Marek Nienałtowski
Zapomniana brama cmentarza ewangelickiego w Oleśnicy
02.04. 2023 r.

Zbigniew Podurgiel podczas przygotowania zdjęć Jana Jaworskiego do umieszczenia na stronie oleśnica.org zauważył nieznane zdjęcie. Po przesłaniu do mnie uznaliśmy, że jest to dawna rozebrana brama do cmentarza ewangelickiego, bo innej neogotyckiej bramy w Oleśnicy nie było. Z. Podurgiel znał wygląd bramy tylko z opowiadań ojca. Dlatego zdjęcie to zostało wstawione jako pierwsze, aby zainteresować czytelników, bo może ktoś ją pamięta.

Obok tej bramy powinien znajdować się Pomnik pamięci poświęcony poległym mieszkańcom w wojnie 1866 r., wybudowany w 1899 r.
Gdyby tak było, to byłaby całkowita pewność, że jest "nasza" brama. Fot. Jan Jaworski

Widać pomnik, który powinien być otoczony trzema dębami. Teren pomnika otoczony jest z trzech stron metalowym ogrodzeniem.
Strzałką pokazuję, że tam też było ogrodzenie. Za ogrodzeniem powinna być ulica. Widokówka z kolekcji Adama Fedorowicza

Remigiusz Szczuraszek po przeczytaniu tekstu w internecie - przysyłał zdjęcie, na którym zaznaczył czerwoną
strzałką pomnik, ledwie widoczny zza drzewa. Widać też trzy dęby

Na planie Oleśnicy z 1882/1883 widać pomnik na rozwidleniu dróg oraz Stary Cmentarz ze znaną,
istniejącą bramą i Nowy Cmentarz. Jeśli miałaby istnieć przy nim duża trójprzelotowa ceglana brama - byłaby
w miejscu pokazanym strzałką. Wcześniej mogła tam być zwykła stalowa trójprzelotowa brama,
bo i cmentarz był też ogrodzony stalowym ogrodzeniem

W powiększeniu widać, że jest to budowla neogotycka. Wejście na cmentarz odbywało się przez dwie boczne furty. Główna brama służyła do wjazdu dużego karawanu z trumną. Jeszcze widać żelazne zamknięcia. Ewangelicy chcieli mieć większą i piękniejszą bramę, niż ta na cmentarzu ogólnym, po drugiej strony ulicy

Tak mogłaby wyglądać w przybliżeniu brama wykonana z cegły i nieotynkowana.
Nad bramą zapewne była jakaś inskrypcja. Powiększ

Na tym cmentarzu ostatnie pochówki odbyły się na początku lat pięćdziesiątych. Z czasem tzw. Nowy Ewangelicki Cmentarz przestał spełniać swoją rolę. Na początku lat sześćdziesiątych został administracyjnie zamknięty, a pokazaną bramę rozebrano. Być może, że powodem tego była (być może?), niemiecka duża inskrypcja, trudna do usunięcia. Cmentarz stał się obiektem dewastacji, a ogrodzenie metalowe prędko znalazło się na różnych działkach. Pomniki nagrobne z obu cmentarzy niemieckich zaczęły być używane do różnych budowlanych celów na terenie miasta. Na małym niewyraźnym zdjęciu z 1962 r. zamieszczonym w Oelser Heimatblatt widać było jeszcze zarośnięte resztki cmentarza. 17.09.1966 r. decyzją Miejskiej Rady Narodowej cmentarz uległ likwidacji. W 1969 r. tzw. nowy cmentarz niemiecki zaczęto przekształcać w park, a na początku XXI w. chciano na nim zrobić boiska. Protesty mieszkańców spowodowały zmianę decyzji.

Nie znamy jeszcze daty wybudowania cmentarza ewangelickiego i tej dużej bramy. Można mniemać, że cmentarz powstał w połowie XIX w. Natomiast data powstania nowej bramy jest zagadkowa. Stara była na kilku widokówkach - nowa na żadnej.

Literatura:

https://olesnica.org/cmentarz_niemiecki.htm

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI