Marek Nienałtowski
Czy XVI wieczne nasypy (wały) artyleryjskie znikną całkowicie z krajobrazu Oleśnicy?

Jak już wcześniej pisałem - w odpowiedzi na zagrożenie tureckie - ok. 1530 r. nastąpiła rozbudowa umocnień (fortyfikacji) Oleśnicy. Ze względu na ograniczenia finansowe rozbudowa umocnień o drugi pierścień murów nastąpiła tylko na krótkim odcinku (120-150 m) po obu stronach Bramy Wrocławskiej (potem zwana Oławską), leżącej w osi obecnej ulicy 3 Maja. Więcej tutaj i tutaj.

Dalej zamiast muru niskiego usypano tańszy nasyp (wał) ziemny, który miał służyć do umieszczenia armat w przypadku ataku na miasto (wcześniej fosa dochodziła jak najbliżej do muru miejskiego). Wykonany wówczas nasyp pozostał w całości do czasów rozebrania bram miejskich i rozwoju przemysłu. Po tym czasie zaczął być rozkopywany. Na rozpatrywanym odcinku, zarówno nasyp jak i mur kurtynowy, został częściowo rozebrany, aby wstawić halę produkcyjną Fabryki Obuwia Gustawa Klemma.


Fragment planu miasta wg K. Bimlera. 1 - Brama Wrocławska (potem Oławska). 2 - Mur wysoki (kurtynowy). 3 - koniec muru niskiego i początek nasypu.
4 - Brama Namysłowska. Linia kropkowana widoczna od punktu 3 do Bramy Namysłowskiej pokazuje przebieg nasypu,
stanowiącego jednocześnie brzeg fosy o szerokości 40 m [3]


Fragment planu miasta z 1882 r. 1 - dokładniej pokazano zasięg muru niskiego. 2 - miejsce, gdzie dalej ciągnie się nasyp artyleryjski.
Jego granice, w stosunku do byłej fosy, widać po dwóch budynkach (barakach) umiejscowionych wzdłuż granicy nasypu


Zdjęcie w kierunku ul. 3 Maja. Zachowany zawężony odcinek nasypu.
Z lewej znajdowała się fosa


Zdjęcie w kierunku na byłą Fabrykę Obuwia, która "weszła" w mur kurtynowy, nasyp i koryto byłej fosy.
Na pierwszym planie jeszcze jest widoczny nasyp, z prawej obniżenie terenu w kierunku fosy


Odcinek obok szkoły. W trakcie jej budowy usunięto część muru kurtynowego aby zapewnić więcej światła w klasach na parterze szkoły.
Częściowo istniejący nasyp nie ma jednakowej szerokości zbliżonej do szerokości międzymurza (zwingera)


Międzymurze - taką szerokość powinien mieć dalej widoczny nasyp ziemny.
Na planie widać, że dalej nasyp ulegał zwężeniu i na końcu miał szerokość ok. 4 m.


W tym miejscu nasyp został całkowicie rozmyty - zniknął. A wystarczyłoby spychaczem przesunąć nieco ziemi
z terenu na prawo od widocznych drzew, w kierunku na dawny nasyp i wyrównać. Pojawi się widoczny nasyp

Wnioski i uwagi

  1. Nasyp artyleryjski powstał po 1530 r. Jest on takim samym zabytkiem jak mur kurtynowy czy mur-parkan i powinien podlegać ochronie konserwatora zabytków.
  2. W trakcie dawnych prac rewitalizacyjnych prowadzonych przez zespół pod kierownictwem prof. M. Przyłęckiego opisywany nasyp był zalecany do zachowania i wtedy był on nieco wyższy niż poziom gruntu umownie traktowany jako brzeg fosy.
  3. W trakcie prac ziemnych prowadzonych w ostatnich latach zapominano o istnieniu nasypu i dlatego różne firmy dążyły do wyrównania terenu i tym samym usunięcia widoczności nasypu.
  4. Sądzę, że należy ponownie wyodrębnić nasyp (powinien nieco wystawać nad poziom) w części pokazanej na powyższym zdjęciu, poprzez usunięcie przylegającej ziemi dawnej fosy. Szerokość nasypu w pokazanym miejscu powinna być równa szerokości międzymurza.
  5. Krawędź nasypu na całej długości winna biec w lini prostej.
  6. W związku z wykonaniem w fosie tzw. Ogrodu Doświadczeń, przesłaniającej częściowo zabytkowe mury miejskie - należy wykonać na nich tablice informacyjne opisujące widoczne fortyfikacje. Tablica w miejscu nasypu winna opisać pas ziemi jako nasyp artyleryjski, spełniający ważną funkcję w XVI-wiecznej obronie miasta.
  7. Musimy zachować zabytki dla przyszlych pokoleń mieszkańców Oleśnicy.

Literatura

1. Przyłęcki M. Najcenniejsze zabytki Oleśnicy. Zapiski Oleśnickie nr 2. 1995
2. Przyłęcki M. Cykl artykulów w Panoramie Oleśnickiej nr 37, 39, 41, 44, 46 z 1994 r.
3. Bimler K. Die schlesischen massiven Wehrbauten, t. 3: Fuerstentum Oels, Wohlau. Breslau. 1942

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kosciół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
 CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI