Adam Gdacjusz

Autorem często wydawanym w oficynie brzeskiej był Adam Gdacjusz [Gdak 1615-1688], pastor kluczborski, kaznodzieja protestancki. Należał do czołowych pisarzy śląskich drugiej połowy XVII w. piszących po polsku. Kształcił się w Brzegu, Wrocławiu i Toruniu, pełnił później funkcję rektora szkoły w Bardijowie na Węgrzech, następnie osiadł w Kluczborku w 1644 r. początkowo jako diakon, a od 1646 r. jako fararz.

Był gorącym propagatorem języka polskiego na obszarze ziem śląskich, jednym z nielicznych, który w okresie, kiedy ruch ewangelicki w Polsce osłabł i przestano wydawać druki protestanckie, prowadził tę pracę na Śląsku. Jako pastor kluczborski czynił starania o dostarczenie wyznawcom polskim książek w języku ojczystym.

Wydał drukiem 24 pozycje książkowe, które występują najczęściej pod tytułami Kwestia lub Dyszkurs. Były to rozważania i nauki na tematy religijne i moralne, a wartość jego twórczości polegała głównie na barwnym stylu i bogatym słownictwie. Spod prasy brzeskiej wyszły w latach 1674 - 1687 m.in. Kwestyja o pojedynkach... [do tematu tego wracał Gdacjusz kilkakrotnie, a myśl zajęcia się tym problemem powstała w związku z mową pogrzebową, jaką wygłosił w Rożnowie nad ciałem zabitego w pojedynku szlachcica], O pańskim i szlacheckim stanie albo rycerskim dyszkurs... [rozważania o przywilejach i obowiązkach szlachty, której wyższość uznaje w cnocie, wiele miejsca poświęca obyczajom], Dyszkurs o pijaństwie... [potępia pijaństwo i nadmierne palenie tytoniu, cytując gęsto, jak w innych dyskursach, fragmenty Biblii, ojców Kościoła i pisarzy starożytnych], Kwestyja o polygamijej albo wielożeństwie...

Z pism Gdacjusza, dotyczących tematów religijnych, ukazały się Trojaki o ołtarzach, obrazach i organach dyszkurs. .., Kwestyja o zmartwychwstaniu... i List do Adama Gdacjusza, pastora kluczborskiego, pisany z strony Kwestyjej o Pannie Maryjej ... [w posłowiu do czytelnika wyjaśnia, iż już "we dwu skrypcikach dowodnie pokazał, że się Panna Maryja słusznie i niezdrożnie najświętszą nazywa Panną"].

Książki Gdacjusza [wydawane też w Oleśnicy] przyczyniły się w dużej mierze do umocnienia polskiego środowiska protestanckiego na Śląsku, a pobudzając aktywność czytelniczą służyły też podniesieniu ogólnego poziomu oświaty wśród ludu.

Twórczość Adama Gdacjusza, pastora luterańskiego, którą popularyzowała oficyna Jacobich w Brzegu, należy do kręgu tzw. literatury kaznodziejsko-moralizatorskiej. Autor ten był wysoko ceniony jako twórca płomiennych kazań, w których ukazywał niedolę ludu śląskiego i rozpasanie moralne po wojnie 30-letniej.

W oleśnickiej drukarni Guntzela w 1687 r. wytłoczono szwabachą niewielkie objętościowo dziełko Gdacjusza pt. Dyszkurs o dobrych uczynkach... Jest to jeden z ostatnich już "dyszkursów" filozoficzno-moralizatorskich fararza kluczborskiego, bo jak mówi w przedmowie, "ona nielitościwa kosiarka ostrą swoją kosą do mnie się gotuje i w krotce w nawiedziny przyjść obiecuje. Rozprawę "o dobrych uczynkach" poprzedzają zamieszczone w książce wiersze pisane na cześć autora i dedykowane mu przez przyjaciół: Jana Kwakbolińskiego, seniora twardogórskiego, Adama Dediciusa i Tobiasza Gdaciusa, rektora szkoły w Twardogórze.

Z okazji uroczystości zaślubin pastora z Lubszy koło Brzegu z Ewą Conradówną, córką diakona z Kluczborka, wyszedł tomik wierszy, w większości łacińskich, podpisanych m.in. przez Adama Gdacjusza seniora i Adama Gdacjusza juniora "alumnus Bregensis",

Literatura:
Mendykowa A. Dzieje książki polskiej na Śląsku. Ossolineum. Wrocław. 1991
Oleśnica. Monografia miasta i okolic. red. Michalkiewicz Stanisław. Ossolineum. Wrocław. 1981
Kula B. Adam Gdacjusz. Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego. s.26-28, nr 2 (7) 2003


Od autora Lokacja miasta Oleśnica piastowska Oleśnica Podiebradów Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r. Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstw Drukarnie Numizmaty Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla Oleśnicy Artyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje Bibliografia Linki Zauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI