Marek Nienałtowski
Targi w Oleśnicy do 1945 r.

Po lokacji miasta na prawo niemieckie, miejscem gdzie odbywał się handel był teren rynku. Na nim handlowali, początkowo na "ławkach" stałych lub rozkładanych, uprawnieni handlarze mięsem, chlebem, obuwiem, suknem i wszystkim co było potrzebne do życia. Z czasem ławki zamieniają na stałe stragany i drewniane budy. Sukiennicy jako najlepiej sytuowani (dostawy na dwór książęcy) mogli wybudować drewniane, a potem murowane sukiennice. Skupienie handlu w jednym miejscu umożliwiało jego kontrolę i ściąganie opłat. Przy rynku znajdowała się zwykle siedziba wójta, który od początku miał najwięcej straganów. Jego dom z czasem przerodził się w budynek władz samorządu, zwany ratuszem. Właściwy ratusz wybudowano w rynku dopiero na począrku XV w. na miejscu jednego z budynków kupieckich. Z czasem na rynku istniały dwa szeregi budynków przedzielone szerokim przejściem. Dookoła nich i ratusza dostawiano drewniane budy i stragany.

Z czasem pod naciskiem mieszkańców zezwolono, aby w każdy poniedziałek (F. Zimmermann podał, że było to w soboty) odbywał się w Oleśnicy targ tygodniowy, w którym brali udział mieszkańcy nieposiadający kramów w rynku. W godzinach rannych mieli prawo sprzedawać tylko mieszkańcy miasta, później mieszkańcy okolicznych wsi oraz przyjezdni handlarze. Nie wiadomo od kiedy ten zwyczaj miał miejsce, zapewne od początków istnienia miasta.

Ponadto kolejni książęta nadawali miastu prawo corocznego wielkiego jarmarku (targu). Zapewne prawo pierwszego jarmarku nadali miastu Piastowie oleśniccy. W XVIII w. miasto mogło już urządzać cztery wielkie jarmarki: w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu, na Zielone Świątki (7 niedziela i poniedziałek po Wielkanocy), na św. Idziego (1 września) i św. Marcina (11 listopada). Jarmarki te odbywały się również na rynku i trwały kilka dni. Towarzyszyły im zabawy (występy orkiestr, sztukmistrzów, trup teatralnych itp.). Zapewne prawo prowadzenia czwartego targu nadali Wirtembergowie. Wbrew panującym opiniom nie istniał targ w dniu św. Jana Apostoła.

Z czasem pojemność rynku stała się za mała do umieszczenia wszystkich chętnych i niektórzy rzemieślnicy oraz handlarze przenosili się na inne place. Handel mięsem (jako śmierdzący) trafił na mały plac przy ul. Okrężnej, garncarstwo zajęło część obecnego pl. Książąt Śląskich (dlatego ten plac nazywano Garncarskim - może wrócić do tej nazwy?). Handel sianem odbywał się przy Domu Wdów. Nie wiadomo kiedy także zwiększono ilość dni targowych do dwóch tygodniowo.

7 września 1811 r. pojawia się edykt królewski wprowadzający wolność wykonywania zawodu i handlu, znoszący m.in. średniowieczny system cechowy i jego przywileje. Od tego czasu handlowiec (rzemieślnik) nie musi już handlować w rynku na straganach. Pojawiają się wtedy w oleśnickich budynkach (w szczególności przyrynkowych) sklepy i w nich okna wystawowe. Bogaci kupcy przeznaczają na handel całe domy - powstają w Oleśnicy małe domy towarowe.

Jeszcze w XIX w. Oleśnica była miastem rolniczo-rzemieślniczym. Wówczas w mieście (szczególnie na przedmieściach) w ponad 600 domach mieszkali rolnicy posiadający ponad 350 ha ziemi ornej i znaczne ilości koni, krów (tych ponad 250), świń, owiec (wełna), kóz, kaczek i kur (tych ponad 2,5 tys.). W sadach posiadali ponad 5.000 drzew owocowych i ponad 150 uli. Dlatego mieli zboże, mięso, jego przetwory, nabiał, miód, warzywa itp. i to mogli w ilościach niehurtowych sprzedawać na targu organizowanym w rynku. Aby uporządkować handel 18 kwietnia 1847 roku magistrat ogłosił rozporządzenie, w którym ustalono części rynku dla handlu masłem, zbożem i przędzą. Dążono do wydzielenia obszarów, w których odbywał się handel w miarę podobnym rodzajem towarów, wyznaczono także miejsca postoju wozów konnych.

Nie ujęto w rozporządzeniu odwiecznego miejsca handlu miotłami - uliczki przy wieży ratuszowej, która z tego powodu nosiła nazwę ul. Miotlarskiej (może powrócić do tej starej nazwy?). Pozostałe nie wymienione części rynku zostały zastrzeżone dla sprzedaży produktow z przydomowych ogrodów (warzyw, owoców, kwiatów) i runa leśnego.

Targi odbywały się w środy i soboty od świtu i trwały do godziny 13.00. Około godziny 14.00 kramy i stanowiska przez tych, "którzy nie otrzymali zezwolenia na codzienną sprzedaż, aby uniknąć kary, musieli zwinąć stragany“. Byli więc sprzedawcy, którzy nie tylko w dni targowe, ale i codziennie mogli wystawiać swoje towary do sprzedaży. Wszelakie powozy i furmanki oraz "przedmioty, które służyły do dowozu sprzedawanych towarów, na polecenie urzędnika policyjnego (policjanta) miały być ustawione w jednym szeregu“.

Opłata za stragan nie była pobierana przez magistrat. Miejsce targowe było wydzierżawione Straganowemu (Targowemu), który miał obowiązek pobrać opłatę. Wynosiła ona:

Poniżej pokazano sytuację z lat 1900-1939 (fragmenty widokówek i zdjęć pochodzą ze zbiorów Adama Fedorowicza i Jacka Kamińskiego oraz z Ebay i Allegro). Widać, że już nie przestrzegano wszystkich ustaleń zarządzenia z 1847 r. i zmienił się asortyment handlowy. Zapewne już nie handlowano sianem, przędzą czy zbożem w trakcie targów.

Świt - pierwsi sprzedawcy
Apogeum targu
Południowa strona rynku - na pierwszym planie sprzedaż grzybów, z lewej kwiatów
Po drugiej stronie południowej części rynku sprzedaż ziemniaków i kapusty kiszonej

... i kapusty,
... i czegoś po północnej stronie rynku
Placyk przy ul. Okrężnej
- tutaj dawniej sprzedawano mięso
W głębi sprzedawano kiedyś przędzę i inne podobne artykuły
Miejsce "parkowania" zaprzęgów konnych

Po I Wojnie Światowej rola targów w rynku ulega zmniejszeniu. Być może, że powstało nowe miejsce targowe poza rynkiem.

Tłumaczenie tekstu dotyczącego rozporządzenia magistratu z 1847 r. dokonał s.p. Czesław Asko Bloch. Wszystkie podawane informacje statystyczno-historyczne znajdują się na stronie w innych odsłonach i tam podano literaturę.

Ciekawy artykuł o handlu w rynku krakowskim

Zabudowa rynku świdnickiego

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI