Amerykańskie Aircobry z czerwonymi gwiazdami na lotnisku w Oleśnicy 1945 r. (IV)
Tekst i zdjęcia Adam Krzyształowicz - Opole
04.09.2013 r.

Kiedy 15. kwietnia oleśnickie lotnisko opuszczały stacjonujące tu bombowce już w kilkanaście dni później stało się ono bazą dla nowej jednostki, której pobyt związany był jednak wyłącznie z radzieckim oblężeniem Festung Breslau.

Wraz z rozpoczęciem Operacji Berlińskiej, 2. Armia Lotnicza (której jednostki wcześniej stacjonowały w Oleśnicy) zaangażowała się w nią niemal wszystkimi jednostkami, pozostawiając do osłony południowej flanki 1. Frontu Ukraińskiego jedynie słabe siły myśliwskie. Jednostki te nie były w stanie jednocześnie osłaniać linii zaopatrzeniowych oraz blokować niemieckiego mostu powietrznego do oblężonego Wrocławia. Wprawdzie od marca całodobowy dozór miasta sprawowały 173. i 45. Pułk Myśliwski z 18. Armii Lotniczej, jednak w ocenie dowództwa najwyraźniej było to zbyt mało.

Dlatego też do pilnowania oblężonego garnizonu postanowiono przydzielić jeszcze jedną jednostkę myśliwską. Rozkaz przebazowania do Oleśnicy otrzymał 268. Pułk Myśliwski Obrony Przeciwlotniczej (OPL) wchodzący w skład 310. Dywizji Myśliwskiej OPL ze składu 10. Korpusu Myśliwskiego OPL Frontu Południowo - Zachodniego.

W przeciwieństwie do jednostek 2. Armii Lotniczej (wspierającej działania ofensywne 1. Frontu Ukraińskiego) czy 18. Armii Lotniczej (wykonującej strategiczne misje bombowe na dalekie zaplecze niemieckiego frontu) samoloty 268. Pułku Myśliwskiego OPL podlegały innej władzy i wykonywały inne zadania. Przede wszystkim działały one na zapleczu radzieckiego frontu, osłaniając od niemieckich ataków obiekty Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego, przeprawy na Odrze i Wiśle oraz samoloty z ważnymi delegacjami politycznymi. Teraz ich głównym zadaniem miało stać się patrolowanie nieba nad otoczoną twierdzą i zestrzeliwanie próbujących przedrzeć się maszyn niemieckich.

Oleśnicę wybrano natomiast ze względu na bliskość Wrocławia i dobrze rozbudowaną bazę warsztatową i medyczną. Przebazowanie z lotniska w Gliwicach pułk przeprowadził 24. kwietnia. Operował on na produkowanych w USA samolotach P-39 „Aircobra” i miał strukturę typową dla jednostki myśliwskiej z tego okresu wojny: pułk liczył trzy eskadry, w każdej eskadrze „latały” trzy klucze, po 4 maszyny w każdym, (plus 4 maszyny dla dowództwa pułku) co daje razem 40 maszyn i tyleż samo osób personelu latającego.

Samolot P-39 „Aircobra” w malowaniu najczęściej wykorzystywanym przez sowietów: górne powierzchnie w kolorze "Olive Drab", dolne w barwie "Neutral Gray". Najpewniej takiego malowania używano w 268. Pułku Myśliwskim OPL. Przedstawiona na rysunku maszyna należała do 16. Gwardyjskiego Pułku Myśliwskiego (źródło: http://basilzolotov.com/wp-content/uploads/2009/12/p-39q-55-x.png )

Piloci pułku przechwytywanie wrogich maszyn prowadzali na dalekich zewnętrznych obrzeżach miasta, nie wlatując bezpośrednio nad teren pozostający w rękach niemieckich, gdzie wrogie samoloty ostrzeliwała już artyleria przeciwlotnicza. Nieco informacji o organizacji codziennych działań podaje w swoich wspomnieniach starszy lejtnant pilot Stiepan Poleszczuk:

„Niemieccy piloci zwykle nie przyjmowali walki, jak najbardziej obniżali lot i tuż nad ziemią usiłowali przemykać się do celu. Po drodze jednak dostawali się w zmasowany ogień artylerii przeciwlotniczej, która kropiła do nich jak do kaczek. Nasze maszyny myśliwskie latały zawsze parami w wyznaczonych sektorach, zmieniając się co dwie godziny. Jeżeli było to w nocy, granice sektorów oznaczano sygnałami świetlnymi zapalanymi przez posterunki naziemne. Ponadto, dla zorientowania myśliwców, ustawiano w nocy 10 dobrze widocznych z powietrza oświetlonych dozorów. Jedenastym był, niestety doskonale widoczny, bo płonący jak pochodnia, Wrocław. Miasto widoczne z góry wyglądało koszmarnie i sprawiało wrażenie płonącego stosu, podzielonego na setki pojedynczych pożarów, z ognistymi grzywami iskier w miejscach, gdzie waliły się ściany domów”.

Podczas amerykańskich misji wahadłowych "Frantic" 310. Dywizja Myśliwska OPL ochraniała lotniska w Połtawie, Pyriatynie i Mirgorodzie.
Być może zdjęcie przedstawia w tle właśnie jedną z maszyn dywizji.
( źródło: http://photos.state.gov/libraries/moscow/29754/WWII/Operation%20Frantic%2006.jpg )

Niestety, brak bardziej szczegółowych informacji o działaniach myśliwców 268. pułku, wiadomo jedynie że za okres stacjonowania w Oleśnicy zgłosili zestrzelenie 16 niemieckich samolotów. Brak także informacji o ewentualnych stratach osobowych czy materiałowych pułku.

Szóstego maja Festung Breslau upadła, w dwa dni później Rzesza skapitulowała co zakończyło wojnę w Europie. Nie był to jednak koniec bazowania w Oleśnicy omawianego pułku myśliwskiego, na pewno pobyt ten przedłużył się co najmniej do 21. maja owego roku, natomiast końcowa data bazowania niestety nie jest mi znana. Można jednak bezsprzecznie stwierdzić, że 268. Pułk Myśliwski był pierwszą jednostką lotniczą jaka zajmowała oleśnicki aerodrom w okresie powojennym.

Źródła:

Dokumenty Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej
Chalipow I., „Zaszcziszczaja nebo Ukrainy”, 1975
Ryszard Majewski, „Wrocław - godzina zero”, Krajowa Agencja Wydawnicza, Wrocław 1985

Inne teksty A. Krzyształowicza o lotnicwie radzieckim działąjącym z lotnisk oleśnickich

Lotnictwo myśliwskie
Lotnictwo bombowe
Lotnictwo szturmowe

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy
Rysowali Oleśnicę • Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią?
Landsmannschaft Oels • Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje
Bibliografia • Linki • Podziękowania • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
Nowości • Szukam sponsora do wydania książki o zamku oleśnickim
Ciekawostki (ponad 500 tematów)