W Kościele zamkowym (Bazylice Mniejszej) na emporze południowej nawy głównej, znajdują się m.in. malowidła przedstawiające Jezusa Chrystusa i dziewięciu apostołów. Autorem ich był Fryderyk Lochner.

Malowidła emporowe podczas przenoszenia ich z empory północnej na południową.

Powstały one po wykonaniu empory północnej i na niektórych z nich naniesiono datę malowania 1607 r. Czyli powstały za czasów Karola II Podiebrada. Na niektórych malowidłach zachowały się herby ich fundatorów. Istnieją malowidła z jednym i z dwoma herbami. Pierwszy przypadek może oznaczać, że właściciel herbu sam zapłacił za malowanie obrazu. Drugi przypadek, być może, świadczy o dwóch fundatorach.

Malowidła przed konserwacją z widocznymi herbami. Powiększ.	Ilustracja herbowa z malowidła. Widoczne są dwa herby, nad nimi data 1607. Wyżej i niżej jeszcze nie odczytane napisy.

Herby są małych rozmiarów. Utrudniało to wierne odtworzenie ich szczegółów podczas malowania. Być może, że były one kiedyś odnawiane i nie wiadomo, czy wówczas wiernie odtworzono szczegóły i kolory herbów. To w znacznym stopniu utrudnia identyfikację herbów, szczególnie takich, które różnią się jedynie kolorem Godła i klejnotu. W ostatnich latach nastąpiła ich fachowa konserwacja przez Wiesława Piechówkę.

Identyfikacja nazwisk fundatorów malowideł poprzez znajomość ich herbów nie jest łatwa, gdyż fundatorzy nie zawsze byli osobami "ze świecznika" i/lub nie zachowały się po nich źródła pisane. Wiadomo, że fundatorami była szlachta z księstwa oleśnickiego, najczęściej pełniąca jakieś funkcje na dworze książecym. Z analiz trzech pierwszych herbów wynika, że fundatorami tych i pozostałych malowideł mogli być sędziowie i asesorzy sądów dworskich i ziemskich (krajowych?) księstwa oleśnickiego, radcy i marszałkowie dworu księcia Karola II.

Poniższe ustalenia są wynikiem moich hobbystycznych zainteresowań, nie pretendują do roli naukowego opracowania i będą weryfikowane wraz z uzyskiwaniem nowych informacji.

Herb na obrazie św. Andrzeja

Postać św. Andrzeja, z prawej widoczny herb	Herb z malowidła	Herb Marschallów z Bibersteinu z herbarza J. Siebmachera.

Z Herbarza Szlachty Śląskiej Romana Sękowskiego, tom V, s. 57 wynika, że jest to herb MARSCHALL, rodu Marschalów z linii Berbisdorf. W tym czasie na dworze książęcym marszałkiem dworu był Jan von Marschall und Berbisdorf, ur. 23.03. 1578 r., właściciel Smolnej i Cieśli. W 1604 r. był asesorem sądu ziemskiego księstwa oleśnickiego. W 1611 r. sędzią dworskim. Zmarł 2.02.1630 r. Można sądzić, że to on był fundatorem malowidła ze św. Andrzejem. Powstaje problem z kolorami tarczy - na malowidle występuje kolor czerwony, na herbie Siebmachera - srebrny. Analogiczny herb występuje w herbarzu Siebmachera, uzupełnionym przez Blażka i zatytułowany jest "... von Berbisdorf". Być może, że niezgodność kolorów wynika z przemalowań z przeszłości?
Można sądzić, że fundatorem obrazu był Jan (Hans) von Marschall, właściciel Smolnej i Cieśli. On także był fundatorem książek dla tzw. Biblioteki łańcuchowej

Herb na obrazie Jezusa Chrystusa

Postać Jezusa Chrystusa trzymającego kulę ziemską	Herb z obrazu	Herb von Siegroth z herbarza L. Drosta

Jest to herb rodu von Siegrot mających majątki (m.in. w Wyszogrodzie) i stanowiska na dworze książąt oleśnickich w okresie, kiedy powstawały malowidła.
Prof. Jerzy Burchardt napisał w "Szlachta polska wyznania ewangelickiego w księstwie oleśnickim na Dolnym Śląsku w XVII w. w świetle nazewnictwa" że poprzednie nazwy Wyszogrodu brzmią kolejno: w 1505 r. Szygruod, w 1528 Sigrod, a w 1530 Wrzigrudt. Wieś tę miał w latach 1505-1530 pochodzący z Osieka Hans Ohm Januszowski, który w 1528 r. pisał się "z Siegrodu". Januszowscy jeszcze przed połową XVI w. zdali swój Siegród Słowikom pozostawiając sobie Januszowo, Michałowice i Zaprężyn, które to dobra do 1597 r. posiadał Hans Ohm Januszowski Młodszy, radca i marszałek dworu księcia oleśnicko-ziębickiego Karola II z Podiebradów, oraz sędzia nadworny i krajowy księstwa, rezydujący w Michałowicach. W konsekwencji nabycia Siegrodu jego nowy właściciel Kaspar Słowik pisał się po niemiecku Caspar von Siegroth und Schlawickau.
Można sądzić, że fundatorem malowidła był Hans Ohm Januszowski Młodszy lub ktoś z jego rodu, gdyż herb rodowy (używany również w Polsce, odmiana Topacz) pozostaje najczęściej przy członkach rodu.

Herb na obrazie św. Piotra

Postać św. Piotra	Herb Falkenberg	Herb Falkenberg z Herbarza Szlachty Śląskiej

Falkenbergowie zwani Klose (była też linia Falkenbergów zwana Lamirski o innym herbie) byli związani z księstwem oleśnickim. Mieli majątki (wsie) pod Oleśnicą. W 1505 r. zmarł Mateusz Falkenberg właściciel Rakowa, Piszkawy i Dobrzenia. Mikołaj w 1531 r. był właścicielem Piszkawy i Nieciszowa. W 1611 zmarł w swoim majątku w Nieciszowie Kasper von Falkenberg, będący sędzią dworskim i ziemskim księtwa Oleśnickiego. To każe mniemać, że herb pokazany na powyższym malowidle należy do Falkenbergów. Występuje jedynie problem z zastawą. Na malowidle znajduje się 6 talerzy, natomiast typowy Falkenberg ma 8 talerzy. Herb ten jest bardzo rzadki i inaczej pokazywany na zachowanych rzeźbach. Herb z Herbarza Szlachty Śląskiej Romana Sękowskiego, t II, s. 150 pokazuje dwa rzędy zastawy i jak można sądzić o łącznej ilości 6 lub 8 sztuk (nie widać tego na niezbyt dokładnej ilustracji).

Blazonowanie herbu: in Schwarz ein weiss gedeckter viereckiger, nach der Länge des Schildes gesetzter Tisch mit goldenem Tischgestelle, besetzt mit 8 in 2 Reihen gestellten Tellern. Kleinod : auf der Krone stehender rechts gekehrter Falke. Decken: schwarz-silbern.

Na obu herbach zgodne są godła czyli stoły, kolory tarczy i klejnot herbowy (który na malowidle jest mało widoczny - ale jest to ptak. W blazonowaniu podano - Sokół).
Można sądzić, że fundatorem obrazu był Kacper von Falkenberg z Nieciszowa.

Herby na obrazie św. Jakuba
Poniższe zdjęcia są autorstwa Wiesława Mazurkiewicza.

Postać św. Jakuba. Fot. W. Mazurkiewicz	Herby zmalowideł	Herb von Langenau z herbarza L. Drosta

Na malowidle znajdują się dwa herby. Lewy z nich (odmiana polskiego herbu Doliwa), występuje na dwóch malowidłach emporowych (także na obrazie św. Jana Ewangelisty). Lewy z dwóch herbów jest często eksponowany w herbarzach śląskich, ale żaden z nich nie ma czarnego koloru tarczy, klejnotu i róż. Dlatego (sądząc, że kolor czarny to skutek starzenia farby, lub dawnych nieumiejętnych przemalowań), poszukiwano podobnego herbu kogoś z szlachty księstwa oleśnickiego. Okazuje się, że taki herb może należeć do rodu Langenau (służących już księciu Konradowi II). Więcej o tym rodzie i ich herbach, napisano w Herbarzu Szlachty Śląskiej Romana Sękowskiego t. IV s. 192-194. W czasie powstawania malowideł żyło przynajmniej dwóch braci Langenau z Dobroszowa, służących Karolowi II Podiebradowi.

Dlatego moża sądzić, że herb ten mógł należeć do Jana von Langenau, który w 1603 r. był starostą Międzyborza, burgrabią oleśnickim i członkiem rady księcia Karola II. Drugi z braci Jerzy, był w 1594 r. starostą państwa Sternberg na Morawach z ramienia księcia Karola II, a po 1612 r. wzmiankowany jako burgrabia Wołowa. Nie jest wykluczone, że ten, lub herb na obrazie św. Jana Ewangelisty należał do Jana lub Jerzego Dyhern von Schoneau właściciela Dziadowego Mostu i Jemielnej, którzy wg. herbarza żyli w czasie nas interesującym.

Herb drugiego współfundatora (ten z szachownicą) jest trudny do odnalezienia, gdyż szachownica jest częstym elementem herbów, nie wiadomo jakie są jej rzeczywiste kolory i co stanowi klejnot herbu. Z czasem zostanie odnaleziony.

Herb na obrazie św. Bartłomieja

Postać św. Bartłomieja. Fot. W. Mazurkiewicz.	Herb z malowidła	Herb von R(h)ediger

Herb pokazany na malowidle bardzo dokładnie pasuje do blazonowania herbu rodu von R(h)ediger. Wappen: In Schwarz auf goldenem Dreiberge ein aufgerichteter goldener Hirsch, gekrönt und rechts gekehrt. Kleinod: der Hirsch vor schwarzem Flügel aus der Krone wachsend. Decken: schwarz-golden.
W księstwie oleśnickim posiadali część wsi Jaksonowice, wieś Siedlec (k. Trzebnicy), należącą do 1617 r. do Mikołaja von Rhediger oraz inne wsie w okolicach Trzebnicy. Ród wchodził w koligacje z Kotulińskimi i Hueglami, którzy mieszkali na terenie księstwa oleśnickiego. W tym czasie absolwentami uniwersytetu w Padwie byli Andrzej (1570-1618) i Krzysztof (ur. 14.5.1579 r. we Wrocławiu, zm. 1.3.1636 r. w Jaksonowicach). O Krzysztofie wiadomo, że od 1617 r. był oleśnickim Deputierter, w 1620 r. sędzią dworu biskupstwa Wrocławskiego, a w 1629 r. "Kommissar" w Oleśnicy.
Można sądzić, że fundatorem malowidła był ktoś z rodu von R(h)ediger, być może Andrzej lub Krzysztof von Rhediger z Jaksonowic.

Herby na obrazie św. Filipa

Postać św. Filipa. Fot. W. Mazurkiewicz	herby z malowidła

Herb Posterów z herbarza Siebmachera	Herb Borschnitzów z herbarza Siebmachera

Ród który pojawił się w księstwie, najpierw ziębickim, potem oleśnickim, wraz z Podiebradami. Melchior von Poster (pisali się również Puster) był marszałkiem dworu książęcego w Oleśnicy w 1537 r. Jego brat Krzysztof pełnił tę funkcję w 1547 r. Służyli książętom oleśnickim do 1708 r. MIeli majątki Ramiszów, Raków Wielki, oraz Bielawę. Jednak nabyli je po 1617 r. Nie widomo gdzie wcześniej mieli swoją siedzibę. Jak wynika z blazonowania herbu i jego rysunku, w herbie występuje kolor srebrny (oznaczony jako "w" -biały) i kolor błękitny (oznaczony jako "b") - kolor zielony to zapewne dawne błędne przemalowania.

Blazonowanie: Wappen: getheilt. Oben silbern ohne Bild; unten in Blau drei silberne Ströme. Kleinod: 2 Hörner, rechts silbern, links blau, zwischen denen 2 geschrägte Fahnen, rechts blau, links silbern Decken: blau-silbern.

Drugi z herbów należy najpewniej do rodu Borschnitz. Ród ten był związany z księstwem oleśnickim jeszcze w okresie piastowskim (nosili nazwisko Borsnicz). Pełnili funkcje doradcze na dworze książęcym. W okresie nas interesującym, członkowie rodu byli właścicielami Borowej, Stępina i dwóch innych miejscowości. Czyli byli szlachtą znaczącą. Jeszcze nie udało sie ustalić jakie funkcje pełnili na dworze książęcym Podiebradów.

Jak można sądzić, współfundatorem malowidła był ktoś z rodu Po(u)sterów i Borschnitzów

Herb na obrazie św. Tomasza

Postać św. Tomasza.   Fot. W. Mazurkiewicz	Herb z malowidła.	Herb rodu von. Asshelm.

Na temat rodu von Asshelm jest bardzo mało informacji. Byli mieszczaninami wrocławskimi, po nobilitacji kupili dobra pod Wrocławiem. Jak wynika z malowidła kolor czerwony ściemniał i został uznany jako czarny.

Herby na obrazie św. Jana Ewangelisty - patrona Kościoła zamkowgo - Bazyliki Mniejszej. Orzeł św. Jana jest patronem Oleśnicy (w opracowaniu)

Postać św. Jana Ewangelisty. Fot. W. Mazurkiewicz	Herby z malowidła.

Herb von Dyhern wg wzoru z kościoła w Dobrej	Herb von Rodern

Herb rodu Dyhern (służących już Konradowi I). Pisali się oni Dyhern von Schoenau (Lipki) w księstwie oleśnickim. W HSzŚ ród i herb opisany jest w tomie II na s.101-103. Brak jest informacji o funkcjach pełnionych na dworze książęcym Karola II. W późniejszych hebarzach czarne skrzydła w klejnocie zamieniono na błękitne. Niekiedy labry były czerwono-srebne.

Herb rodu von Rodern - brak informacji o rodzie. Trzeba czekać na VII tom Herbarza Szlachty Śląskiej.

Jak można sądzić, współfundatorem malowidła był ktoś z rodu von Dyhern i von Rodern

Herb na obrazie św. Mateusza (w opracowaniu)

Postać św. Mateusza. Fot. W. Mazurkiewicz

Na dziesiątym obrazie herb został zmyty, zapewne podczas ich konserwacji po katastrofie kościoła. Pozostał tylko zarys miejsca po herbie.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI