Marek Nienałtowski
Rozpoznawanie sarkofagów. Herby z sarkofagów Podiebradów
24.01.2011
Próba rozpoznania sarkofagów - osób w nich pochowanych.
Wchodząc do krypty chcieliśmy zdobyć informację pozwalającą m.in. na wstępne rozpoznanie sarkofagów poprzez herby na nich umieszczone (rozpozna je fachowo dr W. Mrozowicz w swojej publikacji). Niestety krótki czas i trudny dostęp do sarkofagów nie pozwoliły na sfotografowanie wszystkich herbów, chociażby na jednym z sarkofagów. Po trzy herby sfotografowano tylko dwa z nich. Na niektórych pozostałych - tylko po jednym herbie.
Najpewniej herby na sarkofagu tworzą tzw. założenie heraldyczne - tzw. czwórkę genealogiczną. Wówczas jeden z nich byłby herbem ojca, dziadka, pradziadka (linia ojca - ojczysty). Inny - herbem matki, dziadka, pradziadka (linia matki - macierzysty). Kolejny - babci, pradziadka (linia ojca - babki ojczystej). Ostatni - babci, pradziadka (linia matki - babki macierzystej). Znając herby i genealogię rodu Podiebradów - można znaleźć "właściciela" sarkofagu.
Aby rozwikłać zagadkę z użyciem czwórki genealogicznej należałoby wiedzieć gdzie jest wezgłowie, a gdzie "stopy" sarkofagu, gdyż z jego konstrukcji to nie wynika (może pomóc krzyż umieszczony na wieku). Ponadto należy znać zasady rozmieszczenia na sarkofagu tych herbów (który w wezgłowiu, który z lewej (prawej) strony).
Wg opisu sarkofagów [1] z krypty Wirtembergów - w wezgłowiu znajduje się każdorazowo herb rodowy - Wirtembergów, po przeciwnej stronie (u stóp) umieszczano herb matki. Czyli można ten układ uznać za zasadę. Z opisu sarkofagu Sylwiusza Nimroda i poniższego wynika, że niżej pokazany herb z lewego boku, jest herbem babki ze strony ojca (ojczystym). Czyli mozna sądzić, że jest to zasada, którą pokazano na rysunku z prawej i która się sprawdziła (jak wstępnie sądzę), na kolejnym sarkofagu.
Zasada: W wezgłowiu znajduje sie herb osoby znajdującej sie w sarkofagu (herb ojca), w stopach herb matki. Po lewej stronie, patrząc od stóp, herb babki ze strony ojca, po prawej herb babki ze strony matki. Niekiedy ten zapis odbywa sie w stosunku do leżącej w sarkofagu osoby. Wtedy analogicznie po jej prawej ręce znajduje się herb herb babki ze strony ojca, po lewej - babki ze strony matki.
Pomimo tej zasady spotyka się też odwrotne rozmieszczenie herbów babek - ojczystej i macierzystej.
Rozpoznanie pierwszego sarkofagu.
W tym sarkofagu (pierwszy z lewej w I komorze) udało się sfotografować trzy herby niżej pokazane. Fot. Z. Podurgiel.
Nie znamy herbu na bocznej tylnej ścianie. Na podstawie usytuowania figury Chrystusa na wieku sarkofagu uznano, że wezgłowie znajduje się przy przy herbie Wirtembergów. Co może wskazywać, że jest to "zagubiony" sarkofag dorosłego (sądząc po rozmiarach) Wirtemberga w krypcie Podiebradów. Ostateczne rozpoznanie nastąpi po poznaniu herbu na przeciwnej stronie herbu książąt Holsteinu. Jego babką macierzystą jest
Anna Zofia von Sachsen-Altenburg. A herb po przeciwnej stronie to właśnie ten (dodano 03.02.2011)
 |
 |
 |
Herb Wirtembergów we wezgłowiu |
Herb książąt Holsteinu na lewej stronie sarkofagu - herb babki ojczystej Anny Sabiny von Holstein-Sonderburg |
Herb Podiebradów rozmieszczony w stopach - herb matki - Elżbiety Marii Podiebrad. Fot. Z. Podurgiel |
Czyli jest to dziecko księcia Sylwiusza Nimroda i księżnej Elżbiety Marii z domu Podiebradówna. W krypcie może znajdować się jeden "dorosły" sarkofag wirtemberski - księcia Sylwiusza Fryderyka umieszczonego w krypcie w 1697 r. Na wieku nie udało się odczytać imion pochowanego. W krypcie brakuje sarkofagu ich 13-letniej córki Anny Zofii.
Uwaga. Pisząc książkę o Podiebradach oleśnickich, nie znałem jeszcze dobrze historii pochówków Wirtembergów i dlatego błędnie uwzględniłem możliwość pochowania w krypcie Podiebradów 18-letniego Karola Ferdynanda syna Sylwiusza Nimroda i Elżbiety Marii. Zmarł on w trakcie "Kawalerskiej Podróży" i został pochowany w Kassel.
Rozpoznanie drugiego sarkofagu
Pierwszy sarkofag w II Komorze. Także sfotografowano 3 herby. Nie znamy herbu na bocznej prawej ścianie.
 |
 |
 |
Herb Podiebradów we wezgłowiu. |
herb Meklemburgów z lewej strony sarkofagu - babki ojczystej. |
Herb książąt brzeskich w stopach. |
Aby ułatwić rozpoznanie sarkofagów Podiebradów, pomocnym będzie ich podstawowe drzewo genealogiczne:
Wyżej pokazałem drzewo genealogiczne najbardziej znanych Podiebradów. Pominięto braci i siostry wymienionych książąt, gdyż dla nich założenie herbowe na sarkofagach powinno być jednakowe (przy tych samych matkach). Pominięto również żony (pierwsze lub drugie), z których nie zachowały się dorosłe dzieci. Chociaż mam nadzieję, że pozstanie w krypcie jakiś ślad po Katarzynie - pierwszej żonie Karola II i ich przedwcześnie zmarłym 17. letnim synu - Henryku Wacławie.
Na podstawie powyższego drzewa genealogicznego można sądzić, że pokazany wyżej sarkofag może należeć do Karola Fryderyka lub jego brata Henryka Wacława, lub siostry Barbary Małgorzaty. Po przeciwnej stronie herbu Meklemburgów powinien znajdować się herb Brandenburgów. Aktualnie trwa porządkowanie krypty i może uda się uzyskać nowe zdjęcia i potwierdzające istnienie herbów Brandenburgów. Wstępnie sądzę (na podstawie tylko widoczności jednego herbu i słabej widoczności drugiego), że mogą istnieć jeszcze dwa sarkofagi o analogicznym rozmieszczeniu herbów. W przypadku roz
mieszczenia analogicznych herbów na poszczególnych sarkofagach - rozpoznanie "ich właścicieli" będzie wymagać już wyższych, niż moje kwalifikacje.
Rozpoznano trzy sarkofagi
Dodano 03.02.2011 r.
Na zaproszenie ks. Władysława Ozimka do krypty zeszli: dr Piotr Oszczanowski - historyk sztuki z Instytutu Historii Sztuki UWr, Wiesław Piechówka - odpowiedzialny za prace w krypcie i autor strony. Krypta od mojego poprzedniego zejścia została uprządkowana.
Dr Piotr Oszczanowski bez problemu odczytał na podstawie napisów na sarkofagach, nazwiska osób w nich spoczywających. Naniesiono je na rysunek z prawej. Jak się okazało, w tej krypcie umieszczono sarkofagi dwóch synów i córki księcia Karola II - książąt Henryka Wacława na Bierutowie i Karola Fryderyka na Oleśnicy oraz ich siostrę Barbarę Małgorzatę.
Anna-Zofia - pierwsza żona Karola Fryderyka została pochowana 29.10. 1641 r. Następnego dnia pochowano Henryka Wacława i jego pogrobowego synka, którzy zmarli przed 5. laty (obie jego żony pozostały w krypcie bierutowskiej). Karol Fryderyk (po 6 latach) i jego siostra Barbara Małgorzata zostali pochowani jednocześnie w krypcie w 1653 r. Jednoczesność 2-3 pochówków może wskazywać, że albo krypta nie istniała, albo trudno było w niej umieścić sarkofagi.
 |
 |
Na sarkofagu znajdującym się z lewej strony Karola Fryderyka (rys. z prawej) nie udało się jeszcze znaleźć nazwiska. Ale herby sugerują, że także może to być dziecko Karola II. Na sarkofagu znajdującym sie przy ścianie prawdopodobnie jest umieszczone nazwisko, ale nie udało się do niego zbliżyć. Być może także związany jest z Karolem II (jak uzyskam zdjęcie herbu u wezgłowia - będzie można tę opinię zweryfikować). Może jest to sarkofag Karola II?
Dodano 11.02.2011
Rozpoznano wstępnie kolejny sarkofag (?)
Na sarkofagu stojącym przy ścianie i obok Karola Fryderyka (zobacz rysunek krypty - wyżej z prawej) jest zapewne podane nazwisko, ale nie ma obecnie możliwości jego odczytania. Pozostaje rozpoznanie sarkofagu przy pomocy herbów - podczas ostatniego wejścia do krypty udało się zrobić zdjęcie herbu tylko z wezgłowia (ojca). Jest to herb księstwa Sachsen - Altenburg (niżej z prawej). Z niego pochodziła Anna Zofia, pierwsza żona Karola Fryderyka. Można wstępnie przyjąć, że jest to jej sarkofag. Sprzyja tej tezie bliskość sarkofagu męża. Ponadto ze zdobień sarkofagów małżonków wynika, że oba były zapewne wykonane przez tego samego rzemieślnika. Dlatego wstępnie można taką tezę postawić.
 |
|
 |
W głębi sarkofag Anny Zofii, bliżej jej męża Karola Fryderyka. Fot. Z. Podurgiel. |
Popiersie Anny Zofii z medalu jej poświęconego. |
Herb rodowy Anny Zofii. |
Z rozmieszczenia sarkofagów w krypcie może wynikać wniosek, że prawdopodobnie istnieją jeszcze inne komory z sarkofagami Podiebradów, zamurowane dla bezpieczeństwa.
Ciąg dalszy nastąpi.
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI
Zbieżne: Mauzoleum Podiebradów
Notatki:
Dziadek Friedrich Herzog von Württemberg (1593-1608),
babka Sibylle von Anhalt
Ojciec Julius Friedrich Herzog von Württemberg-Juliusburg
matka Sylwiusza - Anna Sabine von Holstein-Sonderburg (*Sonderburg 7.3.1593, +Leonberg 18.7.1659)
