Dom patrycjuszy po 1945 r. Fot. z kolekcji A.F. [3]
Marek Nienałtowski
Oleśnickie pamiątki po huzarach i ich wirtemberskim pułkowniku
W 1788 r. zaczyna stacjonować w Oleśnicy Regiment Huzarów nr 4., liczący ok. 1300 oficerów, podoficerów i żołnierzy. Zazwyczaj w mieście stacjonował sztab i jeden szwadron, pozostałe szwadrony były rozmieszczone w okolicznych miastach (m.in. w Dobroszycach i Międzyborzu). Z tego regionu regiment pobierał rekrutów, najczęściej chłopów. W 1781 r. komendę nad regimentem obejmuje 23. letni pułkownik książę Eugen Friedrich Heinrich von Württemberg. Zamieszkał w Domu Patrycjuszy i w trakcie pobytu w Oleśnicy awansował na generała.
|
|
Dom patrycjuszy po 1945 r. Fot. z kolekcji A.F. [3] |
Nie był blisko spokrewniony z oleśnickim księciem Karlem Christianem Erdmannem Wirtemebrgiem, ale szybko połączyła ich nić przyjaźni. Książe będąc wówczas w wieku 65 lat i nie mając syna-spadkobiercy, widział w nim może syna. Tym bardziej, że oboje mieli wspólne zamiłowania: "wojaczka", łowiectwo, muzyka, teatr i literatura. Gdy książę Erdmann wraz z żoną obchodził Złote Gody w 1791 r. wówczas książę Eugen wydał w zamku ucztę na cześć solenizantów. Ponadto skomponował (!) i wystawił z tej okazji trzyaktowy singspiel (śpiewogra, lżejsza forma opery, rodzaj niemieckiej opery komicznej) Der glückliche Tag, w którym aktorami uczynił pracowników i urzędników z zamku oraz swoich podwładnych [1]. Zapewne ta bliższa "komitywa" spowodowała, że książę Erdmann uczynił z Eugena swojego spadkobiercę na dobrach, nienależących do lenna królewskiego, którymi mógł dowolnie rozporządzać. Zaskoczyło to jego zięcia Friedricha Augusta von Braunschweig-Wolfenbüttel, który objął lenno oleśnickie, sądząc że także obejmie Pokój. W ten sposób powstała II śląska linia Wirtembergów w Pokoju. Więcej o nich można poczytać w pięknie wydanej Monografii Pokoju [2], w której napisałem rozdział dotyczący sylwetki księcia Erdmanna.
Pamiątką po huzarach są księgi chrztów i małżeństw (w archiwach), natomiast kolekcjonerzy posiadają różnorodne dokumenty i ilustracje. Poniżej 3 dokumenty z kolekcji Marka Górnickiego, dotyczące zwolnień ze służby huzarów z własnoręcznym podpisem księcia Eugena.
 |
 |
| Dokument zwolnienia do "cywila" (Powiększenie) |
Tłumaczenie dokumentu wykonane przez tłumacza na prośbę M. Górnickiego.
Po tym jak okaziciel tego (dokumentu) Huzar z podległego mi Pułku Huzarów Matheus Elsner rodem z Międzyborza w powiecie oleśnickim, który 4 lata był w służbie wojennej Króla Pruskiego, poprosił o należne mu zwolnienie; co niniejszym zostaje uczynione, ponieważ jako jedyny syn musi zająć miejsce swego ojca, to niniejszym zostaje mu udzielone zwolnienie, jak również świadectwo: że podczas swojej służby zachowała się jak wierny i rzetelny żołnierz, co zostaje potwierdzone przez odciśniętą pieczęć oraz moim własnym podpisem.
Zdarzyło się to w kwaterze postojowej sztabu. Oleśnica dnia 19 marca 1791 r.
W Majestacie Króla Prus
mianowany Generał-Major
Armii
Komendant Pułku Huzarów Friedrich Eugen von Württemberg
Podobny w treści dokument wykonany został w 1805 r. w Namysłowie, gdzie pułk stacjonował w latach 1804-1805. Ten fakt nie jest ujmowany w większości źródeł dotyczących historii pułku. W stosunku do wcześniejszego dokumentu, zamiast lakowej pieczęci, umieszczono pieczęć wydrukowaną (chyba z błędem w nazwisku).
 |
 |
| Na pieczęci napis: Pułk Huzarów Królewsko Pruskich Książę Eugen von Wurtenberg. Zapewne błąd w nazwisku. |
Analiza podpisu na obu dokumentach:
1791 r.
1805 r.
Domyślam się, że podpis księcia zawiera treść: F. H. Eugen ?? von Württemberg. F = Friedrich, H = Heinrich, ?? - książę? Generał?
Trzeci dokument pochodzi z 1789 r. Jest całkowicie ręcznie pisany, Tłumczenie uzyskałem od Elżbiety Gosławskiej.
"W związku ze złożoną należycie prośbą huzara Matheusa Oelsnera, rotmistrza Lichnowskiego Escadronu mojego Regimentu niniejszym udziela się pozwolenia: by w Glashütte (Szklarka Międzyborska?) koło Międzyborza Sycowskiego osiąść mógł w majątku swojego ojca, co uwarunkowane jest urzędowym zezwoleniem, które załączam, iż huzar Oelsner by swoją posiadłość uzyskać uzyskał kwalifikacje do zwolnienia z Regimentu i królewskiej służby. Miejscowość Hoffchen, 17 sierpnia 1789 roku
H. F. Eugen von Württemberg Jego Królewskkiej Wysokości w Prusach Generał-Major Komendant Regimentu Huzarów."
Te trzy dokumenty zwiększają naszą wiedzę o historii wojska pruskiego, wykonywanych dokumentach, historii bazowania pułku i przebiegu służby księcia Eugena. Często księcia F.G. Eugena mylą z jego najstarszym synem, też Eugenem (dlatego dodają do imienia nr II), który w wieku 11 lat został pułkownikiem armii carskiej, a mając 13 lat pojechał do Rosji i wsławił się później w walkach z wojskami Napoleona. Jego rosyjska przygoda wynikała stąd, że siostra jego ojca była żoną cara Pawła I.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
