Marek Nienałtowski
Co dalej z terenem po cmentarzu żydowskim w Oleśnicy
13.10.2019 r.

Przypomnę, że teren cmentarza był własnością wojska, chociaż nie wiadomo od kiedy. Być może od października 1969 r. gdy decyzją Miejskiej Rady Narodowej w Oleśnicy cmentarz został zamknięty. Czy odbyło się to zgodnie z ówczesnym prawem? Wątpię w to. Chyba po tej decyzji został on wyrównany spychaczem do poziomu terenu wojskowego, czyli cmentarz leżący na wzgórku o wysokości 2-3,5 m nad poziomem pozostałych budynków koszarowych został praktycznie zniszczony, a szczątki żydowskich mieszkańców Oleśnicy rozwleczone po całym terenie lub wywiezione na zwałowisko w nieznanym miejscu.

Po rozwiązaniu jednostki wojskowej teren kupiła osoba prywatna. Obecnie obok dawnego terenu cmentarza deweloper buduje osiedle. Na szczęście (dla osób zainteresowanych historią miasta i żyjących członków rodzin tam pochowanych) budowa nie wkroczyła na były teren cmentarza, co w przybliżeniu pokazano niżej.

Na powyższej ilustracji budowa nowego osiedla. Pokazałem w przybliżeniu, kolorem czerwonym,
teren byłego cmentarza oraz ogrodzenie terenu osiedla (biały kolor). Jak widać róg cmentarza jest blisko ogrodzenia.
Źródło wykorzystanego zdjęcia - witryna internetowa dewelopera - dane na zdjęciu.

Czerwoną linią pokazano przebieg chodnika od ul. Leśnej, wzdłuż istniejących przedwojennych budynków. Wyżej cmentarz według planu Oleśnicy z 1939 r. (powiększenie)	Pokazany chodnik będzie prowadzić od ul. Leśnej do końca osiedla, a później może będzie przedłużony do alejki Parku Miejskiego, Czerwona linia dalej styka się w przybliżeniu z jednym rogiem cmentarza, czyli budowane budynki przy tej linii powinny omijać trójkątątną część cmentarza

Teren byłego cmentarza liczy 0,25 ha, czyli ok. 60 na 40 m i znajduje się poza placem budowy. Stanie się zapewne terenem spacerów, może pikników, miejscem grillowania. Nie wiem jakie są plany zagospodarowania terenu. Gdyby na Białorusi lub Ukrainie zrobiono z polskiego cmentarza plac zabaw, boisko - byłby to powód do naszego oburzenia i interwencji dyplomatycznej. Być może udałoby się w porozumieniu ze środowiskiem Żydowskim znaleźć jakieś rozwiązanie. Burmistrz Bronś obiecał w 2008 r. wystawić w tym miejscu obelisk, ale zapomniał. Były Viceburmistrz Piotr Pawłowski (z wykształcenia jest m.in. teologiem i politologiem - stąd zainteresowanie i szacunek dla innych religii) zebrał kilka lat temu resztki macew i były one złożone na przechowanie w SDM. Cmentarz ten istniał do 2014 r. w gminnej ewidencji zabytków str.42

Dodano 19.11.2020 r.
uzupełniono 20.11.2020 r.
Dostałem 17.11. 2020 r. e-maila od czytelnika strony "(...) piszę do pana w sprawie budowy na ul. Leśnej  apartamentów (...). A mianowicie zaniepokoiło mnie to, czy wszystko z trwającymi tam pracami jest zgodne z prawem (...)" i prosi mnie o wyjaśnienie (...). Ja wysłałem czytelnikowi link do tej odsłony i dzisiaj poszedłem sprawdzić, co tam się dzieje. Nie jestem dziennikarzem i nie mogłem nikogo pytać. Dlatego tylko pokazuję budowę nowych budynków.

Trwa budowa chyba jednego bloku (na przeciw już wybudowanego kilka lat temu),
za nim widać budowę kolejnego (przy wykorzystania dźwigu). Pomiędzy nimi wolny teren

Budowa kolejnego budynku w pobliżu ogrodzenia (za nim płynęła rzeka Oleśnica).
Będzie stał na przedłużeniu wyżej pokazanego

Nie potrafię odpowiedzieć czy wykonywane budynki (szczególnie powyższy) stoją częściowo na terenie cmentarza, czy przylegają do niego. To jednak wymagałoby dostępu do planów, bo moje rysunki są przybliżone, chociaż oparte na mapie z 1939 r. Mam nadzieję, że dziennikarze o to zapytają. Wypatrywałem resztek macew, żadnej nie zauważyłem na zwałowiskach. Kości także nie widziałem. Nie wiem czy podczas wykonywania wykopów był archeolog, bo jest to teren, w okolicach którego były ok. 1600 r. wykonywane wykopy pod kanał (rzekę) doprowadzający wodę do Oleśnicy, działający jeszcze w 1960 r.

Należy sądzić, że inwestor nie działa wbrew prawu. Ponadto jak wiadomo buduje na terenie prywatnym. Jednak cmentarza żydowskiego nie można nazwać byłym cmentarzem, dla Żydów on dalej istnieje. Widać jednak odstępstwa od tego, bowiem napisano Na stronie poświęconej żydowskim cmentarzom: "W Polsce jest znaczna liczba cmentarzy żydowskich, na których nie zachowały się żadne nagrobki lub ich teren został wykorzystany pod zabudowę mieszkaniową czy przeznaczony na boisko, dworzec autobusowy czy inny obiekt użyteczności publicznej. W tej sytuacji należy podjąć starania o odpowiednie upamiętnienie tego miejsca. W zależności od możliwości technicznych i finansowych, może to być niewielki pomnik w postaci krótkiego muru czy duży głaz ze stosownym napisem lub chociażby niewielka tablica informacyjna. Treść napisu należy uzgodnić z najbliższą gminą żydowską".

Przypomnę, że burmistrz Bronś obiecał we wrześniu 2008 r. w kościele Zbawiciela (byłej synagodze) w obecności żydowskich przedstawicieli "postawienie w miejscu dawnego cmentarza żydowskiego obelisku, który upamiętni jego istnienie."

Dodano 20.11.2020 r.
Napisał do mnie Waldek i przysłał zdjęcie tego terenu wykonane przez szybę.

Budowane budynki w przybliżeniu są równoległe i bliskie czerwonej linii.

Dodano 24.11.2020 r.

Autor powyższego zdjęcia, zapytał swojego szkolnego kolegę mieszkającego w młodości przy ul. Leśnej. Relacja z tej rozmowy: "Po opuszczeniu terenu przez wojsko ok. 1990 r. dzieci z tej ulicy urządziły sobie na tym terenie boisko. Jednocześnie w różnych miejscach zaczęły kopać ziemianki. Natrafiały przy tym na kości i części czaszek. Potem dzieci przestały tam się bawić i boisko zarosło trawą. Następnie na ten teren ciężarówki zaczęły przywozić piach i coś tam jeszcze. Kości pod piachem pozostały".

Nie wiadomo ile było tych ziemianek i ile kości znaleziono, ale znalezienie części czaszek mogło pozostawić w pamięci dzieci jakiś ślad. Do dzisiaj dorośli mieszkańcy domów przy ul. Klonowej wspominają wykopywane czaszki podczas prowadzenia wykopów pod rury CO na byłym cmentarzu ewangelickim.

Cmenatrz Żydowski

Koniec cmentarza

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI