Marek Nienałtowski
Dlaczego nie istnieje pomnik nagrobny Karola II Podiebrada?

Najznamienitszy książę z rodu Podiebradów nie miał swojego nagrobka w kościele zamkowym, przewyższającego pod względem wspaniałości i kunsztu artystycznego inne nagrobki. Chociaż, jak podał prof. J. Harasimowicz, Karol II Podiebrad polecił, w sporządzonym w lutym 1608 roku testamencie, pogrzebać swe ciało w oleśnickim kościele zamkowym i wystawić tam wspaniały monumentalny pomnik nagrobny. Drugi pomnik miał stanąć w Sternberku, w kościele, wybudowanym z jego fundacji (w Sternberku mieszkał przez dłuższy czas ze swoją pierwszą żoną).

J. Harasimowicz dodał, że dwaj synowie Karola II - Karol Fryderyk i Henryk Wacław zobowiązani testamentem z 1608 roku zawarli w 1623 roku kontrakt z wrocławskim rzeźbiarzem Grzegorzem Hahnem (1588-1646) - uczniem Gerharda Hendrika, który poślubił wdowę po Hendriku i stał się właścicielem jego warsztatu) na wystawienie w prezbiterium kościoła zamkowego w Oleśnicy, okazałego kamiennego monumentu z odlanymi w mosiądzu (brązie?) klęczącymi figurami członków rodziny książęcej. Kontrakt ten, opiewający na sumę 7 300 talarów, szczegółowo opisywał przyszły kształt nagrobka.

Pomnik nagrobny księcia ziębicko-oleśnickiego Karola II Podiebrada miał mieć [4] odlanych w brązie figury ośmiu książęcych dzieci oraz klęczących postaci ich rodziców, a także odlanych innych elementów (np. krucyfiksu, kapiteli kolumn, herbów i innych). Również miał mieć liczne elementy wykonane z piaskowca, alabastru, marmuru (zielonego, czarnego, brązowego i czerwonego), stiuku, blachy miedzianej oraz bardzo liczne pozłocenia i polichromie. Koszt tego pomnika miał wynieść 7 600 talarów. Zdaniem P. Oszczanowskiego, wyrażonym w poprzedniej swojej książce ("Złoty medalion..."), mogła to być "najwartościowsza realizacja nowożytnej sztuki sepulkralnej na Śląsku".

Grzegorz Hahn pracę nad pomnikiem rozpoczął, ale nigdy jej nie ukończył, mimo dwukrotnej prolongaty terminów. Rada miasta Wrocławia, która kontrakt zatwierdziła, dwukrotnie - w 1626 i 1628 roku - powoływała specjalną komisję kontrolną. Nie przyniosło to jednak żadnego efektu i w 1630 roku zleceniodawcy zabrali z warsztatu Hahna wszystkie nie wykończone elementy nagrobka. Ich dalszy los nie jest znany.

Był to okres wojny 30 letniej i synowie Karola II myśleli o przetrwaniu księstwa, pojawieniu się męskiego potomka, a nie o pomniku pośmiertnym ich ojca. Na ich usprawiedliwienie - sami nie przewidzieli dla siebie pomników nagrobnych.

Wg. S. Głogowskiego, jakiś nagrobek (pomnik?) istniał. Na jednej jego stronie umieszczono podobiznę Karola II i napis: "Fidus Deo Regi Patriae grat. suis desider. vixit spe immort. glor. non terr. sed coel. cogit" a z drugiej strony herb i napis: "Mem. fun. Car. 2. S. Imp. R. Dux. Sil. Munst. Ols. Co. Gla. opt. mer. nat MDXLV. Apr. XV mort. XXVIII Jan. MDCXVII", dla której wzorem była moneta pośmiertna Karola II wykonana dla potrzeb pogrzebu, a potem powieszona na ścianie kościoła.

W XIX w. pozostały w kościele zamkowym dwie płyty poświęcone Karolowi II. Jedna przykrywała wejście do krypty Podiebradów. Druga owalna, niewielkich wymiarów, znajdowała się w XVIII w. pomiędzy wymienioną płytą, a tumbą Jana Podiebrada i Krystyny Szydłowieckiej. Po przeniesieniu tumby do kaplicy Wirtembergów - ta płyta trafiła na ścianę północną prezbiterium. Płyta przykrywająca wejście do krypty - po katastrofie kościoła w 1905 r. trafiła na ścianę prezbiterium ok. 1908-1910 r. Wymienione obie płyty mosiężne po 1945 r. zostały zdjęte ze ścian. Były wypełnione tekstem łacińskim i być może gdzieś się zachowały. Niewykluczone, że zostały przekazane na przetopienie.

Literatura
1. Głogowski S. Genealogia Podiebradów. Gliwice 1997
2. Harasimowicz J. Mors Janua Vitae. Wrocław 1992
3. Oszczanowski P. Nagrobek Georga III von Oppersdorfa w Głogówku - próba nowego spojrzenia. W: W Blasku Luksemburgów, Habsburgów i Wazów. Red. Oszczanowski P. Głogówek-Wrocław 2008
4. Oszczanowski P. Pomnik Chrześcijańskiego Rycerza. Nagrobek Melchiora von Redern we Frydlancie. wyd. ARGI. 2013

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI