Wystawa poświęcona pamiątkom kultury żydowskiej w powiecie oleśnickim
8.06.2009 r.
|
"Ślady… wspomnienia …" Wystawa poświęcona pamiątkom kultury żydowskiej w powiecie oleśnickim |
8.06.2009 r. |
7 czerwca 2009 r. odbyły się na placu Zwycięstwa X Powiatowe Prezentacje Kulturalne, organizowane przez Powiatowe Centrum Edukacji i Kultury. Jednym z ważnych elementów prezentacji była wystawa poświęcona pamiątkom kultury, świadczących o obecności społeczności żydowskiej na obecnym terenie powiatu oleśnickiego. Ekspozycja wpisana była w projekt edukacyjny ROSZ HA - SZANA – ROK 5769 W OLEŚNICY realizowany przez PCEiK.
W powiecie oleśnickim nie zachowało się wiele pamiątek. Stopniowo są one identyfikowane i opisywane. Pomimo tego, że cmentarze (kirkuty) żydowskie są uznane za zabytki - nie udaje się ich obronić przed wandalami. Proces niszczenia zapoczątkowany przez wojnę pogłębił jeszcze ustrój socjalistyczny poprzez brak praw, które we właściwy sposób zabezpieczałyby zabytki kultury materialnej tej oraz innych społeczności.
Brak chrześcijańskiego szacunku do cmentarzy innych wyznań może doprowadzić do ich ostatecznego zniszczenia. Czas najwyższy zmienić ten stan i podnieść z ziemi to co jeszcze pozostało przywołując z niepamięci prawie zaginione obyczaje. Należy podkreślić, że dla Żydów cmentarz jest miejscem świętym, nienaruszalnym aż do dnia Sądu Ostatecznego. Inaczej niż w kulturze chrześcijańskiej, gdzie po prostu kości się przenosi, a cmentarz zamyka. Szkoda, że młodzież szkolna powiatu oleśnickiego nie bierze udziału w porządkowaniu kirkutów. Organizatorzy mają nadzieję, że wystawa ta, w skali lokalnej społeczności, stanowi ważny element działań edukacyjnych na rzecz polsko-żydowskiej wspólnoty historycznej.
Na wystawie, pod namiotem, umieszczono ponad 25 plansz z ilustracjami i opisem pamiątek kultury żydowskiej. Wszystkie materiały zebrała i wykonała w postaci plansz Danuta Obrębska-Kubik, znana wcześniej z opracowywania wystaw na wysokim poziomie w byłej Galerii PiMBP na pl. Zwycięstwa. Obecna wystawa prezentuje równie wysoki poziom jak te "galeryjne", pomimo długiej, wymuszonej przerwy w pracy. Część zdjęć wykonała Iwona Pustelnik z PCEiK-u, Małgorzata Frąckowiak z Brzegu Dolnego, Piotr Pawłowski – wiceburmistrz Oleśnicy. Zamieszczono również pojedyncze zdjęcia oleśniczan: Ryszarda Bobera, Tomasza Lewickiego, Roberta Piętki, Zbigniewa Podurgiela, Janusza Wojtasiaka oraz bierutowianina Andrzeja Woźniaka. Wykorzystano teksty: Zygmunta Fedyka z Bierutowa, Krzysztofa Zielnicy z Sycowa, Małgorzaty Frąckowiak oraz Danuty Obrębskiej-Kubik.
 |
 |
Umiejscowienie plansz: na pojedynczych stojakach i zestawach wystawienniczych |
|
 |
 |
Marzena Helińska - dyrektor Powiatowego Centrum Edukacji i Kultury oraz Danuta Obrębska-Kubik autorka wystawy, przedstawiają informacje zawarte na planszach Icchakowi Rapoport - Naczelnemu Rabinowi Wrocławia i Śląska, oraz Józefowi Kożuchowi - przewodniczącemu wrocławskiego oddziału Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich. |
Pomimo deszczu, wystawa cieszyła się dużą oglądalnością. Wśród zwiedzających Starosta Powiatu Oleśnickiego Zbigniew Potyrała. |
Synagogom oleśnickim, cmentarzowi i mieszkańcom wyznania mojżeszowego poświęcono najwięcej plansz, gdyż na ich temat zebrano i opracowano znaczną ilość materiałów. Teksty i zdjęcia pochodzą z tej strony www [1], [2] [3] [4]. Dlatego nie będę o nich wspominać. Niżej przedstawiono zdjęcia resztki pamiątek żydowskich z Sycowa, Bierutowa, Kijowic i Miłocic, pokazanych i opisywanych na planszach. Ze względu na trudność wykonania prostym aparatem zdjęć plansz za szkłem (odbicia światła) - pominąłem informacje towarzyszące fotografiom przedmiotów związanych z obrzędami religijnymi społeczności żydowskiej, które stanowiły wprowadzenie do wystawy, umożliwiające zrozumienie obrzędowości, często postrzeganej jako dziwna, tajemnicza i niepojęta, a przez to niejednokrotnie fałszywie odbieranej. Fotografie wykonane były we wrocławskim oddziale Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich.
Wyjątek uczyniłem dla informacji o mieszkance Bierutowa Marii Mroczek, odznaczonej niedawno medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" - część planszy wyjętej zza szkła.
 |
Syców |
 |
Była synagoga sycowska, przebudowana na dom mieszkalny. |
W 1825 r. kahał sycowski uzyskał zgodę na wybudowanie synagogi. Nie wiadomo kiedy ją wybudowano. Już w 1880 r. synagoga została odnowiona. Podczas nocy kryształowej w 1938 roku synagoga została zdewastowana. Po 1945 została przebudowana na piętrowy dom mieszkalny.
Miejsce po byłym cmentarzu żydowskim.
Cmentarz założony w 1806 roku, powierzchnia 0,19 hektara, w roku 1907 zaprzestano pochówków, od tego czasu cmentarz uległ zupełnej dewastacji.
 |
Bierutów |
 |
Była synagoga bierutowska przebudowana na salę gimnastyczną |
Pierwsza wzmianka o Żydach przebywających w Bierutowie pochodzi z 1350 r. Niewiele jednak wiadomo o ich życiu z tego okresu. W 1583 r. miasto otrzymało przywilej de non tolerandis Judaeis, co wykluczyło Żydów z historii Bierutowa na wiele lat. Powrócili tu w drugiej połowie XVII w., a założenie gminy datuje się na drugą połowę XVIII wieku. Żydzi z Bierutowa byli chowani na cmentarzu w Kijowicach i Miłocicach.
 |
Kijowice |
 |
 |
Dom przedpogrzebowy w Kijowicach i mury okalające resztki cmentarza. Źródło: http://www.kirkuty.xip.pl/kijowice.htm |
|
Cmentarz w Kijowicach służył jako miejsce pochówku Żydów mieszkających w Bierutowie. Zajmował obszar ok. 0,2 ha i był otoczony murem ceglanym. Cmentarz został założony w 1865 r. Przetrwał wojnę, został zdewastowany po wojnie. Na cmentarzu nie pozostała żadna macewa. Tekst & zdjęcia: Małgorzata Frąckowiak.
|
Miłocice |
 |
 |
Cmentarz w Miłocicach. Poprzewracane macewy i jedna z niewielu stojących. |
|
Cmentarz żydowski w Miłocicach powstał około 1740-1847 r. Posiadał dom przedpogrzebowy, był otoczony murem ceglanym i posiadał powierzchnię 0,2 hektara. Do czasu wybudowania cmentarza w Oleśnicy chowano w nim również Żydów z Oleśnicy. Około 1900 roku cmentarz zamknięto. Podczas II wojny światowej miejsce to zostało zdewastowane przez Niemców. Dalsza dewastacja nastąpiła po II wojnie światowej. Dom Przedpogrzebowy i mur został rozebrany. Zachowało się około trzydzieści nagrobków, z czego najstarszy pochodzi z 1756 r. Niemal wszystkie macewy są przewrócone i częściowo rozbite. Tekst & zdjęcia: Małgorzata Frąckowiak.
Tej wystawie towarzyszyła wystawa Pamiętamy o ofiarach Holokaustu - zorganizowana przez Szkołę Podstawową Lauder-Etz Chaim z Wrocławia i PCEiK. Jej przesłaniem jest "Każdy zebrany guzik - jest symbolem jednego dziecka - ofiary Holokaustu" - każdy guzik będzie też symbolem tolerancji, poszanowania dla każdej jednostki ludzkiej i sprzeciwem wobec ksenofobii. Dzieci z wielu szkół w Polsce, Europie i świecie zamierzają zebrać 1,5 miliona guzików. Szkoły powiatu oleśnickiego, które uczestniczyły w zbieraniu guzików, otrzymały dyplomy z rąk Starosty Oleśnickiego Zbigniewa Potyrały. Akcję Guzik zainicjował Stanisław Kozłowski pracownik PCEiK, znany na terenie Sycowa z różnych inicjatyw, m.in. opisywanych na stronie.
 |
 |
Zebrane guziki przez uczniów szkół powiatu oleśnickiego umieszczono w pudełkach. |
Płachty materiału z guzikami naszytymi przez uczniów szkół oraz przez dzieci z oleśnickiego przedszkola |
Wystawie towarzyszyło również skromne wydawnictwo zatytułowane "W trwałości niezapomnienia" wydane przez PCEiK , zaprojektowane przez D. Obrębską - Kubik i zawierające wiersze związane z Holokaustem, autorstwa Barbary Kobos Kamińskiej , byłej mieszkanki Oleśnicy, która obecnie mieszka w Szwecji, w Lund i tam tworzy w j. szwedzkim i polskim.
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
