Marek Nienałtowski
Tajemnicze epitafium epitafium z kościoła zamkowego w Oleśnicy
16.08.2007 r.

W październiku 1806 r. wojska pruskie poniosły sromotną klęskę w walce z wojskami Napoleona (m.in. pod Jeną). Kilka formacji wojskowych związanych historycznie z Oleśnicą poddało się wówczas do niewoli. Do niewoli trafił również książę brunszwicko-oleśnicki Fryderyk Wilhelm. Prawdopodobnie zgodnie z ówczesnym honorowym obyczajem został zwolniony z niewoli i zamieszkał w zamku oleśnickim, a może na terenie Brunszwiku. Musiał zapewne dać oficerskie słowo honoru, że nie podejmie działań przeciwko wojskom Napoleona.

Jednak już w 1809 r. zaciąga ok. 2 tysięczny oddział, ucieka z niewoli i rozpoczyna działania przeciwko wojskom Napoleona. Ginie w 1815 r. i staje sie bohaterem narodowym, znanym pod nazwą Czarny Książę (od koloru mundurów jego wojsk). Jest także czczony w Oleśnicy i dlatego dziwić może fakt, że nie posiadał tutaj żadnego pomnika ani nawet epitafium. Epitafium poległych oleśniczan w wojnie 1812 r. znajdowało się w Kościele Zamkowym do 1945. (widoczne z lewej strony ołtarza). Było ono wykonane na płótnie lub desce i z powiększenia wynika, że nie ma na nim dłuższego napisu, który mógłby sugerować wspomnienie o księciu.

Ponad rok temu zobaczyłem z tyłu ołtarza Bazyliki Mniejszej duży "obraz", który zawierał tylko tekst. Niedawno udało mi się zrobić jego zdjęcie, z którego odczytałem, że może to być epitafium księcia Fryderyka Wilhelma i jego towarzyszy broni. Epitafium to jest wykonane na płótnie, ze śladami uszkodzeń, przymocowane (przybite?) do konstrukcji ołtarza i ma duże wymiary. Wysokość może wynosić ok. 3 -4 m. Część dolna epitafium jest zasłonięta szafą. Poniżej pokazałem lepsze zdjęcia górnej częśći epitafium wykonane aparatem z szerokokątnym obiektywem (stąd beczkowatość kształtu) wykonane przez konserwatora zabytków Wiesława Piechówkę.

Kliknij, aby powiększyć

Pozostałe części epitafium (część środkowa), (część dolna). Może kiedyś uda się przesunąć szafę i zrobić zdjęcie pozostałej części epitafium.

Z poniższych tłumaczeń wynika, że to epitafium było poświęcone wszystkim parafianom, którzy zginęli (zmarli) w trakcie walk z Napoleonem.

Po wakacjach odezwał się Pan Marek Włodarczyk i przekazał swoje opinie o tym epitafium, zadał sobie trud przepisania części tekstu z epitafium i go przetłumaczył - dziękuję !

Pan Marek napisał: epitafia takie były poświęcone mieszkańcom, którzy zginęli podczas wojny narodowo wyzwoleńczej z okresu 1812-1815 r. Epitafia te najcześciej były wykonane z drewna i były dość powszechne na Śląsku, w prawie każdym mieście, a nawet we wioskach. Prawdopodobnie po raz pierwszy w taki sposob uczczono poległych na wojnie właśnie podczas wojen napoleońskich. Od tej pory po każdej wojnie (1866,1871 i 1914 r.) tworzono epitafia i pomniki ku czci poległych.

Tekst części epitafium:

Aus diesen
Kirchspiel starben
für König und Vaterland

Sr: Durchl. Herr Friedrich Wilhelm reg. Herzog zu Braunschw. Lüneburg auch in Schlesien zu Oels und Bernstadt den 16 Juny. 1815 bey Quattre. Brass in Niederlanden.

Herr Hans Gustav Ferdinand von Thümen Obrist. und Briegadier von de Cavallerie, Ritter des eisernen Kreuzes 1 und 2 Classe des Ordens Pour le merite und des K.R.St Anna. O.den 16 Juny 1815 bei Fleurus in den Niederlanden.

Herr Gustav von Fischer Obrist Lieutnant und Comandeur des 1 Schlesischen Landwehr Infanterie Regimente: Ritter des eiserne kreuzes 1 und 2 Classe d. St Anna. O. Starb zu Saar Louis d. 1 Jan. an den Folgen den in der Schlacht bei Leipzig empfangenen Wunden

Herr Ernst Rudolph Gotlhold Stappelfeld, Seconde Lieutnant. d. 10 Febr. 1814 nach Erstürmung eines Clussenwerckes der Festung Glogau.

Herr Fri. Wilh. Moritz von Ziemietzky Lieutnant in 7 Westpr. Infant. Regim. starb den 18 Februar 1814 zu Heiligenstadt an dem aus den Anstrengungen beim Feldzuge entstanderen Nervensieber.

Tłumaczenie (na razie są kłopoty w tłumaczeniu stopni wojskowych i nazw orderów):

Z tej parafii
Za króla i Ojczyznę
zmarli.

Friedrich Wilhelm regencyjny książe Braunschweig - Lüneburg, a także na Śląsku Oleśnicki i Bierutowski dnia 16 czerwca 1815 koło Quattre Brass w Holandii.

Hans Gustav Ferdinand von Thümen Obrist. und Briegadier kawalerii, Kawaler Żelaznego Krzyża 1i 2 klasy Orderu Pour le merite i K.R. St Anna. O. dnia 16 czerwca pod Fleurus w Holandii.

Gustav von Fischer Obrist Lieutnant i dowódca 1 Śląskiego Pułku piechoty obrony krajowej: Kawaler Żelaznego Krzyża 1i 2 klasy d. St Anna, Zmarł w Saar Louis dnia 1 stycznia w wyniku odniesionych ran w bitwie pod Lipskiem.

Ernst Rudolph Gotlhold Stappelfeld, podporucznik dnia 10 luty 1814 r podczas zdobywania szturmem fortu (bastionu?) twierdzy Głogów.

Fri. Wilh. Moritz von Ziemietzky porucznik w 7 wschodniopruskim pułku piechoty, zmarł 18 lutego 1814 w Heiligenstadt na tyfus.

Część pozostałą odczytał i przetłumaczył Pan Mateusz Franke z Wołowa (aktualnie student prawa z Krakowa) - 28.02. 2008 r. - Dziękuję !

Herr Ernst Fr: Willh: Schuppe, Sec. Lieutenant 16 October 1813 in der Schlacht bey Leipzig (Pan Ernst Friedrich Willhelm Schuppe, podporucznik, 16 X 1813 w bitwie pod Lipskiem)

Herr Gottlob Ferd: Oswald Franz Bar: v. Richthofen, Leutnant in Neumarckischen Dragoner Regimente bey Liebertwolkwitz 14. October 1813 (Pan Gottlob Ferdinand Oswald Franz Baron von Richthofen, porucznik w Regimencie Dragonów z Nowej Marchii, pod Liebertwolkwitz 14 X 1813)

Ferdinand Henkner, Feldwebel am 17. Januar 1814 im Nervenfieber zu Pont Mouson bey Metz (Ferdinand Henkner, sierżant, 17 I 1814, zmarł na tyfus w Pont Mouson koło Metz)

Johann Ludwig Rasner, freywilliger Jaeger, bey Gross Goerschen den 2. May 1813 (Johann Ludwig Rasner, strzelec - ochotnik, pod Großgörschen (zwana też bitwą pod Luetzen) 2 V 1813)

Gustaw Ferd: Heinrich Bredow, freyw: bey den Nationalhusaren bey Zeitz 28. Septm: 1813 (Gustaw Ferdinand Heinrich Bredow, ochotnik, w formacji "Huzarów Narodowych" pod Zeitz 28 IX 1813)

August Blachmann, freywilliger den 16. Juny 1815 bey Ligny (August Blachmann, ochotnik, 16 VI 1815 pod Ligny)

Gottlieb Spincke, Gefreiter, starb 17 Jan: 1814 zu Wetzlar am Nervenfieber, (Gottlieb Spincke, gefrajter, zmarł w Wetzlar 17 I 1814 na tyfus)

Carl Lieblich, Gemeiner, starb 7 Februar 1814 zu Berlin am Nervenfieber (Carl Lieblich, szeregowy, zmarł 7 II 1814 w Berlinie na tyfus)

Johan Gottlieb Bieler, Gemeinder, 5 Nov: 1813 bey Wittenberg an Wunden (Johann Gottlieb Bieler, szeregowy, zmarł z odniesionych ran 5 XI 1813 pod Wittenberg)

P.S.: Słówko o orderach: jeden z poległych jegomościów był kawalerem Pour la Merite ( Za zasługi ) - najwyższego pruskiego (i w II Rzeszy, w RFN obecnie nadawany tylko w klasie cywilnej) odznaczenia za męstwo, ustanowionego przez fryderyka Wielkiego w 1740 r. Było to bardzo rzadkie odznaczenie. W 1816 liczba odznaczonych wynosiła ok. 1000.

I tłumaczenie specjalisty - jego autorem jest Bernard Lipka. Przysłał tłumaczenie Włodzimierz Nabywaniec. Redakcja www.napoleon.gery.pl 19 sierpień 2009 r.

Jego Książęca Mość Friedrich Wilhelm, rządzący książę Brunszwiku, Luneburga oraz Oleśnicy i Bierutowa na Śląsku, (zginął) dnia 16 czerwca 1815 pod Quattre Brass w Niederlandach.

Hans Gustaw Ferdynand von Thümen, pułkownik i brygadier kawalerii, kawaler Żelaznego Krzyża, 1. i 2. klasy orderu Pour Le Merite i cesarskiego rosyjskiego Orderu Św. Anny, (zginął) 16 czerwca 1815 roku pod Fleurus w Niederlandach.

Gustaw von Fischer, pułkownik-porucznik (podpułkownik) i dowódca 1. Śląskiego Pułku Piechoty Landwehry; kawaler Żelaznego Krzyża, 1. i 2. klasy orderu Św. Anny. Zmarł w Saarlouis w wyniku ran odniesionych w bitwie pod Lipskiem.

Ernst Rudolph Gotthold Stappelfeld, porucznik, (zginął) 10 lutego 1814 w szturmie bastionu zewnętrznego twierdzy Głogów.

Friedrich Wilhelm Moritz von Ziemietzky z 7. Zachodniopruskiego Pułku Piechoty zmarł 16 lutego 1814 w Heiligenstadt na tyfus wywołany trudami kampanii.

Ernst Friedrich Wilhelm Schuppe, porucznik (zginął) 16 października 1813 w bitwie pod Lipskiem.

Gottlob Ferdinand Oswald Franz baron von Richthofen, porucznik Pułku Dragonów Nowej Marchii (zginął) pod Liebertwolkowitz 14 października 1813.

[Wyjaśnienie: "Neumarckischer Dragoner Regiment" to trudna do bezpośredniego przetłumaczenia nazwa pułku pochodząca z regionu nazywanego Nowa Marchia (Neumark, stara pisownia: Neumarck), analogicznie do np. Schlesischen Dragoner Regiment, czyli Śląskiego Pułku Dragonów.]

Ferdinand Henkner, sierżant, (zmarł) 17 stycznia 1814 w Pont Mouson koło Metz na tyfus.

Johann Ludwig Rasner, strzelec-ochotnik, (zginął) pod Gross Goerschen, 2 maja 1813.

Gustaw Ferdinand Heinrich Bredow, ochotnik w huzarach narodowych (zginął) pod Zeitz we wrześniu 1813.

August Blachmann, ochotnik, (zginął) 16 czerwca 1815 pod Ligny.

Gottlieb Spincke, starszy szeregowy, zmarł na tyfus 17 stycznia 1814 w Wetzlar.

Carl Lieblich, szeregowy, zmarł na tyfus 7 lutego 1814 w Berlinie.

Johan Gottlieb Bieler, szeregowy, zmarł z odniesionych ran 5 listopada 1813 w Wittenberdze.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI