Odczytane epitafium Anny Doroty Mecklenburger z bazyliki mniejszej w Oleśnicy

Odczytane epitafium Anny Doroty Mecklenburger z bazyliki mniejszej w Oleśnicy
07.10.2017 r.

Od początków powstania tej strony internetowej staram się opisywać wszystkie epitafia znajdujące się w Oleśnicy, szczególnie w bazylice mniejszej, bo są ważnymi świadkami historii naszego miasta. Niżej fotografie epitafium wykonane przez Krzysztofa Wiesnera.



Barokowe epitafium A. D. Mecklenburger, z białego i szarego marmuru, z tablicą inskrypcyjną ujętą pilastrami w polu środkowym, z popiersiem zmarłej na naczólku i figurami Sprawiedliwości (?) i Roztropności przed pilastrami [1]. Epitafium znajduje się w kruchcie, po prawej stronie od wejścia. Fot. K. Wiesner

Epitafium w górnej części jest czytelne. W dolnej części
epitafium występują kłopoty z czytelnością liter.
Całość niemieckiego tekstu przytacza Jan Sinapius [4]

Od wielu lat chciałem poznać polską treść epitafium. Początkowo nie wiedziałem kim była księżniczka Jadwiga (Hedwig), księżna Wirtemberg, Teck i Chastillon, hrabina Mompelgart i Coligny, Pani Heidenheim. Z czasem okazało się, że jest to najmłodsza siostra księżnej Eleonory Charlotty - żony księcia wirtembersko-oleśnickiego Sylwiusza Fryderyka. Przyjechała do Oleśnicy w 1679 r. mając 12 lat razem z ojcem Gerogiem II, starszą siostrą Elżbietą i młodszym bratem Leopoldem Eberhardem. Przyjazd do Oleśnicy był związany z zajęciem ich księstwa przez wojska francuskie. Obie siostry znalazły się pod opieką księżnej Eleonory.

To jednak nie wystarczyło do rozpoczęcia prac nad tym epitafium, bo nie wiedziałem kim był przynajmniej Joachim Mecklenburger, wspomniany w inskrypcji epitafium. Gdy wydano w 2013 r. książkę Kleina U., Raffa A. o numizmatach Wirttembergów [2] dowiedziałem się, że był on pisarzem w mennicy oleśnickiej już w 1674 r. Czyli był znaczącym urzędnikiem książecym, ale losy mennicy oleśnickiej różnie się toczyły i nie wiadomo jak długo w niej pracował i kiedy zmarł. Najprawdopodobniej Anna Dorota była jego żoną, mieszczką oleśnicką i zapewne pracowała w zamku.

Nie wiadomo, jaką rolę odegrała Anna Dorota w życiu księżniczki Jadwigi, może przez 9 lat zastępowała jej matkę, może ją uczyła (na popiersiu zmarłej Anny Doroty widać, że trzyma w ręku książkę, a może Biblię?). Chyba księżniczka wiele jej zawdzięczała, skoro mając 21 lat wydaje w 1688 r. znaczną sumę pieniędzy na wykonanie epitafium 40-letniej Anny Doroty (pamiętajmy, że Jadwiga mogła być na utrzymaniu starszej siostry, mającej znaczące kłopoty finansowe). Myślałem, że z treści epitafium to wyniknie, niestety nie wyjaśnia ono wzajemnych stosunków księżniczki i Anny Doroty. Czy tylko "Jej nieporównywałna wierność i oddane posłuszeństwo" było powodem fundacji tak znaczącego epitafium?

Kiedy już wiedziałem kim była księżniczka Jadwiga i Joachim Mecklenburger, można było przystąpić do poszukiwania tłumacza. Wspomniałem o tym księdzu infułatowi Władysławowi Ozimkowi i jak zwykle uzyskałem pomoc. Przekazałem ks. Ozimkowi tekst J. Sinapiusa i po tygodniu (dzisiaj) dostałem tłumaczenie, które wykonali polscy i niemieccy duchowni we Wrocławiu. Poniżej wynik ich tłumaczenia.

Uwaga. Z pokazanego wyżej fragmentu tekstu epitafium wynika, że występują różnice w łamaniu tekstu na epitafium i u Sinapiusa. Nie znam przyczyny tego. Może germaniści wytłumaczą?

Poniżej niemiecki tekst z epitafium, z oznaczeniem łamania wierszy (?) wg Sinapiusa. Z prawej tłumaczenie tekstu na j. polski.

Betrachte hier/ mein Wanderer/
ein treues Denckmahl einer ewiger Tugend/
die aus der irrdischen Vergängligkeit
zur himmlischen Beständigkeit geeilet.
Hier kanstu lernen/
Dass reine Gottesfurcht /
scharffinnige Klugheit /
ja die Weissheit selber/
zwar bissweilen in irrdischen Hütten wohnen /
aber bald wieder zu ihrem hohen Ursprünge gen Himmel eilen.
Ein herrliches Exempel dessen war
Tit. Frau Anna Dorothea Mecklenburgin /
geb. Gretscherin /
Deren geheiligte Seele sich längst vor Ihrem Abschiede voll feuriger Andacht
zu Gott geschwungen.
Ihre unvergleichliche Treue und ergebensten Gehorsam /
hat die Durchleuchtigste Fürstin und Princessin /
Princessin Hedwig Herzogin zu Würtemberg /
Teck und Chastillon, Gräfin zu Mompelgart und Coligny, Herrin zu Heidenheim u. Durch dieses gnädige Zeugniss bestätiget.
Ihr ungemeiner Eifer in göttlichen Dingen /
und ungemein weislich geführter Wandel /
So Ihr aller Menschen herzen zu eigen verbunden /
Und Ihre Preisswürdige Treu gegen Ihren Ehe=Liebsten/
Herrn Joachim Mecklenburgen /
haben einen solchen Nachruhm verdient /
zu dessen würdiger Verewigung dieser Marmor zu schlecht /
und dieser Raum zu wenig ist. Sie hat einige Pflanze Ihrer kurzen Ehe /
Den 21. Jan. des 1688.sten Heil Jahres Im 40.sten Dero hochlöblich geführten Lebenswahre /
noch ungebohren zur himmlischen Herrligkeit begleitet.
Die Asche des verblichenen Cörpers /
hat hier die Erde als eine treue Mutter zu bewahren /
und das rumliche Beispiel einer unvergleichl. Tugend /
Ist der späten Nach=Welt zu eifrigen Nachfolge blieben.

Spójrz tu mój wędrowcze
na wierny pomnik wiecznej cnoty, która z ziemskiego przemijania pośpiesza ku niebiańskiej stałości.
Tu możesz nauczyć się,
Że czysta Bogobojność, zdecydowana Mądrość, nawet wiedza sama
Zamieszkuje wprawdzie w rzeczywistości ziemskiej,
Lecz wkrótce znów do swego wzniosłego Początku pośpieszy ku niebu.
Wspaniałym tego przykładem była Tit(ulo) Pani Anna Dorota Mecklenburgin Ur. Gretscherin, której uświęcona dusza Na długo przed jej odejściem pełna była Płomiennego nabożeństwa i taka uleciała Do Boga.
Jej nieporównywałna wierność i oddane posłuszeństwo sprawiły, że Ta prześwięta Księżna i księżniczka, Księżniczka Jadwiga, księżna Wirtembergi, Teck i Chastillon, hrabina Mompelgart i Coligny, Pani Heidenheim
Przez to obdarzona łaskami Świadectwa.
Jej zapał w sprawach boskich i niezmiernie mądre postępowanie prowadziły wszystkich ludzi do jednego serca, a Jej godna nagrody wierność względem jej najbliższych
pana Joachima Mecklenburga,
wysłużyły taką sławę, dla uwiecznienia której,
ten marmur jest za słaby, a ta przestrzeń za mała.
Miała jedyną roślinkę (dziecko), z jej krótkiego małżeństwa.
Dnia 21 stycznia 1688 Roku Pańskiego W 40-tym roku życia (możliwe, że zmarła będąc w ciąży)
Prochy tego niewinnego ciała powierzyła ziemi, jako wierna matka, by je strzegła i jako przykład Nieporównywalnej wzorowej cnoty, jest dla tego świata i pozostanie dla następnych (pokoleń).

Jakie były dalsze losy księżniczki Jadwigi? Nie wyszła za mąż, chociaż siostra swatała ją z królem Szwecji. W 1697 r. zmarł książę Sylwiusz Fryderyk i ranga księżnej Eleonory jako wdowy uległa obniżeniu. W 1702 r. obie siostry przeszły na katolicyzm. W następstwie nie mogły być pochowane w krypcie Wirtembergów w kościele zamkowym. Księżna Eleonora pochowała księżniczkę Jadwigę w 1715 r. we Wrocławiu w krypcie kościoła dominikańskiego pw. św. Wojciecha, a dokładniej w krypcie pod ołtarzem kaplicy błogosławionego Czesława. Kiedy i ona zmarła (1743) - pochowano ją obok młodszej siostry. Prof. Piotr Oszczanowski próbował odnaleźć ich trumny, ja też wchodziłem do krypty - są tam dwie trumny stojące obok siebie, w jednej widać odzież kobiecą. Identyfikacja zwłok wymagałaby chyba badań DNA.

W epitafium występują trzy rzeźby, nie znamy ich wartości artystycznej i nie wiadomo, kto je wykonał. Widać na nich ślady renowacji i być może wandalizmu. Także niestety z ostatnich lat.

Więcej o księżnej Eleonorze i jej młodszych siostrach

Gdzie pochowano księżnę Eleonorę i księżniczkę Jadwigę

Literatura

Katalog Zabytków Sztuki. Województwo Wrocławskie, red. Pokora J., Zlat M., Warszawa 1983
Klein U., Raff A., Die Münzen und Medaillen der Württembergischen Nebenlinien Mömpelgard, Neuenstadt, Oels und Weiltingen, Stuttgart 2013
Schukraft H., Die Grablegen des Hauses Württemberg, Stuttgart 1989
Sinapius J, Olsnographia, Lipsk. 1707

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI