Marek Nienałtowski
Gdzie znajdowała się Wieża Oławska i jaką funkcję pełniła?

Brama Oławska, a potem Wieża Oławska, zwana wcześniej wrocławską, leżała na trasie z Wrocławia przez Piszkawę, Kątną., Oleśniczkę i Bystre. Na tej trasie nie było żadnych znaczących przeszkód wodnych (rzek, stawów, mokradeł itp) i dlatego, ta droga mogła być wykorzystywana do przemarszów wojsk z ciężkim uzbrojeniem. Stąd mury miejskie od strony obecnej ul. 3 Maja musiały być najmocniejsze i brama prowadząca do miasta musiała być przystosowana do długotrwałej obrony. Podczas "Trwogi tureckiej" (po 1526 r.) wzmocniono foryfikacje miejskie. Wówczas to wybudowano drugi mur tzw. parkan, poszerzono i pogłębiono fosę. Zapewne też podwyższono wieżę i dobudowano przedbramie z bramą zewnętrzną i gardzielą, osłoniętą murem ze strzelnicami. Najpewniej wjazd do przedbramia prowadził przez most zwodzony nad fosą. Nie zachowały się żadne materiały ikonograficzne ani opisy tego węzła obronnego.

Jedyny zachowany rysunek przedstawił F.B. Werner - poniższy lewy. Budził on początkowo wątpliwości, bowiem pokazywał wieżę bez funkcji bramnej, do której z boku było "dostawione" przedbramie posiadające bramę zewnętrzną i wewnętrzną - prowadzącą do miasta. W związku z tym, że Werner pokazał błędnie podobną sytuacje (poniższy rysunek z prawej) w Bramie Trzebnickiej (obecna wrocławska) - to potęgowało niewiarę. Dlatego sądziłem, że w osi obecnej ul. 3 Maja stała wieża bramna, przed nią znajdowało się dobudowane przedbramie z mostem zwodzonym.

Rozwiązanie układu Wieża Oławska-przedbramie wg. F.B. Wernera
 Rozwiązanie układu Wieża Trzebnicka-przedbramie wg tego samego autora. Na innych rysunkach pokazywał je na jednej osi i tak było w rzeczywistości
Schematyczny rysunek typowego przedbramia wg
J. Bogdanowskiego

Zmieniłem swój pogląd, gdy w materiałach Instytutu Herdera w Marburgu natrafiłem na poniższy rysunek wykonany 12 maja 1866 roku, czyli 2 lata przed rozebraniem wieży. Wynika z niego, że Werner pokazał rzeczywistą sytuację. Widać, że w osi jezdni nie było bramy, a już tylko stała z boku Wieża Oławska (nie miała funkcji bramnej, zapewne przejście zamurowano). Stała ona po jej prawej stronie. Wzdłuż jezdni było rozmieszczone przedbramie z wysokimi, grubymi murami, mostem zwodzonym, wrotami, strzelnicami i podestami dla obronców.


Z lewej strony widoczny mostek nad rzeką Oleśnica. Za nim dom, którego ściane tworzy gruba, wysoka ściana przedbramia.
Za domami, z prawej, widoczna Wieża Oławska

Poniżej, na widokówce pokazano to miejsce po ponad 70. latach. Widoczne budynki również nie zachowały się.


Z lewej, za mostkiem, widać jeszcze w 1939 r. resztki przedbramia

Zazwyczaj w XVIII/XIX wieku wykorzystywano stare mury obronne jako jedną ze ścian budowanego budynku. Zapewne wykorzystano jedną lub dwie ściany istniejącego w tym miejscu przedbramia. Z lewej strony widoczny jest budynek (nr 12) o nietypowym kształcie muru zewnętrznego, przypominający mur obronny. Po 1960 roku, gdy rozbierano spalone mury pokazanych budynków, stwierdzono, że mury frontowe domu nr 12 i 59 są grube i pochodzą z przedbramia (wspominał o tym prof. M. Przyłęcki).


Na planie z 1882 r. pokazałem schematycznie wzajemne usytuowanie wieży i przedbramia.

Na powyższy wycinek z mapy z 1882 r. naniesiono schematycznie (kolorem czerwonym) miejsce rozmieszczenia wieży i przedbramia. Jest jednak prawdopodobne, że budynek o nr 60 mógł powstać na fundamentach wieży. Wręcz z mapy wynika, że budynek o nr 60 ma analogiczną grubość ścian jak fortyfikacje miejskie. Byłby to zatem przybliżony zarys Bramy Oławskiej? (z rysunku wynika, że wieża miała przekrój kwadratowy). Z rysunku Wernera wynika, że przedbramie było długie, przebiegające nad fosą o szerokości ok. 40 m., czyli mogła to być budowla podobna do mostu.

Wnioski (przypuszczenia):

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI