 1743 roku mógł zatrudnić następujących urzędników: powiatowego poborcę podatkowego (Kreis Steuer Einnehmer), królewskiego pisarza powiatowego (Kreis Schreiber), lekarza powiatowego (Kreis Physikus), budowniczego powiatowego (Kreis Maurer und Zimmermeister) oraz komisarzy odpowiadających za sprawy wojskowe (Landdragoner i Marschkomisar). Oni z kolei mogli dobrać swoich urzędników. Dla urzędników należało wybudować budynek starostwa.

O pierwszych budynkach zajmowanych przez starostwo oraz budowie nowego gmachu można przeczytać w księdze pamiątkowej wydanej w 1923 r.

Skan księgi pamiątkowej przysłał mi ksiądz Marek Duda (serdecznie dziękuję!) stały czytelnik tej strony z Hiszpanii, a obecnie z Austrii, który zbiera wszelkie oleśniczana. Dzięki ks. M. Dudzie poszerzyła się znacznie nasza wiedza o historii starostwa.

W niej napisano, że od początku swojego istnienia starostwo wynajmowało 3 budynki leżące przy Małym Zaułku Trzebnickim, później nazwanym ul. Rycerską. Budynki te po pożarze, który dotknął tę ulicę w 1822 r. spłonęły. Poniżej ich zdjęcia (zapewne po odbudowie?).


Pierwszy z budynków zajmowanych przez Starostwo Oleśnickie.
Wszystkie zdjęcia pochodzą z wymienionej księgi pamiątkowej

Dwa inne budynki leżące także przy ul. Rycerskiej, w których mieściły się różne biura Starostwa. Zdjęcie z prawej najpewniej pochodzi z okresu po 1911 roku (widać przewody elektryczne)

Po pożarze wynajmowano 2 inne budynki na potrzeby Starostwa. W końcu zakupiono budynek przy Marienstrasse 11 (dzisiejsza ul. Matejki), który poświęcono w roku 1875. Po ukończeniu prac związanych z adaptacją wnętrz, wprowadzili się do niego rok później urzędnicy.


Budynek Starostwa w latach 1876-1923

Umiejscowienie budynku starostwa (oznaczony czerwonym kolorem) przed 1923 roku
Budynek starostwa na widokówce sprzed 1910 r.
Obok Dom Wdów i pomnik Bismarcka

Ten budynek już przed I wojną światowa przestał spełniać wymogi rozmieszczenia rosnącej liczby urzędników starostwa i dlatego podjęto decyzję o budowie nowego budynku. Zakupiono w 1915 r. plac, ale niekorzystna sytacja wojenna zmusiła do zaprzestania planów budowy. Dopiero 31 marca 1922 Rada Powiatu podjęła decyzję o budowie nowej siedziby wg projektu Hansa Kleinerta - architekta oleśnickiegp. On też był budowniczym. W budowie brały udział głównie firmy oleśnickie, zawieszenie wiechy odbyło się 10 października 1922 r., a w połowie czerwca urzędnicy wprowadzili się do budynku, czyli budowa trwała 14 miesięcy. W starym budynku wykonano 8 mieszkań dla urzędników starostwa. Jak zmieniala się cena materiałów budowlanych w okresie budowy budynku.


Budynek starostwa po wybudowaniu


Budynek w 1934 r. z reklamami Powiatowej Kasy Oszczędnościowej i dwoma masztami z symboliką hitlerowską

"Wejście główne prowadzi na wysoki parter, gdzie znajdują się stanowiska kas (między innymi pomieszczenie Kasy Powiatowej) oraz inne pomieszczenia biurowe jednostek administracji powiatowej, najczęściej odwiedzanych przez petentów (Urząd Opieki Społecznej, Centrum Pomocy Społecznej, Urząd Mieszkalnictwa i Urząd Rozjemczy do spraw Najmu, Komisja Arbitrażowa). Dużą wagę przywiązano do urządzenia Powiatowej Kasy Oszczędności. Komunalna Kasa Powiatowa, mająca stanowić w przyszłości jej przedłużenie, została zaprojektowana jako pomieszczenie bardzo obszerne. W przyziemiu, dysponując oddzielnym wejściem, siedzibę ma Powszechna Agencja Pośrednictwa Pracy. Pierwsze piętro obejmowało biura organów administracji powiatowej oraz (jako pomieszczenie sąsiadujące z gabinetem starosty) salę posiedzeń Zarządu Powiatu i salę obrad Rady Powiatu. Na drugim piętrze ulokowali się urzędnicy obsługujący Zarząd Powiatu oraz oraz Powiatowy Urząd Budowlany. Fotografia tego piętra pokazuje przestronność i jasność klatki schodowej oraz korytarzy. Jasne i przestrzenne są również biura. Każde stanowisko pracy ma bezpośredni dostęp do okna. W jednym pokoju pracuje najwyżej dwóch referentów. W skład wyposażenia stanowiska pracy wchodzą: obszerne biurko wraz z krzesłem, szafka na akta, krzesło dla petenta.

Oświetlenie: elektryczne, w pomieszczeniach głównych gazowe. Telefon: tylko w gabinetach kierowników biur i wydziałów, ponadto centralka rozmów zamiejscowych na każdym piętrze. Winda umożliwia szybkie i bezkolizyjne przekazywanie akt i dokumentów." Opis pomieszczeń pochodzi z tlumaczenia wymienionej Księgi Pamiątkowej wykonanej w Starostwie Powiatowym.


Siedziba Kasy Powiatowej i Powiatowej Kasy Oszczędnościowej


Wejście do gmachu. Jeszcze nie widać herbów na kracie przy poręczy schodów
i witraży w oknach


Kasa pancerna (Skarbiec), zapewne bankowa, z lewej jakaś pierwsza maszyna licząca (sortująca?)
Pan Paweł Szczegodziński napisał, że pokazana maszyna to rzeczywiście - licząca.
Analogiczna lub podobna, widnieje na http://rechenmaschinen-illustrated.com/Burroughs%20Class2.htm


Zapewne korytarz na I piętrze przed wejściem do gabinetu Starosty.
Na ścianie widać duży herb Oleśnicy


Gabinet posiedzeń Starosty. Na ścianie, być może, obraz przedstawiający spotkanie 13 marca 1813 r.
cara Aleksandra I i króla Prus Fryderyka Wilhelma III, Podobno w większej sali był umieszczony cały obraz

Dodano 26.04.2011 r.
Pan Piotr Kwaśny - Sekretarz Powiatu Oleśnickiego umożliwił mi skonfrontowanie sytuacji pokazanej na zdjęciach ze stanem faktycznym. Oprowadzali mnie po budynku Starostwa Panowie W. Michalski i K. Poślednik (dziękuję!). Należy zaznaczyć, że w Starostwie zawsze mogłem liczyć na wszelką pomoc. Również wysłuchiwano mojej opinii dotyczącej problematyki, którą się zajmuję.

Resztki lampy. Mniejszy metalowy element z czteroma długimi śrubami służył do mocowania lampy do sufitu. Pod nim na 4. łańcuchach wisiała drewniana rama, pokazana na zdjęciu. Na niej były rozmieszczone lampy. Na górnej części ramy (niewidocznej od dołu), zachowały się napisy wykonawców - stolarza i elektryka

Napis lepiej widoczny - Otto Pohl Hof Hoftischlereimeist. Juli. 1923. Po drugiej stronie ramy znajduje się napis majstra, wykonującego część elektryczną, dający się odczytać (mimo zamalowania), ale na zdjęciu "nie wyszedł"

Nie przypatrywałem się stanowi technicznemu ramy, ale wydaje się, że mogłaby ona jeszcze, po odnowieniu, "zabłysnąć" w jakimś zabytkowym pomieszczeniu.

Starostwo w okresie polskim miało swoje pomieszczenia w jednym z budynków w Rynku oleśnickim. Przeprowadziło się do obecnego budynku 27.09. 1945 r., po opróżnieniu go przez ACz.

Zbieżne:
Herby z budynku Starostwa
Witraże w budynku Starostwa

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI