Marek Nienałtowski
Kiedy posąg księcia Jana Podiebrada wróci na swoje miejsce?
17.06.2021 r.

Przypomnienie

W 2017 r. obchodzono w Oleśnicy 400-lecie śmierci jednego z najznamienitszych książąt oleśnickich - Karola II ziębicko-oleśnickiego z rodu Podiebradów. Było to tylko możliwe dzięki temu, że burmistrzem Oleśnicy został Michał Kołaciński (burmistrz J. Bronś robił i robi wszystko, aby pamięć po tym księciu, i innych, nawet piastowskich, została zapomniana). Uznano, że uroczystości będą się odbywać w ramach Roku Czeskiego. W jego trakcie odbyło się wiele spotkań, wystaw, koncertów, również konferencja naukowa poświęcona Podiebradom, wydano kilka książek, m.in. moją o zamku oleśnickim, którego obecną postać zawdzięczamy właśnie Karolowi II. Jednocześnie uznano, że w ramach tego roku nastąpi renowacja posągu księcia Jana Podiebrada oraz oczyszczenie dwóch płaskorzeźb heraldycznych związanych z księciem. Ostatnia poważna renowacja posągu i herbów nastąpiła w końcu XIX w. W czasach polskich wykonano ok. 1972 r. jakieś niezrozumiałe działania przy herbach (może nie zakończono prac), na czym ucierpiał jeden z nich [3].

Ok. 15.09.2017 r. podano, że UM Oleśnicy na tę renowację wydzielił 30 tys. zł, a Ochotnicze Hufce Pracy analogiczną sumę. W ramach tych środków zabrakło pieniędzy na odtworzenie tablicy z inskrypcją fundacyjną pałacu i pełną renowację płaskorzeźb heraldycznych.

Krótka historia wędrówek posągu księcia Jana

28.09.2017 r. rozpoczęły się prace mające na celu usunięcie posągu księcia Jana z wnęki, w kórej stał (z przerwami na okresowe renowacje) od 1563 r. [1]. Miano je zakończyć jeszcze w ramach Roku Czeskiego i posąg miał stanąć na swoim dawnym miejscu. Niestety, tak się nie stało.


Przejazd bramny ogołocony z posągu Jana Podiebrada
i z kilkusetletniej historii (zacementowana inskrypcja, dziwne zmiany w prawym herbie)


Przedbramie Pałacu Wdów, Barbakan, Brama wschodnia - takie nazwy nosi ta budowla.
Tak powinno wyglądać wejście do zamku w trakcie sezonu turystycznego.
(pod warunkiem, że będą zainstalowane kamery utrudniające działalność wandali)

Uważam, że tzw. Brama Wschodnia z piękną rzeźbą herbową Karola II (księstwa ziębicko-oleśnickiego) i dwóch jego żon jest najpiękniejszym miejscem w kompleksie zamkowym. W jej skład wchodzi przedbramie, a faktycznie rzadki w Polsce prostokątny barbakan z trzema poziomami obrony. Najniższy, który nazwałem kaponierą, był wcześniej nieopisany przez historyków i architektów piszących o zamku. Ciągle jest niedostępny do pełnego zwiedzania, ze względu na zalewanie wodą [6]. Gdyby udało się temu zapobiec (ostatnie wejście z udziałem W. Piechówki wykazało, że woda napływa z miasta!) - kaponiera mogłaby być ciekawym zachowanym zabytkiem budowli obronnej, jedynej takiej na Dolnym Śląsku i zupełną rzadkością na terenie Polski (podobna budowla znajduje się zamku biskupów krakowskich w Siewierzu).

Od czasu wykonania tzw. Pałacu Wdów, przedbramia, nowego przebiegu fosy i mostu zwodzonego - tędy wchodzono do zamku. Szczególne po 1603 r. kiedy to książę Karol II "od nowa założył fundament wraz z mostem". Przejście to było czynne chyba do ok. lat 70 XX w., gdy usunięto stare ogrodzenie i wykonano obecne wejście do zamku. Poniżej pokazane wejście było otwierane "od święta" - być może bano się wandali.

Przedbramie (barbakan) z widocznym podestem dla straży
i strzelnicami na poziomie jezdni. Ok. 3 m. niżej znajduje się trzeci poziom z czteroma strzelnicami. Fot z 2012 r.
Jan Podiebrad dumnie patrzy na kościół zamkowy
i miasto, nad nim inskrypcja fundacyjna księcia Jana, który "w roku Chrystusa 1559 r. położył fundamenty pod to wejście i budowę tych obwałowań zamku z fosą i oprowadzeniem wody rozpoczął i następnie szczęśliwie ukończył w 1562 r." Tłumaczenie: Wojciech Mrozowicz


Wyjście spod Pałacu Wdów. W przejeściu pod pałacem - z lewej było przebite (może w końcu XIX w.)
wejście do małego ogródka przy fosie, z prawej widoczne są dwa renesansowe portale prowadzące wcześniej
do pomieszczeń na parterze. Jedno mogło służyć straży, drugie mogło być kuchenne
i nie było zamurowane jeszcze w XIX w.

Posąg po częściowej renowacji wrócił do zamku 18.10.2017 r. [2]. Wtedy została posadowiona na drewniany podest widoczny na poniższym zdjęciu. W tym miejscu trwały dalsze prace przy renowacji.

Od 18.10.2017 r. posąg stał w przedbramiu
Ok. 3. 11. 2017 r. zaczynają się dalsze prace renowacyjne przy posągu

Po ich zakończeniu posąg dalej pozostawał "opatulony" niebieską folią, a brama wjazdowa była dalej osłonięta podobną folią, aby nie kusić wandali widokiem rzeźby [4]. 18 stycznia 2018 r. Dyrektor CKiW OHP P. A. Wróbel powiadomił mnie, że w niedługim czasie zostanie podjęta decyzja dotycząca losów rzeźby Jana Podiebrada.

Okazało się, że Wojewódzka Dolnośląska Konserwator Zabytków nie wyraziła zgody na wstawienie posągu w poprzednie miejsce, czyli we wnękę w Pałacu Wdów. W opuszczoną wnękę ma być wstawiona kopia rzeźby. Naturalnie kosztami wykonania kopii obarczyła właściciela zamku, czyli OHP. Nie wiadomo, kiedy zostanie ona zostanie wykonana, bo OHP nie ma na to środków. Pierwszeństwo mają przeciekające dachy, których następstwem mogą być znaczne szkody i kolejne niepotrzebne wydatki.

Dlatego 24.06. 2020 r. posąg księcia Jana trafił do sali recepcyjnej zamku (było też rozpatrywane umieszczenie jej w wieży zamkowej [5]).


Posąg Jana Podiebrada początkowo umieszczono w pomieszczeniu recepcji zamkowej. Potem, aby podnieść rangę
historyczną i artystyczną posągu przeniesiono recepcję. Teraz Jan Podiebrad wita turystów wchodzących do zamku

Wnioski

  1. Według opinii dyrektora CKiW OHP P. A. Wróbla kolejne trzy lata zajmą dalsze remonty dachów i dopiero wtedy będzie można szukać pieniędzy na wykonanie kopii posągu Jana Podiebrada. Oryginał wykonał dobry rzeźbiarz i kwalifikacje osoby wykonującej kopię będą musiały być też wysokie. Być może trzeba będzie odtworzyć mieczyk i miecz (o istnieniu jego dopiero dowiedzieliśmy się po zdjęciu posągu).
  2. Przez 3-5 lat w Bramie Wschodniej będzie brakować jej najpiękniejszego i najciekawszego historycznie elementu - posągu budowniczego tego pałacu. Przy jego braku oczy turystów zwrócą się do zacementowanej tablicy inskrypcyjnej. Może zauważą wstawioną jakąś "cegłę"w płaskorzeźbę prawego herbu i niedokończonej jego odnowy (ok. 1972 r.). Mogą pojawić się negatywne komentarze ze strony turystów czeskich i niemieckich o niszczeniu zabytków i braku dbałości o wspólną historię.
  3. Być może trzeba będzie ograniczyć czas dostępu do Bramy Wschodniej - istnieje potrzeba założenia w niej kamer, gdyż wandali nie brakuje, a otwarte przedbramie zaczyna pełnić rolę kloaki miejskiej.
  4. Ograniczenie dopływu wody do Kaponiery dałoby podstawy do uporządkowania podziemnych pomieszczeń i udostępniania ich do zwiedzania. Jest to zbyt cenny zabytek, aby był zamknięty dla turystów.

Literatura:

  1. https://www.olesnica.nienaltowski.net/Ksiaze_Jan_naprawa.htm
  2. https://olesnica.org/Jan_wrocil.htm
  3. https://olesnica.org/HerbyDW_konserwacja.htm
  4. https://olesnica.org/uzupelnienie.htm
  5. https://olesnica.org/Rzezba_J.Podiebrada.w.wiezy.htm
  6. https://olesnica.org/Kaponiera1.htm

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI