Marek Nienałtowski
Architekt oleśnicki Hans Kleinert
03.04.2011 r.

Znaczący rozwój budownictwa miejskiego w Oleśnicy w latach 1875-1913 oraz 1922-1939 musiał odbywać się przy uczestnictwie architektów. Niewiele o nich wiemy. Pojawiają się 3-4 nazwiska. Jednak tylko o dwóch można znaleźć informacje wiążące się ze zrealizowanymi projektami istniejącymi do dzisiaj. Nieco informacji zachowało się o architekcie Hansie Kleinercie. W Oleśnicy pracował Franz i Hans Kleinert. Franz był prawdopodobnie czynny zawodowo do czasów I Wojny Światowej. Być może był bratem lub ojcem - Hansa, o którym wspomina się do końca lat 30 XX w. Obaj byli członkami B.D.A. - Towarzystwo Niemieckich Architektów, co ich nobilitowało. H. Kleinert mieszkał przy ulicy Bahnhofstrasse (M. Reja) 14. Dom ten wcześniej miał numer 5. Po ok. 1910 r zmieniono mu numerację na 14. Dodatkowo pisano - "przy parku na Holteistrasse" (Żeromskiego). Bo rzeczywiście dom był otoczony parkiem. Firmę miał przy Parkstrasse 8 (ulica ta zmieniała numerację i mógł to być budynek hotelu Pod Złotą Gwiazdą - Wały Jagiellońskie 26 lub Wały Jagiellońskie 8).

Architekt B.D.A. Hans Kleinert jest wzmiankowany kilkukrotnie w czasopismie Ostdeutsche Bau - Zeitung (OBZ) wydawanym we Wrocławiu od ok. 1902 r. Czasopismo to jest dostępne w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego. Niżej pokazane rysunki w większości pochodzą z wymienionej biblioteki cyfrowej i są własnością BUW.

Projekty Hansa Kleinerta
1917 r. Budynek Rozlewni Piwa z Zakrzowa. Pełna nazwa: Brauerei Sacrau G.m.b.H. Niederlage Oels

Poniższe wybrane rysunki pochodzą z OBZ nr 47 z 1917 r. W całości zawierają one wszystkie rzuty, wymiary i nazwy pomieszczeń. Na widoku od góry pokazano wymiary działki, bram i różnych nierozpoznanych doprowadzeń (woda? ścieki?). Niestety objaśnienia są mało czytelne. Postaram się podać link do tego planu specjaliście od browarnictwa - może się wypowie.

Rysunek poglądowy. Na frontonie budynku znajdował się napis Niederlage Brauerei Sacrau i nad nim logo firmy. Pod drzewem widnieje autograf architekta. Na widokówkach widać, że nazwa firmy także znajdowała się na bocznej ścianie.

Widok z przodu i z tyłu budynku.

Po 1945 r. dalej pełnił swoja funkcję (z opowieści Marka Górnickiego). Budynek dalej istnieje i znajduje się pomiędzy dworcem autobusowym i placem targowym w Oleśnicy. Różni się tylko garażem dobudowanym po wojnie do tyłu budynku. Podobno, do ostatniego remontu, były tam jakieś pozostałości infrastruktury browarniczej i zostały usunięte.

W 1916 roku H. Kleinert przedstawił projekt kościoła dla Luzerne. W 1917 r. w OBZ - H. Kleinert przedstawiał przynajmniej dwa projekty domów jednorodzinnych (może jeden z nich był leśniczówką). Prawdopodobnie zostały one zrealizowane, ale nie napisano gdzie. Chciałoby się zamieszkać w takim domu.

1922 r. Budynek Starostwa Oleśnickiego
W OBZ w numerze 12 z 1927 r. pokazano budynek Kreishaus Oels - Starostwa Oleśnickiego. Został wybudowany w 1922/1923 r. Pokazano tylko zdjęcie z nadmienieniem, że projektował go H. Kleinert. Z opisów innych projektów wynika, że były one wykonywane na konkurs. Najczęściej nagradzano trzy projekty i realizowano najwyżej oceniony. W trakcie realizacji budowniczy mógł wprowadzać drobne zmiany na życzenie właściciela, w porozumieniu z architektem (inne okna, inaczej rozmieszczone itp.).

Landwirtschaftschule (Szkoła Rolnicza?) ok. 1927-1930 (obecnie budynek ZOZ-u na ul. Ludwikowskiej)
Nigdzie nie napisano, że niżej pokazany budynek zaprojektował H. Kleinert. Jednak znając inne projety szkół dla okolicznych miast - sądzę, że jest to Jego projekt.

Czy ten budynek był projektem H. Kleinerta?

Powyższe stwierdzenie opieram na poniższym projekcie H. Kleinerta Landwirtschaftschule dla Niemczy (OBZ nr 12 z 1927 r.). Budynek dalej istnieje, ale nastąpiły zmiany w jego części dachowej.

W OBZ nr 3 z 1932 r. pokazano projekt H. Klejnerta (wspólnie z innym architektem) - szkoły katolickiej i ewangelickiej dla miejscowości Wąsosz (Herrenstadt)

Projekt ten został zrealizowany. Budynek dalej istnieje.

Architekt B.D.A. Hans Kleinert pozostawił po sobie projekty przynajmniej 2-3 znaczących budynków w Oleśnicy. Teraz wiadomo czego szukać - prawdopodobnie znajdziemy więcej projektów. Architekt H. Kleinert zasługuje na pamięć.

Dodano 5.04.2011 r.
Pan Piotr Płociennik z Twardogóry napisał "... W ostatnim niusie jaki dodał Pan o budynkach Pana Kleinerta zauważyłem bardzo ścisłe podobieństwo dwóch budowli z dwóch niezaleznych miejscowości. Chodzi mi mianowicie o budynek szkoły w Wąsoszu [wyżej pokazany] oraz o budynek Szkoły średniej w Twardogórze http://wroclaw.hydral.com.pl/374992,foto.html Gdyby nie podpis niemiecki pod zdjęciem z Pana portalu sądziłbym, że podał Pan nazwę Wąsosz przez pomyłkę. Szkoła w Twardogórze ma nawet taki sam rozkład okien parteru i pięter za jednym wyjątkiem - skrajne okna frontalne - Wąsosz ma okrągłe, Twardogóra wedle wzoru pozostałych okien poddasza. Mam nadzieję, że powiększy to zakres budowli Hansa Kleinerta, jeśli twardogórska szkoła jest również jego dziełem.".

Pan Marcin Piniło dodał link do zdjęcia szkoły z lat trzydziestych XX w. Gdyby znana była dokładna data wybudowania szkoły w Twardogórze - wiadomo byłoby, która ze szkół była pierwowzorem, a która powstała z powielonego, uzupełnionego projektu.

Dodano 6.04.2011 r.
W wyżej wymienionym czasopiśmie (OBZ) nr 44 z 1925 r., także z Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego pokazano najbardziej rozbudowany projekt szkoły, wykonany przez H. Kleinerta dla Milicza.

W tekście podano, że z kilku projektów wybrano trzy i wśród nich pierwsze miejsce zajął projekt H. Kleinerta, za co otrzymał 1500 Mk. Powinien iść do realizacji. Sprawdziłem szkoły w Miliczu i nie znalazłem podobnej (na stronach internetowych szkół trudno znaleźć dobry widok budynku szkolnego). Natomiast przeczytałem, że w 1929 r. wybudowano w Miliczu dużą szkołę projektu architekta z Berlina. Widocznie zaszły jakieś zdarzenia, które, być może, spowodowały wycofanie projektu.

I to jest ostatni projekt budynku szkolnego H. Kleinerta pokazany w OBZ

Okazało się, że jednak szkoła została wybudowana w 1929 r. w Miliczu wg proj. H. Kleinerta. Istnieje ona na zdjęciach.
Wg. Heimat-Kalender für die östlichen Grenzkreise Groß-Wartenberg, Militsch, Namslau und Oels für das Jahr 1930, Jg. 6

Dodano 7.04.2011.
Szkoły z Twardogóry. Z kolekcji widokówek Jacka Kamińskiego. Fragmenty:

Szkoła ewangelicka najpewniej proj. H. Kleinerta.

Szkoła rolnicza zapewne także proj. H. Kleinerta.

Dodano 3.05.2011 r.
Szkoła podstawowa z Miedzyborza.
Czytelnik strony, chcący zachować anonimowość, przyłał skan zdjęcia Szkoły Podstawowej z Międzyborza, która powstała w początku lat 30. XX w. Sądzi, że ona wykazuje podobieństwo do pozostałych szkół H. Kleinerta.

Czy to jest także szkoła projektu H. Kleinerta?

Dodano 28.02.2023 r.

Okazało się, że Hans Kleinert zaprojektował Deutsches Haus w Sycowie. Potem budynek nosił nazwę Deutsches Jugendhaus.
Obecnie to istniejący Dom Kultury. Razem z budynkiem powstało otoczenie sportowe.
Link do ilustracji dostarczył Remigiusz Szczuraszek

Dodano 13.07.2023 r.

Pan Piotr Sroka znalazł kolejny projekt architekta Hansa Kleinerta. Znaliśmy go głównie jako projektanta szkół. Tym razem zaprojektował kościół ewangelicki, który został wybudowany w 1935 r. w Pawłowicach pow. Trzebnica. Obecnie jest to kościół katolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa we Wrocławiu-Pawłowicach. Pan Piotr przysłał zdjęcie i adres do artykułu - dziękuję.

Kościół w Pawłowicach w 1935 r.
Źródło: Bilder-Bote für das Evangelische Haus", nr 12 z 1935 r. własność BUWr
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Starodębowa, Wrocław - polska-org.pl

Inni architekci mający biuro w Oels z ogłoszeń:

Heimat-Kalendar für die östlichen Grenzkreise Groß-Wartenberg, Militsch,
Namslau und Oels für das Jahr 1928 r.

Architekt i budowniczy Hermann Labude Marienstrasse 14 w 1939 r.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI