Naczynie liturgiczne ze Strzelec (k. Oleśnicy) w zbiorach muzeum w Görlitz

Protestanckie naczynie do wina z kościoła w Strzelcach (k. Dobroszyc)
w zbiorach Muzeum Śląskiego w Görlitz

Kościół w Strzelcach
Pierwszy kościół protestancki powstał w Strzelcach z fundacji właściciela - Clemensa Sacka ok. 1585 r. (data wg Szymański [5]).

Nie wiadomo, dlaczego ze wszystkich epitafiów pozostały w kościele tylko dwa, a właściwie dwa herby z epitafiów, niżej pokazane. Może dlatego, że były one w dobrym stanie.

W Katalogu Zabytków Sztuki [1] błędnie napisano, że są to herby von Falkenberg (zapewne to literówki, bo herb Franckenbergów jest ogólnie znany). Po raz pierwszy tutaj opisano historię obu herbów ze Strzelec.

Butla do wina z kościoła ewangelickiego ze Strzelec
O pojawieniu się tej butli w Niemczech powiadomił mnie Wojtek Mencel, który od 10 lat przekazuje informację o różnych srebrnych i niekiedy złotych zabytkach, dotyczących byłych terenów księstwa oleśnickiego. Okazało się, że tą butlę kupiło Muzeum Śląskie w Goerlitz i jego szef działu rzemiosła dr Martin Kuegler zgodził się na publikację informacji o butli v. Tschammera na mojej stronie i wykorzystanie jego zdjęć.

Jak to naczynie trafiło do Muzeum? W styczniu 1945 pastor kościoła w Strzelcach, przekazał to naczynie jednemu z wiernych pod opiekę, aby nie wpadło w ręce Rosjan. Tak samo uczynił z innymi argentariami służącymi do liturgii. Miał nadzieję, że kiedyś wierni je zwrócą po zwycięskiej wojnie. Tak się jednak nie stało i naczynia pozostały w rękach byłych mieszkańców. Po śmierci dysponariusza butli - rodzina uznała, że powinna ona zostać zaoferowana Muzeum Śląskiemu w Goerlitz, które na szczęście ją kupiło, co miało miejsce ponad 2 lata temu. Niekiedy byli mieszkańcy zwracają zabytkowe naczynia bezpośrednio do muzeów. Tak się stało z kielichem z Dobrej [7], chociaż w tym przypadku dostęp, chociażby do dobrego zdjęcia, jest utrudniony.

Butla została wykonana w 1690 r. przez złotnika z Oleśnicy Johanna(=Hansa) Caspra Naeve (1682-1722). Została oferowana kościołowi w Strzelacach, przez trzech braci i siostrę von Tschammer. Na odwrociu nakrywy znajduje się pruski znak kontrybycyjny z 1809 r. (wariant dla rejencji Breslau).

Na butli wygrawerowano sceny ze Starego Testamentu. Poniższe zdjęcia są autorstwa dra Martina Kueglera.

Na odwrociu butli wygrawerowano inskrypcję fundacyjną braci Hansza Ernesta,
Balthasara Sigimvnda, Friedricha Wilhelma oraz ich ich siostry Barbary Magdaleny, dnia 4 lutego 1691 r.
Występują problemy ze znalezieniem ich rodziców

W tym kościele istniała jeszcze inna butla do wina, ale starsza, bo z ok. 1635 r., pokazana poniżej. Została ona ufundowana przez Johanna Ernesta v. Tschammera auf Strelitz (1590-1646) - kanclerza i marszałka dworu księcia ziębicko-oleśnickiego Henryka Wacława.

W każdym kościele byłego księstwa oleśnickiego istniały cenne naczynia liturgiczne. O większości z nich nic nie wiemy. Z czasem napiszę o innych naczyniach, na których widać herby. One pozwalają na dalsze badania - zdarza się, że można je przypisać do określonego kościoła, nikiedy poznajemy fundatorów, potem ich żony, dzieci, pełnione funkcje w księstwie itd.


Piaskowcowy herb Hansa Heinricha von Franckenberg i Ludwigsdorf (Bystre) ... pana Górnych i Dolnych Strzelec. Pełnił w księstwie wirtembersko-oleśnickim rządzonym przez Sylwiusza Fryderyka najwyższe funkcje. Zmarł 17 maja 1698 r. w wieku 55 lat. Tekst epitafium z kościoła [2]	Jego żona Helena Sybilla von Gellhorn (herb Gellhornów). ślub 1669 r., urodziła 11 synów i 6 córek. (może źle zrozumiałem tekst?) [3]. Obie fotografie herbów wykonał Z. Podurgiel


Herb rodowy von Tschammer w powiększeniu	Rozpatrywano także możliwość fundacji butli przez rodzinę von Tschammer-Osten, ale widać różnice w herbach obu odłamów rodu [4]


Znak warsztatowy oleśnickiego złotnika ICN. Fot. Wojtek Mencel	Pruski znak kontrybycyjny z 1809 r. Widać pół wybitego orła pruskiego. Fot. W. Mencel


Altar	Sitivit	In Sontibus


Sitientibus	Sola Fides	Herb v. Tschammer