Marek Nienałtowski
Zagadka epitafium. Borau czy Roraw

W kościele zamkowym (bazylice mniejszej) znajduje się obraz, który ma pochodzić z epitafium Caspara von Borau zmarłego w 1514 r. Napisano o tym w Katalogu Zabytków Sztuki [2] str. 56. Tam też podano, że jego jest także herb przedstawiony na obrazie. Caspar von Borau był wymieniany w 1505 r. jako kanclerz książąt ziębicko-oleśnickich Albrechta i Karola I Podiebradów. Prawdopodobnie tak jak i inni wyżsi urzędnicy dworu dostąpił zaszczytu pochówku pod posadzką kościoła. Następcy zmarłego byli w dalszym ciągu związani z księstwem oleśnickim - Romulus von Borau był starostą księstwa w 1553 r. Więcej o von Borau z dzieła Sinapiusa

Zdjęcie z oryginału. Fot. W. Piechówka
Kliknij aby powiększyć

Ale na powyższym zdjęciu pochodzącym z ok. 1926 r. zawierającym nieistniejący obecnie zapis epitafijny - znajduje się inne nazwisko niż Borau. Ponadto wg [3] str. 259 i [1] str. 63, ród von Borau posiadał inny herb niż pokazany na obrazie.

Opis (blazonowanie) herbu von Borau jest następujący: Tarcza z godłem: srebrna z czerwoną belką, na górnym polu obok siebie trzy czerwone róże w pas, ze złotymi środkami; klejnot: pawi ogon o naturalnej barwie (bywa również jw., róża na łodyce o dwu lub czterech liściach); labry: srebrno-czerwone.

Herb von Borau (Boraw) z herbarzy
Herb von Borau z epitafium

Natomiast na obrazie widać: w tarczy herbowej na srebrnym polu jakąś zapewne czerwoną (złotą) figurę podobną do szachownicy (?); w klejnocie dwie ryby - jedna zapewne srebrna a druga złota (czerwona). Należy wyjaśnić, czyj herb jest na obrazie. Poprzez herb można dojść do nazwiska.

Ale i nazwisko można odczytać z powyższego powiększenia tekstu epitafijnego. Czy ktoś z czytelników może odczytać nazwisko osoby (von Rozaw?), której jest poświęcone epitafium i przetłumaczyć cały tekst?

Niestety herbarze szlachty śląskiej wydane w Polsce nie obejmują jeszcze listy nazwisk zaczynających się od litery "R". I dlatego nie można sprawdzić jaki herb posiadają von Rozaw (Rorau).

Pan dr Adam Górski z Uniwersytetu Zielonogórskiego wyraził chęć pomocy przy przetłumaczeniu tego tekstu i pozostałych inskrypcji. Serdeczne podziękowania. Oto tekst oryginału i tłumaczenie.

Im Jore . 1 . 5. 1 . 4 . vrio den sonnobend noch der hymel/fart Christi1 ist vorscheijden der Edle und Feste Casper / von Roraw fürstlicher gnoden Kenczler czur Olßen / Alhij begraben dem got genedig sey

1) Oryg.: Xpi.

W roku 1514 rano w sobotę po Wniebowstąpieniu Chrystusa odszedł szlachetny i trwały Kaspar von Roraw z łaski księcia kanclerz w Oleśnicy. Tutaj pochowany, któremu Bóg niech będzie łaskaw.

Sobota po Wniebowstąpieniu Chrystusa to 18 maja.

Pozostaje rozwiązać zagadkę herbu. Czy należy on do von Roraw lub członka jeszcze innego rodu.

I prawie rozwiązanie zagadki
Pan Sylwin Bechcicki z Częstochowy zwrócił mi uwagę (dziękuję!), że herb pokazany na epitafium znajduje się w herbarzu T. Gajla [5]. Pan Tadeusz Gajl przysłał mi odmiany herbu (dziękuję!) i wyjaśnił, że opracował je za herbarzem Juliusza Ostrowskiego (koniec XIX w.), który z kolei oparł się na znanym niemieckim herbarzu J. Siebmachera (pocz. XVII w.). Herby te należały do śląskich Rohrów (Rhor, Rorau, Rohr v.Steine, Rohr-Rarowski, Roraw, Rorow) ), mieszkających m.in. w Grodziszowie k. Oławy. Niektórzy z nich przenieśli się na teren Polski i na sejmie w latach latach 1576-86 uzyskali Indygenat (polskie szlachectwo) i nazwali swój herb Rarowski. Herb Rohrów występował w odmianach. Odmiana Rohr II (wg. J. Siebmachera) pokazana poniżej jest tożsama herbowi z epitafium.
herb z epitafium
Herb Rohr II wg. J. Siebmachera
i T. Gajla

Czyli pojawiły się zagadki, które wymagają głębszych poszukiwań heraldyczno-genalogicznych. Prawdopodobnie obraz epitafijny dotyczy kogoś o nazwisku Rohr, Rhor, Rorau, Roraw, Rorow.

Rozwiązanie zagadki epitafium
Pan Klaus Liwowsky - heraldyk i genealog z Niemiec przysłał mi informację z niemieckich herbarzy (bardzo dziękuję !!!), z których wynika, że Caspar von Roraw (Rorau) był kanclerzem księcia oleśnickiego w 1314 r. [6, 8]. Inny Caspar von R (najprawdopodobniej Roraw) był kanclerzem w okresie 1500-1505 [7]. Po nim to stanowisko objął Caspar von Borau.

Zdarza się, że datę 1514 r. napisaną w gotyku odczytywano jako 1314 r. Mogłoby to sugerować, że epitafium może dotyczyć kanclerza księcia Bolesława. Stanowczo też odrzuca tę datę konserwator zabytków W. Piechówka, który powstanie tego obrazu datuje na XVI w.

Ostatecznie należy przyjąć, że w byłym kościele zamkowym - obecnie bazylice mniejszej znajduje się obraz z epitafium Caspara von Roraw będącego kanclerzem książąt oleśnickich w okresie 1500-1505, zmarłego w 1514 r. i pochowanego w kościele zamkowym. Wobec tego, należy skorygować w kolejnym wydaniu książki [2] informacje tam zawarte.

Kolejna zagadka epitafium
Pan Marcin Dziedzic przekazał informację, że w kościele w Ząbkowicach Sląskich znajdowało się także epitafium Caspara von Roraw z 1514 r. Nie są znane fakty dotyczące jego zaginięcia. Czy było to epitafium w postaci obrazu? Czy to może oznaczać, że "nasze" epitafium znajdowało się początkowo w farze w Ząbkowicach Śląskich? Około 1514-1515 r. Karol I opuszcza zamek oleśnicki i przenosi się do Ząbkowic. Towarzyszyć mu powinien także kanclerz. Może wówczas tam umiera? A może tylko został tam pochowany? W literaturze (Czechowicz B. s. 147) podano, że to epitafium zostało ufundowane dopiero w 1555 r. Czyli mogło to być inne epitafium ufundowane tej samej osobie.

Rozwiązanie zagadki przybliży zapewne wydanie kolejnego tomu (z hasłami na "R") Herbarza Szlachty Śląskiej. Zazwyczaj autorzy podają w herbarzu miejsce pochówku i umieszczenia epitafium co znamienitszych przedstawicieli rodów szlachty śląskiej.

Ostateczne rozwiązanie
I informacja Jana Sinapiusa z ok. 1700 r. z Olsnographii Cz. 2 s. 89. Potwierdza się, że eptafium dotyczyło von Roraw. Potwierdza, że herb dotyczył rodu Rohr. Jednak i Sinapius odczytał datę jako 1314 r.

Literatura

1. Bagiński W. Herby szlacheckie na Śląsku. Wrocław 2001
2. Katalog zabytków sztuki w Polsce. Olesnica, Bierutów i okolice. Warszawa.1983
3. Sękowski. R. Herbarz szlachty śląskiej. Fundacja zamek Chudów. 2002
4. Sinapius Johannes, Schlesischer Kuriositaten Vorstellung, darinner die anfehnlichen Geschlechter des Schlesischen Adels beschrieben werden, Leipzig, 1720.
5. Gajl T. Herby szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Wydawnictwo L&L, Gdańsk 2003
6. Blazek, C., Die Wappen des schlesischen Adels, aus der Reihe Neuer Siebmacher, Band 4, 11. Abteilung, der Adel von Österreich-Schlesien, s. 65.1885
7. Blazek, C., Die Wappen des schlesischen Adels, aus der Reihe Neuer Siebmacher, Band 6, 8. Abteilung, der abgestorbene Adel der preuß. Provinz Schlesien u. d. Oberlausitz, Teil 1, s. 88-89. 1887,
8. Kneschke, Ernst Heinrich, Neues Allgemeines Deutsches Adels-Lexicon, Bd.7, Leipzig 1867.
9. Czechowicz B. Nagrobki późnogotyckie na Śląsku. Wyd. UWr. Wrocław 2003 r.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI