Marek Nienałtowski
Zamek po 1945 r.


W trakcie zajmowania Oleśnicy przez Armię Czerwoną zamek nie ucierpiał. Dwa-trzy wgłębienia na przedzamczu wyglądających jak po upadku bomb mogą sugerować jakieś naloty na miasto. O nich opowiadali mieszkańcy, którzy w wieku dziecięcym traktowały je jako ubikacje.

Do początków 1946 r. zamek zajmował oddział wojskowy Armii Czerwonej zajmujący się zbieraniem i przygotowywaniem do transportu alianckich jeńców armii niemieckiej oraz obywateli ZSRR - pracowników przymusowych. Istnieją wspomnienia Francuzów, wspominano Włochów, Węgrów i osób kilkunastu narodowości. Na dziedzińcu zamku, przy skrzydle południowym - zbudowano podest z drewna i płyt betonowych [widok z góry, z boku] niewiadomego przeznaczenia (zdjęcia ze zbiorów córki pierwszego dyrektora Liceum - Marii Rutkowskiej).

W styczniu 1946 r. ostatni obcokrajowcy opuścili zamek (wielu z nich zabierało ze sobą "pamiątki" z zamku włącznie z obrazami) i wtedy radziecka Komenda Miasta rozpoczęła wywożenie z zamku mebli do ich magazynów repatriacyjnych w Czerwonych Koszarach. Na protest Pełnomocnika rządu R.P. na obwód XI Dolnego Śląska w Oleśnicy P. Gracza odpowiedzieli, że takie polecenie otrzymali od swoich władz. Sprawę przekazano do Oleśnickiej Prokuratury. Jednocześnie P. Gracz prosił o przekazanie zamku polskim władzom. Nie wiadomo kiedy do tego doszło (APW. Starostwo Powiatowe w Oleśnicy nr 84 . Sprawozdania Sytuacyjne 1945-1947. uzyskane od Marka Włodarczyka). Przekazanie mebli do magazynu nie zawsze oznaczało wywiezienie ich do ZSRR, gdyż wg wspomnień jednego z repatriantów - dostał stamtąd meble na wyposażenie pustego mieszkania. Może był to jakiś wyjątek.

W 1946 r. po opuszczeniu zamku przez oddziały radzieckie obrazy jeszcze wiszące na ścianach zamku (nie wiadomo jakie) zostały przewiezione do składnicy w Namysłowie. W lutym 1948 roku zbiory z tej składnicy przewieziono do składnicy w Bożkowie w pałacu von Magnisów. Podczas likwidacji składnicy w 1949 wszystkie zbiory, w tym może obrazy z zamku oleśnickiego trafiły do muzeów, instytucji kultury itp.

Mieszkańcy Oleśnicy również wynosili z zamku wszystko, co było potrzebne do życia w ich mieszkaniach. Młodzież szkolna przenosiła do swoich szkół wyposażenie i to, co mogło służyć jako pomoce naukowe. Przyjeżdżali też szabrownicy wywożący cenne wyposażenie.

W połowie maja 1946 następuje nieudana próba podpalenia zamku. Pożar gasili harcerze z 36 ODH i żołnierze radzieccy z jednostki łączności w Oleśnicy. Trzech z nich uległo poparzeniom. Przy końcu 1946 r. do połowy 1947 r. zamek był wykorzystywany jako punkt zbiorczy Państwowego Urzędu Repatriacyjnego (PUR) dla wysiedlanych Niemców.

W pałacu mieściła się Komenda Hufca ZHP. W niektórych pomieszczeniach zamku były magazyny warzyw. Pomieszczenia zamkowe były ogólnodostępne.

W latach 1951-1954 mieściło się w zamku Technikum Budowlano-Drogowego. Sale szkolne i internat zajmowały cały zamek włącznie z przyległymi domkami (które już nie istnieją). Po przeniesieniu Technikum do Wrocławia - władze miasta przekazały jego pomieszczenia kilkunastu użytkownikom na cele magazynowe administracyjne i mieszkalne. (m.in. Liga Obrony Kraju, Biura PSS, Spółdzielnia Ochrony Mienia, Rada Powiatowa Zrzeszenia LZS,. Zarząd Związku Zawodowego Prac. Rolnych). Duża ilość pomieszczeń nie była użytkowana, nie działały instalacje ogrzewcze; przez wybite szyby zaciekały do wnętrza opady deszczu i śniegu. Zamek ulegał postępującej dekapitalizacji technicznej.

W roku 1963 Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownia Konserwacji Zabytków na zlecenie Konserwatora Zabytków (w latach 1958-1973 funkcję tę pełnił prof. Mirosław Przyłęcki) zabezpieczyło dach skrzydła zachodniego. W latach 1957-1968 zamek użytkowany ponownie przez Hufiec ZHP w Oleśnicy poddano remontowi bieżącemu (krytyczny list o stanie zamku z 1968 r.). Jednocześnie opracowano projekt kompleksowej adaptacji zamku na potrzeby Średniej Szkoły Rzemiosł Budowlanych.

W 1971 r. otwarto w pałacu pierwsze wystawy Muzeum w Oleśnicy, będącego filią Muzeum Archeologicznego we Wrocławiu. Pierwszym kierownikiem została mgr Jadwiga Bukowska. Filia została zamknięta w 1993 r.

W 1971 r. zapadła decyzja o utworzeniu w oleśnickim zamku Centralnej Szkoły Instruktorów ZHP na bazie przeniesionej tu Szkoły Instruktorów Zuchowych z Cieplic Śląskich i Centralnej Szkoły Instruktorów ZHP z Warszawy. Dotychczasowy projekt adaptacji zostaje zmieniony (architekt B. Pater przy współpracy prof. M. Przyłęckiego), a zakres prac remontowych ulega rozszerzeniu i przyspieszeniu.

Poniżej z lewej strony pokazano wybudowany specjalnie odcinek muru na dachu łącznika, na którym wskazano datę przebudowy zamku (1905 r.) i datę restauracji (1971 r.).

Zdjęcia Zygmunta Reszki pokazujące remont zamku pochodzą z albumu "CSI ZHP. Oleśnica - Zamek" wydanego w 1980 r. w nakładzie 50 egzemplarzy.

Wymienia się zagrożone stropy skrzydła zachodniego, wprowadzając nowe podziały wnętrza w układzie korytarzowym. Parter skrzydła zachodniego zostaje zaadaptowany na stołówkę i centralną kuchnię, przebudowuje się (z zachowaniem historycznej formy) poważnie uszkodzony ganek podwórzowy skrzydła zachodniego oraz remontuje dach tego skrzydła. Wykonano roboty izolacyjne i impregnacyjno-odgrzybieniowe, drenaż, reperacje ścian. Przeprowadzono wymianę lub wzmocnienie szeregu uszkodzonych stropów, wprowadzono nowe instalacje (c.o., gazową i elektryczną). Usunięto oficynę (wcześniej - browar książęcy) [1], [2] i dom pokazany w głębi, na poniższej widokówce (stan z 1955 r.). Także następują zmiany w skrzydle północnym.

Widokówka wg zdjęcia A. Arczyńskiego

2 kwietnia 1975 r. uroczyście otwarto w zamku Centralną Szkołę Instruktorów ZHP. Jej pierwszą komendantką została harcmistrzyni Krystyna Gwarek, nauczycielka i instruktorka ZHP. Rozpoczął się korzystny okres w historii zamku. Zarówno szkoła harcerska, jak i muzeum dbały o obiekt i należycie go konserwowały.

Przeprowadzono też w tym czasie naprawy i remonty bieżące. Niestety, i szkołę (w r. 1992), i Muzeum (w 1993 r.) zlikwidowano. Były niezrealizowane plany stworzenia w zamku siedziby wyższych szkół. Zamek opustoszał. Nie ogrzewany uległ zawilgoceniu; pojawił się niszczycielski grzyb. Ostatecznie pod koniec roku 1993 zamek powierzono Ochotniczemu Hufcowi Pracy.

Fotomontaż zamku (nieco obrócony) i obecnie istniejącego stawu. W rzeczywistości zamek jest częściowo zasłonięty drzewami.

Zamek w 2007 r.                 Fot. Janusz Godyń

Zamek z łącznikiem z kościołem zamkowym   Fot. Janusz Godyń

Zamek, pomimo konserwacji i drobnym remontom przeprowadzanym przez OHP, a szczególnie jego zabytkowe elementy zewnętrzne, ulegają zniszczeniom powodowanym wpływami atmosferycznymi i niekiedy wandalizmowi. Zakres środków finansowych przeznaczonych na konserwacje i remonty jest zbyt mały w stosunku do wymagań. Komenda OHP robi wszystko, aby pozyskać odpowiednie fundusze. Potrzebny jest bogaty opiekun. Opis planowanych remontów w 2007 z gazety Oleśniczanin

Zamek stanowi własność skarbu państwa. Nieruchomość składa się z czterech działek o łącznej powierzchni 2,8 ha. Powierzchnia zabudowy zamku - 2037 m2; powierzchnia użytkowa - 6200 m2; kubatura 64 470 m3.Kilka zdjęć z zamku: Pokój hotelowy: [1], [2], [3];
Różne pokoje i sale wykładowe [14], [15], [16], [17],
Kominki [4], [10], [11], [12], [13];
Współczesne malowidła ścienne [5], [6];
W wieży zamkowej [7], [8]; pod wieżą,

 


Literatura
Łuczyński R. Zamki i pałace Dolnego Śląska. Wrocław i okolice. Wrocław 1999.
Przyłęcki M. Najcenniejsze zabytki Oleśnicy. Zapiski Oleśnickie nr 2. 1995
Przyłęcki M. Zamek w Oleśnicy. Towarzystwo Przyjaciół Miasta Oleśnicy. Wrocław 1989
Przyłęcki M. Zamek w Oleśnicy. Panorama Oleśnicka nr 27, 29,31, 33, 34 z 1994 r.
Wróbel B. Ukryte skarby. Wydawnictwo Europa, Wrocław 2008


Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI