Marek Nienałtowski
700-lecie herbu Oleśnicy
15.01.2010

Oleśnica posiada jeden z najstarszych herbów miejskich (XIII w.). Niedługo potem (XIV w.) posługiwała się herbem z rzadko używanym godłem - orłem - symbolem św. Jana Ewangelisty. W XVI wieku rozpoczęto stosowanie jednego z najpiękniejszych herbów miejskich, nawiązującego w klejnocie do pierwszego herbu miejskiego i wskazującego na zapominane piastowskie korzenie miasta.

Nadchodząca okrągła 700. rocznica pojawienia się herbu miasta na dokumencie, może być okazją do popularyzacji herbów wśród mieszkańców, dumy z ich istnienia i służyć promocji miasta. Ponadto w Polsce i innych krajach jest znaczna ilość osób zainteresowanych heraldyką miejską. Dotarcie do nich z informacjami o oleśnickich herbach może być jednym z elementów szeroko rozumianej promocji miasta.

Radny miejski Wiesław Piechówka będzie postulował na posiedzeniu RM, ustanowienie Dnia Herbu Miasta, obchodzonego 28 kwietnia. Wówczas młodzież szkolna mogłaby przypominać sobie ich postać, historię, zwiedzać miejsca ich rozmieszczenia w mieście. Obecnie herb miasta nie jest promowany w mieście, mało kto zna jego historię. Dzień Herbu Miasta mógłby tę wstydliwą sytuację częściowo naprawić. Niżej pokazano trzy najważniejsze stadia powstawania herbów Oleśnicy. Pominięto szczegóły, które są opisane na stronie. Tam również bibliografia.

Herb z 1310 roku
Wprowadzenie pieczęci było jednym z ważniejszych etapów rozwoju miasta. Pojawiła się ona po 1255 r. Nie zachował się dokument podający datę sprawienia poszczególnych pieczęci miasta. Dlatego za datę przyjęcia można uznać datę wystawienia pierwszego znanego dokumentu z przywieszonym odciskiem pieczęci, wiedząc, że sprawiono ją kilka - kilkadziesiąt lat wcześniej.

Pierwszy herb na pieczęci mógł mieć postać, w jakiej przedstawiono go na dokumencie z 28 kwietnia 1310 r., który wystawił wójt Oleśnicy - Stefan. Jest to jedna z najstarszych znanych pieczęci herbowych na Śląsku - piąta w kolejności (po Brzegu, Głubczycach, Kłodzku, Nysie).

Kopia dokumentu do którego był przywieszony odcisk pieczęci. Kopia znajdowała się w byłym muzeum w Oleśnicy, obecnie jest w Izbie Regionalnej SP nr 2. Oryginał w Archiwum Państwowym we Wrocławiu. Odrys pieczęci niżej.

Odrys odcisku pieczęci zamieszczony w książce "Oleśnica" Marii Starzewskiej s.12	herb odtworzony przez autora strony.

Pieczęć powstała w okresie, gdy Oleśnica należała do księstwa wrocławskiego, lub po 1294 r., gdy należała do księstwa głogowskiego. Najbardziej znaczącym i nie wywołującym dyskusji jest pokazany w polu tarczy srebrny sierp księżycowy z krzyżem (gwiazdki stanowią ozdobę). Jest to element (przepaska) z herbu piastowskich książąt wrocławskich i głogowskich. Może on wskazywać na opiekę książęcą i jednocześnie podległość feudalną miasta. Orzeł figurujący w tarczy herbu budzi jeszcze wątpliwości (niektórzy, także Niemcy, sądzili, że jest to biały orzeł odwzorowujący orła św. Jana, inni, że jest to tylko czarny orzeł z rozłożonego herbu książęcego). Chociaż herb jest związany z książętami - właścicielami miasta - napis otokowy "Pieczęć miasta Oleśnicy" świadczy o powstawaniu symboliki miejskiej.

Herb z 1405 r.
Odcisk pieczęci z godłem w postaci orła św. Jana został przywieszony do dokumentu z 1405 roku, znajdującego się w Archiwum Państwowym w Toruniu.

Zdjęcie kopii odcisku pieczęci z byłego Muzeum Archeologicznego w Oleśnicy. Aktualnie odcisk pieczęci znajduje się w Izbie Regionalnej SP nr 2.	Odrys godła herbu Oleśnicy z pokazanej pieczęci. Autor rysunku Zbigniew Podurgiel.

Herb uroczysty z 1593 r.
Herb ten znajduje się w książce Kaspara Richtera Zinssbuch nach Ordnung Römisch, KayserI [icher] May [estat]. und des Landes Schlesien und gestellet und vorferiget durch Casparum Richter, Bürger und deutscher Schülhalter zur Ollsen... wydanej w 1593 r. (w zbiorach Biblioteki UWr).

Postać herbu Oleśnicy z końca XVI w.	Postać graficzna uroczystego herbu Oleśnicy z końca XVI w.

Herb ten łączy w sobie elementy kościelne (orzeł św. Jana), miasta i mieszczaństwa (trzy wieże) i władzy książęcej (sierp księżycowy z krzyżem) oraz pokazuje dalszy wzrost znaczenia mieszczaństwa i jednocześnie wyróżnienie Oleśnicy, jako miasta rezydencyjnego książąt oleśnickich. Świadczą o tym dodane elementy herbu szlacheckiego (hełm z koroną szlachecką, klejnot, labry) i jednocześnie umieszczenie najstarszego symbolu księstwa oleśnickiego - sierpa księżycowego z krzyżem.

Herb uroczysty był narysowany przez dobrego artystę i znawcę heraladyki. Na uwagę zasługuje wyraźnie zaznaczony w klejnocie herbu - sierp księżycowy z krzyżem, podobny do znajdującego się w pierwszym herbie miasta. 4 lata później umieszczono uroczysty herb na witrażu (podobny do powyższego), ale wykonany przez artystę o chyba mniejszych umiejętnościach. On dodatkowo zapomniał narysować krzyż (może zniknął w trakcie renowacji?). Podiebradowie nadali herby dwóm miastom księstwa i najpewniej nadali także herb uroczysty Oleśnicy. Niestety po tym dokumencie nie zachował się żaden ślad, co jest powodem do deprecjacji tego herbu przez osoby i instytucje, nie znające historii księstwa ziębicko-oleśnickiego.

Powyższy herb w różnych postaciach graficznych jest używany od pięciu wieków. W niektórych niemieckich rysunkach herbu Oleśnicy, krzyż był pomniejszany i chowany w bramę wieży, co miało ukryć piastowski element w herbie i w historii miasta. Co dziwne, polska Rada Miasta w 2006 r. zatwierdziła także herb z pomniejszonym krzyżem, a obecne władze Oleśnicy nawet tolerowały fakt częstego całkowitego "wyrzucania" go z herbu. Moje częste uwagi spowodowały, że krzyż na stałe (?) wrócił na swoje, jeszcze pomniejszone, miejsce.

Należy ponownie opracować nową uchwałę herbową, zamieniąjącą tę z wieloma błędami z 2006 r. oraz zlecić wykonanie nowego rysunku herbu, podobnego do tego z 1593 r. Taki herb byłby podobny strukturalnie do niżej pokazanego.

Wstępna moja koncepcja komputerowego herbu Oleśnicy. Hełm, korona i labry z książki heraldyka i malarza
Tadusza Gajla, za jego zgodą. Rysunek Orła z monografii Oleśnicy z 1981 r.

POwyższy herb narysowany przez artystę malarza-heraldyka byłby dumą naszego miasta i jego mieszkańców, gdyż jest jednym z najpiękniejszych herbów miejskich w Polsce.

Czym dłużej zwlekamy z narysowaniem prawidłowej (bezbłędnej) postaci herbu (np. tej zbliżonej do postaci z 1593 r.) i napisaniem nowej (bezbłędnej) uchwały - tym trudniej będzie ją zmienić.

Oto odpowiedź z-cy burmistrza P. S. Pawłowskiego na interpelację radnego Wiesława Piechówki. W 2010 r. wspomniano w trakcie obchodów Dnia Flagi także o święcie Herbu Oleśnicy. Dzisiaj (2 maja 2011 r.) święto herbu Oleśnicy pominięto milczeniem, a promuje się flagę (wcześniej ją za swoją przyjęło miasto Bielsko-Biała), która jest tylko pochodną herbu (kolory flagi wywodzą się kolorów herbu. ). Dlaczego wstydzimy się promować Herb Oleśnicy wśród mieszkańców? Kiedy podejmiemy działania, aby obecny antyheraldyczny herb stał się normalnym, bezbłędnym, godnym szerokiej promocji? Kiedy herby i ich opis pojawi się na witrynie UM.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI