Tak wyglądał kościół zamkowy po katastrofie w 1905 r. I tak też mógł wyglądać kościół po zapobiegniętej katastrofie z 1655 r.
Fot. M. Herden. Fot. z kolekcji Adama Fedorowicza
Marek Nienałtowski
Kościół zamkowy w Oleśnicy zawalił się w 1905 r. i dokładnie 250 lat wcześniej miało się to samo zdarzyć
11.12.2024 r.
15 lipca 1905 r. na trzecim filarze w południowej nawie bocznej kościoła zamkowego pojawiła się długa na 1,5 m i szeroka na 1 mm rysa. W tym samym dniu kościół uległ zawaleniu, rezultaty widać na poniższej widokówce.
250 lat wcześniej - 31 stycznia 1655 r. piąty filar w południowej nawie bocznej uznano za całkowicie uszkodzony. Dzięki podjętej akcji ratowniczej przez księcia Sylwiusza Nimroda kościół nie uległ zawaleniu. Inaczej wyglądałby podobnie jak na poniższej widokówce.
Tak wyglądał kościół zamkowy po katastrofie w 1905 r. I tak też mógł wyglądać kościół po zapobiegniętej katastrofie z 1655 r.
Fot. M. Herden. Fot. z kolekcji Adama Fedorowicza
Kościół zamkowy w 1655 r. W czerwonej obwódce pokazano filary istniejące wówczas jak i w 1905 r.,
które oznaczyłem numerami 1-5. Ich zawalenie w 1905 r. spowodowało zawalenie kościoła
Podczas śledztwa w sprawie odpowiedzialności za katastrofę z 1905 r. - prokuratura i niektórzy specjaliści twierdzili, że najpierw zawalił się filar nr 1. Większość sądziła, że katastrofa zaczęła się od filara nr 3. Wstępnie została ustalona przyczyna - zła jakość tych filarów. Nie były one popękane, lecz rozpadły się całkowicie tworząc rumowisko. Jak się okazało ich ceglana konstrukcja znajdowała się tylko na zewnątrz filara - środek był wypełniony gruzem. Uznano, że filary nie wzmocniono, gdy w latach 1596-1607 obciążono je drewnianymi emporami [2].
Podczas śledztwa nie wspomniano, że już wcześniej, filar 5 był zagrożony zawaleniem w 1655 r. i wówczas go odtworzono w tej samej konstrukcji - cegły (kamienie) na zewnątrz, a wewnątrz gruz. Zapewne analogicznie postąpiono z filarem nr 4. Gdyby były one całkowicie wykonane z cegły (kamienia) - zapewne w 1905 r. nie uległyby one zawaleniu i skutki katastrofy byłyby mniejsze. Ówcześni badacze nie sięgnęli do wydanego 63 lata wcześniej wydawnictwa Wochenblatt für das Fürstenthum Oels nr 22 z 1842., w którym wspomniano krótko o tych filarach [3].
W publikacjach dotyczących historii Oleśnicy zdarzenia dotyczące lat 1655-1656 są nazywane odnowieniem lub remontem kościoła. Jak z tekstu wynika ten remont był na tyle ważny, że decydował o istnieniu kościoła i dlatego winien trafić do historii bazyliki mniejszej oraz stać się znany mieszkańcom Oleśnicy. Niżej przedstawiłem rozszerzony tekst z powyższego czasopisma posiłkując się translatorem. Będę wdzięczny za poprawki znawcę j. niemieckiego i historii kościołów.
31 stycznia 1655 r. stwierdzono, że filar przy organach i krześle (mównicy) dla pastora został znacząco uszkodzony. Wtedy rozmontowano organy i przesunięto mównicę. Zapewne do kościoła przywiezione grube drewniane belki, które wzmocniły uszkodzony filar (nr 5?) i jednocześnie przygotowano filar do rozebrania. Zapewne też wzmocniono sąsiedni filar (nr 4?). Ze względu na bezpieczeństwo wiernych i na ogrom dalszych prac - kościół zamkowy został zamknięty i stał się miejscem składowania materiałów budowlanych. Nabożeństwa odbywały się w kościele NMP oraz w zamku w obecnej sali rycerskiej. Wówczas nie było kaplicy Wirtembergów - powstała 45 lat później.
Od prawej filar nr 5 po dwukrotnej odbudowie. Fot. Wiesław Piechówka
3 sierpnia 1655 książę Sylwiusz Nimrod Wirtemberg położył pierwszy kamień pod nowy filar. Zaczęto jego odbudowę.
13 sierpnia 1655 kolejny (odbudowany) filar stanął przy Choro Musico. Można sądzić, że to filar nr 4. Wtedy miejsce występu chóru mogło znajdować się nad kruchtą południową (tą od strony pomnika Złotych Godów), która była wtedy głównym wejściem do kościoła. Zapewne oprócz filarów wykonano inne prace remontowe w kościele.
Na środku filar nr 4 po dwukrotnej odbudowie. Widać drzwi kruchty południowej.
Powyżej może miejsce Choro Musico.
Fot. W. Piechówka
3 grudnia 1656 r. kościół po inkorporacji (przywrócenie do dawnego stanu) został ponownie konsekrowany (poświęcony) z udziałem wrocławian - pastora z kościoła św. Elżbiety i proboszcza z klasztoru św. Bernardyna. Poprzednia konsekracja w historii kościoła parafialnego św. Jana odbyła się za czasów biskupa Jana III Romki (1292-1301) z powodu morderstwa w jego wnętrzu [1]. Nowe organy wróciły do kościoła po 4 latach na poprzednie miejsce - obok prezbiterium.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI