Marek Nienałtowski
Czy trzeba zmienić historię kościoła NMP i św. Jerzego?
04.08.2019 r.
03.01.2023 r. Trzeba zmienić historię kościoła NMP i św. Jerzego
Wspominając przebudowy kościoła napisałem w jego opisie "W roku 1609, czyli za czasów Karola II, (...) dobudowano nową kruchtę (...). W 1703 r. książę Chrystian Ulryk Wirtemberg funduje (...), lożę książęcą...". [3]
Zwyczajowo książę podczas budowy loży książęcej umieszczał na niej herb swój i małżonki. Zwykle kolejny książę, szczególnie z tej samej linii, nie usuwał tego herbu, nawet gdy zmarła mu pierwsza żona i kolejny raz się ożenił. Np. książę Chrystian Ulryk umieścił herb swój i drugiej żony na ścianie kościoła nad lożą (w Bierutowie). Czyli można sądzić, że herb z loży należy do księcia budującego lożę.
Nad lożą książęcą znajduje się herb i powinien to być herb Chrystiana Ulryka, bo to on według literatury [2] ją wybudował. W czasie gdy pisałem książkę o Wirtembergach nie było możliwości uzyskania zdjęcia loży o lepszej rozdzielczości i sprawdzenia czyj to jest herb. Dlatego napisałem, że to jest herb Chrystiana Ulryka i Zofii - jego czwartej i ostatniej żony. Pod spodem zaś napisałem (s. 119) "Ta kompozycja przypomina tę ze stalli w kościele zamkowym z 1687 r., dotyczącą Sylwiusza Fryderyka i Eleonory Karoliny. Może wykonano ją na wzór wspomnianej" Cały czas miałem na uwadze, że jest to może herb wyżej wymienionej pary i to zmieniłoby historię kościoła NMP i św. Jerzego.
Fragment zdjęcia loży książęcej z kościoła NMP i św. Jerzego.
Na loży znajduje się analogiczna kompozycja heraldyczna jak na stallach książęcych ufundowanych w 1678 r.
do kościoła zamkowego przez księcia Sylwiusza Fryderyka [1]. Jednakże nie widać szczegółów umieszczonych na tarczach herbowych
Obecnie przeglądając ponownie witrynę Instytutu Herdera w Marburgu zobaczyłem, że na bildindex.de pojawiły się zdjęcia loży o większej rozdzielczości.
Z powiększenia okazało się, że są to analogiczne herby jak niżej pokazane i należące do Sylwiusza Fryderyka i jego żony.
Źródło fotografii https://www.bildindex.de/document/obj20770837/fm94927a/?part=0
Herb księcia Sylwiusza Fryderyka i jego żony Eleonory Karoliny ze zwieńczenia prospektu organowego wykonanego w 1686 r.
Fot. Zbigniew Podurgiel [1].
Z powiększenia wynika, że na loży w kościele NMP i św. Jerzego znajduje się herb Księcia Sylwiusza Fryderyka i Eleonory Karoliny. Znaczy to, że loża nie powstała w 1703 r. a prawdopodobnie wcześniej - w latach 1680-1690.
Powstanie loży wiąże się z rozwojem komunikacji w kościele. Książę wchodził do kościoła oddzielnie niż jego poddani, tym bardziej, że do niego uczęszczała biedniejsza część wiernych, szczególnie, że był to zbór polski (polskim pastorem był Jerzy Bock - wielce zasłużony dla podtrzymania polskości mieszkańców Śląska). Tym samym należało oczekiwać, że wejście do kościoła odbywało się z kruchty i musiała być ona wówczas już piętrowa, Czyli i on mógł prawdopodobnie ją podwyższyć. Budowa loży mogła też wpłynąć na rozpoczęcie budowy empor, ale to już tylko domysły, chociaż nie wiemy kiedy empory w nim powstały.
Dodano 4.01.2023 r.
Remigiusz Szczuraszek zauważył niezwykłe podobieństwo stall (Stalle - drewniane ławki, bogato rzeźbione, ustawione w prezbiterium przy bocznych ścianach) wykonanych na polecenie księcia Sylwiusza Fryderyka w 1687 r. do kościoła zamkowego, a lożą wykonananą także przez niego do kościoła NMP. Teraz już ostatecznie można powiedzieć, że w kościele NMP i św. Jerzego znajduje się loża wykonana na zlecenie księcia Sylwiusza Fryderyka i jego żony. Czyli loża nie była wykonana w 1703 r. przez Chrystiana Ulryka jak podawano w literaturze [2].
Stalle wyżej pokazane zostały wykonane na życzenie księcia Sylwiusza Fryderyka w celu "odmawiania nabożnej modlitwy pokomunijnej przez jaśnie oświecone osoby".
Przesłoniły wejście do zakrystii i zasłoniły płytę epitafijną wmurowaną w ścianę o nieznanej intencji. Ostatecznie po 1805 r. stalle straciły funkcję książęcą i zaczęły nosić nazwę loży kaznodziejskiej. Na niej także znajdowały się te same herby księcia Sylwiusza Fryderyka i Eleonory Karoliny (jak niżej i wyżej), ale herb księcia zaginął w latach 1945-1948 i ksiądz Władysław Ozimek
ostatecznie zlecił wykonanie
kompozycji heraldycznej z jednym herbem.
Analogiczna była loża z kościoła NMP i św. Jerzego. Sądzić można, że loża była wykonana jako pierwsza, gdyż musiała zmieścić się w wymiarach małego kościoła.
Kopia (Stalla) nie musiała mieć ograniczeń wymiarowych. Źródło fotografii https://www.bildindex.de/document/obj20770837/fm94927a/?part=0
Reasumując - podobieństwo stalli i loży książęcej, wskazuje, że zostały one wykonane na zlecenie księcia Sylwiusza Fryderyka ok. 1687 r. Czyli nie jest prawdą, że loża powstała za czasów księcia Chrystiana Ulryka w 1703 r. jak podaje literatura [2]. Czyli ostatecznie trzeba zmienić historię kościoła NMP i św. Jerzego.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI