Marek Nienałtowski
Furta Żydowska w murach obronnych Oleśnicy

W historii niektórych miast wspomina się o dzielnicach (koloniach) zamieszkałych przez mieszkańców wyznania mojżeszowego. W tych dzielnicach, leżących najczęściej przy murach miejskich i otoczonych płotem (a niekiedy murem), istniała synagoga, łaźnia, rzeźnia koszerna oraz szkoła. Wspomina się, ale bardzo rzadko, o istnieniu oddzielnych bram lub furt umożliwiających wyjście Żydów poza mury miasta.

O furcie żydowskiej w Oleśnicy mówią przekazy historyczne, a jej pozostałość (otwór bramny) istnieje nadal. Również istniała jeszcze furta młynarska (obok młyna przy obecnej ul. Młynarskiej), przez którą przechodziła obsługa młyna. O jej zamurowaniu wspomina się w trakcie wojny trzydziestoletniej i chyba nie została później powrotnie uruchomiona. O zamurowaniu furty żydowskiej nie wspomniano.

Furta Żydowska, a dokładniej budowla zabezpieczająca jej działanie, została wybudowana zapewne z pieniędzy gminy żydowskiej. Musiała mieć solidną konstrukcję, zapewniać pomieszczenie dla strażnika i stanowiska obserwacyjno-strzeleckie oraz bezpieczne zamknięcie (może podwójne: jedno na wejściu do budowli i drugie w murze). Czyli nie była to prosta "dziura" w murze zamykana na drewniane wrota, a jakaś typowa budowla obronna.

Na sztychu z wydawnictwa M. Meriana z ok. 1650 r. (i Meisnera z ok. 1620 r.) pokazującego panoramę Oleśnicy, uwagę zwraca budowla podobna w kształcie do niedalekiej Bramy Mariackiej, przylegająca do muru kurtynowego w okolicach, gdzie miałaby istnieć dzielnica żydowska w różnych okresach historii miasta. Pokazałem ją na poniższej ilustracji. Nie wiadomo kiedy ją wybudowano i kiedy rozebrano. Na sztychu Ch. Wincklera z 1730 r. już nie jest pokazywana.


Fragment Panoramy Oleśnicy, sztych z wydawnictwa M. Meriana z ok. 1650 r.
Strzałką oznaczyłem budowlę, która mogła być związana z murem
kurtynowym i mieć charakter obronny

Być może, pozostałością po tej obronnej bramie jest otwór w murze nazywany od dawna Furtą Żydowską pokazaną niżej.


W tym miejscu mogła znajdować się budowla pokazana na sztychu Meriana.
Widok od ul. Rzemieślniczej


Fragment fosy w miejscu gdzie znajdowała się Furta Żydowska.
Nie wiadomo jak pokonywano fosę zalaną wodą. Czy również Żydzi musieli
wybudować prostą drewnianą kładkę,
szybko rozbieralną w przypadku zagrożenia?


Mur kurtynowy z otworem furty żydowskiej. Widok od strony miasta.

Zapewne nieprzypadkowo w tym miejscu wybudowano w 1840 r. Nową Synagogę, która ścianą szczytową przylegała do furty. Pomimo, że różne antyżydowskie prawa traciły na znaczeniu, szczególnie po 1808 r., furta mogła dalej spełniać swoją uprzednią funkcję. Niewykluczone, że Żydzi po 1740 r., osiedlali się na swoich dawnych historycznych terenach tj. przy tej furcie (nawet za murami). Niedługo to trwało, gdyż szybko stali się jedną z bardziej aktywnych ekonomicznie grup mieszkańców Oleśnicy i zamieszkali w rynku oraz w jego najbliższych okolicach.

Wnioski i uwagi

Od autora • Lokacja miasta • Olesnica piastowska • Olesnica Podiebradów • Olesnica Wirtembergów
Olesnica za Welfów • Olesnica po 1885 r. • Zamek olesnicki • Kosciól zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Olesnicy • Herby ksiestw • Drukarnie • Numizmaty • Ksiazece krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Olesnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasluzeni dla Olesnicy • Artysci olesniccy • Autorzy • Rysowali Olesnice
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemia? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa olesnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowosci
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOSCI