Marek Nienałtowski
Brzezinkę czy Bierzyce, wspomniano 18 kwietnia 1292 roku?

W Katalogu Zabytków Sztuki, red. J. Pokora, M. Zlat., wydanej w 1983 r., napisano na s. 17. "Brzezinka. Wieś. Powstała z połączenia dwóch wsi: Bresinken i Tockar, wymienionych w dokumencie Henryka V Grubego, księcia legnicko-wrocławskiego, który je sprzedał Goswinowi w celu lokacji na prawie niemieckim".

Na podstawie tej informacji, jedynej w piśmiennictwie dotyczącym wsi Brzezinki (tylko tę znałem) - uważano, że pierwsze wzmiankowanie Brzezinki nastąpiło w 1292 roku. Mieszkańcy Brzezinki wraz z sołtysem Przemysławem Mamrotem chcieli w tym roku uroczyście obchodzić 720 rocznicę pierwszego wzmiankowania i może lokacji wsi.

16 lat później (1998 r.) ukazała się książka Dzieje Gminy Długołęka autorstwa historyka Zbigniewa Frasa przy współpracy Rainera Sachsa i Romana Stelmacha. W niej m.in., przy opisie wsi Bierzyce napisano:

"W dokumentach z XIII i XIV wieku nazwę wsi zapisywano rozmaicie, np.: Berice (1253), Bresinken (1292), Berzin (1313), Borzice (1319), Beyrsitz (1339) i Birsicz (1355)..."

"Bierzyce wraz z pobliskimi Tokarami (łączny obszar majątku 52 łany; 1 łan = 17,5 ha) w kwietniu 1292 roku zostały sprzedane przez księcia wrocławskiego Henryka V Grubego niejakiemu Gowinowi, synowi sołtysa ze wsi Rataje..."

"Z dokumentu poświadczającego tą transakcję wynika, że we wsi był już wówczas kościół. Jego kapelan był właścicielem dwóch łanów i miał prawo pobierać dziesięciny nie tylko od Goswina, ale i jego następców.

Goswin, właściciel Bierzyc od 1292 roku, planował rozbudowę infrastruktury wsi: postawienie wolnej od opłat karczmy i dwóch młynów, jednego we wsi, drugiego przy drodze do Oleśnicy, oraz kramów z pieczywem i obuwiem. Koloniści, których zamierzał osadzić na zakupionej ziemi, mieli być przez 10 lat zwolnieni od wszelkich opłat na rzecz biskupa i księcia. Świadkami transakcji, zawartej 18 kwietnia 1292 roku między Goswinem a księciem Henrykiem V Grubym, byli: sędzia nadworny Henczko de Wisenburg i kasztelan oleśnicki, Wolfber, a także Piotr zwany Lubno, klucznik oleśnicki i Herman von Eichelborn.

Z kolei Jan z Bierzyc 3 czerwca 1342 roku sprzedał opatowi Mikołajowi i zgromadzeniu klasztoru św. Wincentego we Wrocławiu młyn, zwany Wolf-mol (Wilczy Młyn) nad rzeką Dobrą w okręgu oleśnickim „ze wszystkimi pożytkami i korzyściami oraz przyległościami". Transakcję poświadczyło 5 osób: Marcin ze Ścinawy, Jan de Gelaczneym, Poppo de Hugwicz, Korschone Beczir i Peczko Wilczek..."

W znanej dostępnej niemieckiej literaturze historycznej nie wspomina się Brzezinki przed 1501 r. W najczęściej cytowanym źródłe Haeusler W. Geschichte der Fuerstenthums Oels bis zum Aussterben der Piastischen Herzogslinie, Breslau 1883 napisano na stronie 198 (pomocy w dotarciu do literatury i tłumaczeniu tekstu udzielił mi historyk Marek KrzysztoF Bińkowski):

,,Perschütz: 1253 Berice, 18.04.1292 Bresinken. Książę Henryk V wrocławski sprzedaje miejscowość - Gozwinusowi potem ją kupują bracia Peter i Rathe Scholzen. Wieś Bresinken plus przysiółek Tockar ma 52 włóki i jest lokowane na prawie niemieckim".
Ten sam Haeusler w "Urkundesammlung des Geschichte..." w swoich źródłach podaje na s. 132-133: dnia 18.04.1292 r. książę wrocławski sprzedaje Ratayen (Rataje), Bresicken i Tockar panu Gozwino".

W popularno-historycznej książce wydanej w Niemczech w 1994 r. Ursula M. Bülow. Der schlesische Kreis Oels : mit seinen Stadt- und Landgemeinden Würzburg: Goldammer-Verl., 1994. opisującej także wsie powiatu oleśnickiego, wspomniany wyżej M. K. Bińkowski nie znalazł przy opisie wsi Brzezinka daty 1292, a jedynie 1501.

W znanej witrynie genealogicznej mieszkańców byłego powiatu oleśnickiego autorstwa Christiana Heilmanna http://www.gca.ch/ wspomina się jakieś niedokończone (może nieumieszczone w całości) opracowanie, w którym pojawia się tylko data 1292 przy opisie Brzezinki http://www.gca.ch/Genealogie/Oels/Briese_Seiler_Heilmann.htm

Sołtys Brzezinki Przemysław Mamrot swoimi rodzinnymi kanałami poszukuje w Niemczech jakiejś literatury na temat Brzezinki, w której wspomniano datę 1292. Podobno coś znaleziono i tekst jest w tłumaczeniu.

Wnioski:

  1. W piśmiennictwie częściej łączą datę 18.04.1292 z Bierzycami. Ponadto wspomina się wieś Tockar, która dalej istnieje niedaleko Bierzyc, a nie istnieje obok Brzezinki. Za tym przemawia także brak w historii kościołów Śląska, wspomnienia o kościele (pastorze itp.) w Brzezince w XIV i XV w. Zazwyczaj we wsiach lokowanych w XIII-XIV w. występują jeszcze w późniejszych wiekach kmiecie posiadający ok. 1 łana ziemi. W Brzezince oni nie występowali.
  2. Za tym, że data ta dotyczy Brzezinki przemawia przypuszczenie, że nazwa Briesinken nie przystaje do innych ówczesnych niemieckich nazw Bierzyc. Ponadto wspomniano, że miejscowość Tockar połączyła się z miejscowością Briesinken i wspólnie były lokowane na prawie niemieckim. Czyli nazwa Tockar nie powinna istnieć.
  3. Powyższe dywagacje są jedynie opiniami hobbysty. Miejmy nadzieję, że nagłośnienie tego faktu może doprowadzić do włączenia się historyków i ostatecznego wyjaśnienia faktu pojawienia się tych samych dat w historii Bierzyc i Brzezinki. Może pomocnym będą poszukiwania M. Mamrota w Niemczech. Być może, że tam znajdują się nieznane polskim historykom materiały.
  4. Chciałoby się, aby w tym roku mieszkańcy Brzezinki mogli obchodzić uroczyście i bez żadnych wątpliwości 720 rocznicę pierwszego wzmiankowania i lokacji wsi na prawie niemieckim.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI