Marek Nienałtowski
Dom Strażników przy Bramie Oławskiej w Oleśnicy
22.01.2021 r.
Uzupełniono 7.07.2022 r.
Do ok. 1526 r. do Oleśnicy wchodzono przez bramę w Wieży Wrocławskiej (wtedy trakt z Wrocławia wiódł przez Piszkawę, Kątną, Oleśniczkę i Bystre). Do bramy w wieży prowadziło krótkie przedbramie, biegnące nad wąską fosą zasilaną wodą gruntową i strumykami. Potem, w obawie przed atakiem tureckim, wybudowano dodatkowy mur obronny zwany parkanem i poszerzono fosę. Nie mogąc zamknąć ruchu do miasta rozpoczęto, obok starego, budować nowe przedbramie o długości ok. 40 m. Po jego wybudowaniu - Wieża Oławska przestała pełnić rolę bramnej i stała się zwykłą wieżą, bokiem przylegającą częściowo do murów nowego przedbramia. Tę sytuację pokazuje F.B. Werner. W XVIII w. zaczęto ją nazywać Wieżą Oławską.
Wchodzono do miasta poprzez most zwodzony i bramy przedbramia zwane wtedy Bramą Oławską. Porządku i bezpieczeństwa pilnowali początkowo członkowie bractwa strzeleckiego i członkowie cechu odpowiedzialnego za obronę bramy. Potężne bramy otwierano rano i zamykano na noc. Kto się spóźnił niezależnie od swojej funkcji - spał pod bramą. Z czasem, szczególnie po 1811 r., te funkcje przejmowali strażnicy opłacani przez miasto, oni także pobierali opłaty za wjazd. Dla nich wybudowano dom obok bramy. Na poniższym planie dom nr 1 przy Lazarethgasse (ul. A. Cieszyńskiego) był nazwany Domem Strażników. Stoi on na terenie dawnej fosy miejskiej, która po 1648 r. (koniec Wojny Trzydziestoletniej) straciła rację bytu. Obok domu płynie rzeka Oleśnica, która od 1600 r. zasilała fosę, a potem tylko młyn książęcy.
Fragment planu z 1911 r. pokazuje okolice lazaretu i obecnej ul. 3 Maja. Dom przy Lazarethgasse 1
to dawny dom strażników bramy. Do niego dobudowano dom nr 2 (oznaczony czerwoną strzałką), a potem kolejny.
Cienkie linie niebieskie to nowa instalacja wodociągowa
Widokówka z lat 1911-1914 r., pokazuje na pierwszym planie dom, który nie istniał na powyższym planie.
Za nim dawny Dom Strażników z galerią.
Stoi on w dawnej fosie. Z lewej stok fosy ze szpalerem drzew. Widać też rów melioracyjny,
gdyż w tym rejonie był wysoki poziom wód gruntowych, podtapiający piwnice domów. [Źródło widokówki]
Dom Strażników z galerią. Widać mostek nad rowem melioracyjnym, zapewne z płynącą wodą [2]
Dom Strażników w 1930 r. [1]
Dom Strażników w 1953 r. przygotowany do rozebrania. Rów mielioracyjny zasypany, mostek usunięty.
Źródło: Olgierd Czerner
Dom pokazany jako trzeci ma niejednoznaczną historię - nie jest pokazywany na planie z 1911 r., a jest widoczny na planie z 1873 r. Na planie z ok 1850 r. jest pokazany tylko jeden wąski budynek - czyli chyba tylko Dom Strażników. Jego historia może sięgać XVIII wieku.
Dodano 07.07.2022 r.
Istniały dwa domy strażników. Oprócz powyższego - był kolejny po drugiej stronie ulicy pod nr 12 [1]. Dom ten powstał z dobudowania ścian pomieszczeń do dawnej ściany przedbramia.
Ohlauerstrasse (Ulica 3 Maja). Fragment widokówki datowanej w 1943 r. Uliczka poprzeczna na pierwszym planie to ob. ul. Młynarska.
Dalej widoczna między dwoma budynkami balustrada rzeki Oleśnicy. Kolejny budynek (oznaczony czarną strzałką)
pełnił w XVIII w. rolę Budynku Strażników Bramy Oławskiej.
Widokówka ze zbiorów Jacka Kamińskiego
Jak z tego wynika strażników musiało być w XVIII w. kilkunastu. Zapewne domy strażników istniały też przy trzech pozostałych bramach. Rola strażników potem malała i chyba ostatecznie zakończyła się w 1868 r.
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI