Marek Nienałtowski
Gdzie był rozmieszczony kościół pw. św. Mikołaja

Nie wiadomo, kiedy został wybudowany kościół św. Mikołaja. Wojciech Mrozowicz [1] powołując się na Sinapiusa podaje rok 1376, jako datę wybudowania szpitala św. Mikołaja, leżącego obok kościoła św. Mikołaja (?). Później (może w 1412 r.), wspomina się o tym szpitalu, jako przeznaczonym dla kobiet dotkniętych trądem. Za jałmużnę na rzecz szpitala biskup Wacław ustanowił 40 dni odpustu.

Stał na Przedmieściu trzebnickim, czyli przed Bramą trzebnicką (obecnie to Brama Wrocławska). Sinapius wspomina, że 20 kwietnia 1605 r. książe Karol II Podiebrad naprawił wieżę koscielną. Kościół i inne budowle leżące poza murami miasta zostały spalone przez Szwedów w trakcie wojny trzydziestoletniej na polecenie gen. Gustava Sabela - jako karę za efektywną obronę miasta. Kościół odbudowano w 1652 r. na koszt wsi Spalice, Smardzów i Dąbrowa. Nie wiadomo, czy od początku powstania, czy w okresie późniejszym, kościół stał się grzebalnym (inna nazwa: cmentarnym - czyli stojącym na/przy cmentarzu). Cmentarz ten najpewniej był przeznaczony dla pochówku biedniejszych warstw społeczeństwa wymienionych wyżej wsi. Bogatsi byli chowani na cmentarzach w mieście. Z rysunków F. B. Wernera wiemy jak wyglądał kościół.

Kościół św. Mikołaja. Przed nim szpital (przytułek) i inne zabudowania. (Wg. F.B. Wernera własność BUW)
Kościół św. Mikołaja na pierwszym planie. Dalej Brama trzebnicka (wrocławska). Rysunek pozwala wstępnie zlokalizować rozmieszczenia kościoła. Ilustracja ze zbioru M. Górnickiego

Jak widać był to kościół o konstrukcji szkieletowej (szachulcowej) z sygnaturką (wieżyczką) dzwonową. W niej był zawieszony zapewne niewielki dzwon. Był to więc kościół biedny. Jak widać z powyższych rysunków, oba przedstawienia kościołów różnią się. Może to być wynikiem rozbudowy (przebudowy) kościoła, ale raczej błędów Wernera. Dzięki Andrzejowi Prasałowi [3] wiemy, że w. kościele św. Mikołaja istniały od 1815 r. organy.

W 1823 r. cmentarze przykościelne, ze względów epidemiologicznych, zostają zlikwidowane i wraz z nimi zostają zniesione kościoły cmentarne. Po byłym kościele św. Mikołaja pozostaje jedynie szpital (przytułek) dla 10 kobiet, pod tym samym wezwaniem. Istniał on do 1893 r., wtedy bowiem wybudowano jeden duży, nowoczesny szpital, a wszystkie małe zostają zamknięte. Jest to ostatni ślad po kościele św. Mikołaja. Do niedawna nie było wiadomo, gdzie on był umiejscowiony. Czy po lewej, czy prawej stronie drogi, przed, czy może za rzeczką. Żadne dostępne aktualnie źródło (ilustracjia, mapa) tego nie pokazywało. Wiadomo było, że kościół stał w okolicach rzeki, gdyż od dzwonu kościelnego lub od dzwonków żebraków siedzących pod kościołem, rzeka przyjęła nazwę Klingelbach (dzwonkowa?).

Przypadek sprawił, że udało się znaleźć zapis, że szpital św. Mikołaja mieścił się przed 1880 rokiem na posesji nr 6 przy Breslauertor strasse. Posesja o tym numerze znajdowała się po lewej stronie ul. Wrocławskiej, za rzeką Oleśnicą (dawniej rzeka Klingelbach) i przed ul. Ogrodową (zobacz mapa). Czyli tam znajdował się kościół św. Mikołaja (miejsce pokazane strzałką na wycinku współczesnej mapy - z lewej). F.B. Werner rysując kościoły, często pokazywał cmentarze obok nich. Na powyższym rysunku - cmentarz pominął. Ale można sądzić, że mógł przebiegać wzdłuż obecnej ul. Wrocławskiej (jeden z mieszkańców Oleśnicy, twierdzi, że jeszcze po wojnie widział groby bezpośrednio za ulica Ogrodową). Zapewne budowa nowych domów w tych okolicach i związane z tym wykopy, mogące zawierać ludzkie kości, pomogą w identyfikacji miejsca rozmieszczenia cmentarza.

 

 

 

Uzupełniono 03.07.2021 r.
Czytelnik chcący zachować anonimowość przysłał fragment planu Rataj z XIX w.


Na planie widać St. Nickel Kirche (kościół św. Mikołaja). Naniosłem na plan ul. Wrocławską
i Ogrodową (zwaną wówczas Nickelgasse). Obok kościoła dwie parcele
- jedna z nich może być byłym cmentarzem. Za ul. Ogrodową widać zabudowania karczmy (przyszłej
"Miasto Brunswik")

Informacje zbieżne

 

Literatura

  1. Len R., Miasto znane i nieznane czyli oleśnicki rekonesans "śląskiego Robinsona", Wyd. PiMBP w Oleśnicy 1999
  2. Mrozowicz W., Wiszewski M., Oleśnica od czasów najdawniejszych po współczesność, Atut Wrocław 2006
  3. Prasał A., Działalność organmistrzowska rodziny Englerów w Oleśnicy, w: Miscellanea Oleśnickie nr 2 2015

Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI
ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI