Marek Nienałtowski
Historia ostatnich lat Wieży Namysłowskiej w Oleśnicy
Uwaga. Odsłona ta została napisana w 2015 r. Obecnie przeredagowana i rozbudowana
17.10.2022 r.

Podczas przeglądania prasy oleśnickiej z lat 1856-1862 zobaczyłem ogłoszenie reklamowe, w którym rzemieślnik zaprasza do swojej firmy mieszczącej się przy Louisenbrücke czyli Moście Luizy, co należało odczytywać jako Przy Przedbramiu Wieży Luizy. Nie skopiowałem tego ogłoszenia, gdyż byłem zainteresowany innymi zagadnieniami. Natomiast o tym adresie pamiętałem jako o znaczącym śladzie istnienie tego przedbramia jeszcze w połowie XIX w. Teraz wracam do tego "Mostu Luizy".

Po wybudowaniu w XIV w. murów obronnych brama prowadząca w kierunku Bierutowa, Namysłowa nosiła nazwę Namysłowska. W czasach Podiebradów i Wirtembergów była popularnie zwaną Bydlęcą (Viechthor), z racji tego, że przez nią pędzono woły, krowy i świnie w kierunku Brzegu. Od przełomu XVIII/XIX wieku nosiła ona nazwę Wieży Luizy. Nazwa pochodziła od imienia królowej Prus (żona Wilhelma III), która 21 czerwca 1798 r. odwiedziła przejazdem Oleśnicę witana przez Fryderyka Augusta księcia brunszwicko-oleśnickiego. Wtedy, a może dopiero po jej śmierci w 1810 r., obecna ul. św. Jadwigi nazwana została ul. Luizy (Louisenstrasse). Od nazwy ulicy Brama (Louisenthor) i Przedmieście (Louisen Vorst) także przejęły tę nazwę. Dalej będę używał nazwy Bydlęca (XVI-XVIII w.) oraz Luizy (XIX w.).

Strzałką pokazano Wieżę Bydlęcą. W mieście prowadził do niej z rynku Zaułek Bydlęcy (Viech gasse).
Istniała też ul. Krowia - Küchgasse. Nie wiadomo, czy Viech gasse i Küch gasse, to ta sama ulica.
Na rysunku jeszcze napisano nach Bernstadt. Rys. F. B. Werner ok. 1750 r.

Z Wieżą związane było przedbramie, które jak się okazuje, było najdłuższe spośród 4-ch istniejących w mieście. Przez dłuższy czas sądziłem, że najdłuższe przedbramie istniało przy Bramie Oławskiej, które musiało mieć długość ok. 40 m. Na podstawie planu z 1743 r. i 1865 r. można sądzić, że najdłuższe było związane z Wieżą Bydlęcą. Wynikać to może z poniższego planu.

Fragment planu Ch. F. von Wredego z ok. 1743 r. [1]. 1 - Przedbramie Bydlęce,
2 - Przedbramie Oławskie, 3 - rzeka Oleśnica

Na bardziej dokładnym planie widać, że omawiane przedbramie było nieco dłuższe niż oławskie. Jaśniejszym kolorem pokazano przy Bramie Bydlęcej szeroką fosę, szerszą niż przy pozostałych bramach - stąd zapewne i dłuższe przedbramie. Przedbramie miało chyba u podstawy kształt typowego mostu i może dlatego nazywano go później Mostem Luizy (Louisenbrücke).

Przy końcu wojny trzydziestoletniej rozebrano część murów i zapewne także część przedbramia przy Bramie Bydlęcej. Po wysuszeniu fos, do pozostałości przedbramia mieszczanie dobudowali budynki. Widać to na poniższym niewyraźnym planie.

Fragment planu miasta z lat 1866-1868 [1]. 1 - Pozostałości po długim Przedbramiu Luizy,
2 - rzeka Oleśnica, 3 - budynek przepompowni

Na powyższym planie widać, że do południowej części pozostałości przedbramia dobudowano 3 budynki mieszkalne. Może północna ściana przedbramia została częściowo rozebrana, bo nie pokazano całego muru. Wcześniej ulica Luizy kończyła się przy Wieży Luizy. Po dobudowaniu domów do przedbramia - ulica Luizy została przedłużona i domy przy murze przedbramia uzyskały numerację tej ulicy. Potem zaczęto poszerzać ulicę i rozbierać te domy.

Na planie z 1899-1911 r. widać dom nr 18, będący starym magazynem i częściowo pozostałością po Wieży.

Pozostałość po Wieży Luizy.

Budynek nr 18. wchodzący "w ulicę" był zbudowany częściowo na pozostałościach murów
i przedbramia Wieży Luizy. Fot. ze zbiorów Adama Fedorowicza

W latach 1962 -1967 zaczęto odbudowywać miasto i przy okazji rozbierano również stare budynki i komórki. Także dotyczyło to budynku magazynowego nr 18, który przeszkadzał w poszerzeniu widocznej ulicy. Wysokość jego sięgała 15 m, a grubość ścian po wieży przekraczała 1,5 m. Powstał problem z rozebraniem tej ściany. Mówiono o wysadzeniu, ale na przeszkodzie stała bliskość innych budynków. I dlatego, jak napisał Stanisław Kokot: "Rozbiórka tych murów - żałosnych resztek bramy - trwała przeszło 6 miesięcy ciężkiej pracy" (Kokot S. Oleśnica - przewodnik. CSI ZHP 1977 r.). Zachowało się tylko jedno zdjęcie - zapewne inne są w archiwach i czekają na kogoś, kto zechce je odszukać. A może jakieś zdjęcia znajdują się u czytelników strony? Może zobaczymy czym i jak rozbierano te mury.

Za lampą stoi wysoka ściana resztek Bramy Luizy, która nie dała się przewrócić
Fot. ze zbiorów Marka Górnickiego

I pierwsza relacja przysłana przez Danutę Obrębską-Kubik
"Według relacji mojego męża, z wyburzaniem resztek bramy pokazanej wyżej było tak: próbowano je przewrócić przy pomocy lin doczepionych do równiarek do dróg, które wówczas pracowały przy budowie lotniska. Okna sklepu meblowego (dzisiejsza kawiarnia Iwona) były osłonięte deskami, żeby ich nie uszkodzić. Niestety, maszynom nie udało się zawalić muru. Rozpoczęto mozolne rozbijanie przy pomocy młotów pneumatycznych, po wcześniejszym ustawieniu dużych kompresorów powietrza." Czyli mieszkańcom pobliskich domów towarzyszył przez kilka tygodni huk kompresorów i młotów.

Miejsce po magazynie i Wieży Luizy w 1972 r. Z lewej widać mur miejski, który sięgał do murów wieży.
Fot. Stanisław Bibik. Współpraca Ryszard Bober

Może czytelnicy mają jakieś wspomnienia z tego okresu, może zdjęcia?

Literatura:
R. Eysymontt, Kod genetyczny miasta. Średniowieczne miasta lokacyjne Dolnego Śląska na tle urbanistyki europejskiej, Wrocław 2009.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI