Czosnek w obronie Oleśnicy

Poniżej pokazano piękne fontanny, wybudowane w latach 60-ych XX wieku w dawnej fosie miejskiej. Straciły one na przełomie wieków swoje walory użytkowe (przestały tryskać wodą), trzeba było je rozebrać i wybudować nowe.

Dawne piękne fontanny i teren letniej kawiarni w miejscu dawnej fosy.
Widokówka ze zbiorów Pawła Szczegodzińskiego

Fosę w wyżej pokazanym miejscu w XVII-XVIII osuszono (zasypano). W jej dnie wykopano kanał rzeki Oleśnicy, która wcześniej, od ok. 1600 r. zasilała fosę wodą. Obok wybudowano domy i komórki. Sama fosa i potem rzeka miała uformowane brzegi, wzmocnione konstrukcją drewnianą i może niekiedy murami ceglano-kamiennymi.

Fosa była miejscem gdzie wrzucano wszystko to, co było niepotrzebne lub uszkodzone. Także w fosie znajdować się mogły elementy związane z jej funkcją obronną (różne rodzaje uzbrojenia i wojskowego wyposażenia utracone podczas walk). Niestety, przed wybudowaniem fontan, kanał rzeki Oleśnicy stracił swoją użytkową rolę (1960-1970 r.) i w jego dawnym korycie umieszczono rury kanalizacji deszczowej. Prace wykonywane przy umieszczaniu rur musiały spowodować uszkodzenie (zniszczenie) dawnych umocnień rzeki i może wywiezienie z ziemią drobnych zabytków. Pomimo tego w tym terenie mogły zachować się jeszcze istotne dla historii Oleśnicy znaleziska archeologiczne.

Teren po rozebraniu fontan i odsłonięcia rurociągów kanalizacji deszczowej, ze studzienką

Na powyższym zdjęciu widać miejsce wykopków przy ul. 3 Maja i ul. Młynarskiej, który objęła (od czerwca do października 2008 r.) nadzorem Pracownia Archeologiczno Konserwatorska Edwarda Drużyłowskiego Sposród materialów tam znalezionych wyróżniał się przedmiot wykonany z żelaza, dobrze zachowany, mający formę czteroramiennej przestrzennej gwiazdy, której rysunek pokazano niżej [1].

Czteroramienna żelazna przestrzenna gwiazda o długości boków (kolców) poniżej 5 cm

Edward Drużyłowski na podstawie analizy stwierdził, że jest to czosnek źelazny, czyli broń przeznaczona do ranienia nóg ludzi i i koni (nie mam kwalifikacji, aby poszukiwać głębiej pochodzenia tej nazwy. Jakoby nie ma nic wspólnego ze znaną przyprawą i podlega innym prawidłom koniugacyjnym). Dzięki jego konstrukcji, po rzuceniu na ziemię, opiera się na niej trzema kolcami, a czwarty sterczy ku górze. Niewielkie rozmiary czosnka powodują, że w trawie, piachu, wodzie itp. jest małowidoczny.

Czosnek rozrzucano przed atakującym wojskiem lub rozstawiano, tworząc pole najeżone stalowymi kolcami.

Nadepnięcie na czosnek powoduje uszkodzenia nogi, zatrzymanie napastnika (jego konia), spowolnienie ataku, złamanie szyku. Czyli przy masowym użyciu jest to broń skuteczna. Wskazuje na to historia wojen od czasów rzymskich po XVII w. Stwierdza się, że bywały przypadki, gdy słabszy liczbowo oddział wygrywał walkę, stosując masowo czosnek. Niżej obraz [2], pokazujący obronę przy pomocy czosnku.


Chłopi - "partyzanci" rzucają czosnkami do wąwozu, w którym trwa walka z nacierającym przeciwnikiem	Zbliżenie - widać koszyk zapełniony czosnkami i moment rzucania [2]

Zakończenie

Odnaleziony czosnek jest ważnym elementem nieznanej historii obrony Oleśnicy przed napastnikami. Był, być może, rzucany z murów (za fosę), przed nacierającymi wojskami. Niektóre z nich spadały do fosy.
Na podstawie historii innych miast (np. Legnicy), można sądzić, że w ilości kilkuset sztuk, mógł być przechowywany w zbrojowni. Niestety, niewiele wiemy o zbrojowni oleśnickiej w XV - XVII w. i spisu przechowywanego tam uzbrojenia i wyposażenia.
Gdyby istniało muzeum w Oleśnicy - odnaleziony czosnek trafiłby do jego zbiorów i byłby prawdziwym oleśnickim eksponatem w dziale uzbrojenia. Nie wiadomo czy trafii z magazynów Muzeum w Głogowie do powstającego "Miejsca spotkań z historią".
Czosnek, zapewne z inną nazwą, był stosowany w wojnie wietnamskiej. Obecnie jest stosowany na ścieżkach przemytniczych oraz w działaniach policyjnych.
Archeolog E. Drużyłowski solidnie, podchodzi do swojej pracy i znajduje zawsze jakąś ciekawostkę, mogącą zainteresować czytelnika tej strony internetowej. CDN...

Literatura
1. Czosnek żelazny z zasypiska fosy w Oleśnicy. Burczak P., Drużyłowski E., Śledzik-Kamiński R. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne LIII. red. Paszkiewicz B. Instytut Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Wrocław 2011
2. http://www.jugendheim-gersbach.de/Kraehenfuss-Fussangel-Wurfeisen-Wolf.html