W lewym górnym rogu znajduje się fragment odlanej płyty nagrobnej Karola II, która
(co obecnie wiemy) czterokrotnie zmieniała miejsce rozmieszczenia.
Wcześniej znajdowała się wyżej na tej ścianie
Marek Nienałtowski
Książę Karol Fryderyk Podiebrad funduje swojemu zmarłemu ojcu Karolowi II płytę nagrobną
28.03.2023 r.
Poniższe rozważania, całkowicie zmieniające poglądy na rozmieszczenie tumby Jana Podiebrada i sposobu umieszczania sarkofagów w krypcie Karola II, zapoczątkowała widokówka [4], którą przysłał mi Remigiusz Szczuraszek. Aby odczytać fragment widocznej płyty musiałem sięgnąć do artykułu Alfonsa Schustera [1]. Okazało się, że ta płyta znajdowała się wcześniej nad wejściem do krypty Karola II Podiebrada, które to wejście powstało dopiero w końcu XIX w. Wcześniej ta płyta "wędrowała" po prezbiterium kościoła zamkowego od początku XVII w.
W lewym górnym rogu znajduje się fragment odlanej płyty nagrobnej Karola II, która
(co obecnie wiemy) czterokrotnie zmieniała miejsce rozmieszczenia.
Wcześniej znajdowała się wyżej na tej ścianie
Próbowałem dalej analizować tekst A. Schustera. Niestety, internetowy translator doprowadził mnie do błędnych wniosków.
Klaus Liwowsky - dwukrotnie przysyłał mi tłumaczenia tekstu A. Schustera (dziękuję !!!). Dopiero za drugim razem, po dokładniejszych wyjaśnieniach, zrozumiałem jak wyglądało prezbiterium kościoła zamkowego po śmierci księcia Jana Podiebrada w 1565 r., a potem po śmierci Karola II w 1617 r.
 |
 |
Pokazano rozmieszczenie tumby i płyty nagrobnej na tle obecnego (!) planu kościoła (bo widać kaplicę Wirtembergów, która powstała dopiero w 1700 r.) Pokazano przypuszczalne rozmieszczenie mniejszego ołtarza z 1510 r. Pokazano zarys krypty Karola II, który wskazywał na miejsce rozmieszczenie płyty nagrobnej, pozwalającej umieszczać sarkofagi w krypcie. Nie wykluczone, że wejście do krypty znajdowało się 2 m dalej i sarkofag mógł być wsuwany do krypty, przez obecną boczną ścianę, a nie z góry |
Pokazano kryptę Karola II i rozmieszczenie sarkofagów. W omawianym okresie w najszerszym miejscu krypty (4,5 m) nie było sarkofagów. Tam opuszczano sarkofagi
i przenoszono dalej. Pokazany na rysunku korytarz i właz powstał zapewne w XIX w. |
Ogólny widok marmurowej płyty nagrobnej, znajdującej się nad wejściem do krypty Karola II.
Klaus Liwowsky dokładnie opisał mi wygląd marmurowej płyty nagrobnej, w oparciu o tekst A. Schustera. Na tej podstawie
narysowałem płytę bez zbędnych upiększeń
Powyżej pokazana płyta i konstrukcja metalowa nad nią, powstała w latach 1618-1623 z fundacji księcia oleśnickiego Karola Fryderyka, syna księcia Karola II. Marmurowa płyta miała wymiary 2 x 1,25 m. Do tej płyty przymocowano odlaną mosiężną (brązową?) płytę nagrobną Karola II. Widać ją w górnej części powyższego rysunku z tekstem, który zaczyna się od słów CAROLUS II. Ta płyta według A. Schustera miała mieć wymiar 1,72 x 0,40 m. Wystąpiła literówka, w rzeczywistości miała wymiar 0,72 x 0,40 m.
Na płycie metalowej znajdowała się następująca łacińska inskrypcja poświęcona księciu Karolowi II:
CAROLUS II |
Poniżej odlanej płyty znajdował się herb księcia Karola II w owalu. Uznałem, że był to herb z trzema klejnotami, który jest najczęściej używany na płaskorzeźbach w Oleśnicy, chociaż na monetach bywa też herb z pięcioma klejnotami. Może była to rzeźba wyryta w marmurze płyty. Nie wykluczone, że był to też odlew.
Poniżej herbu znajdowała się wyryta inskrypcja w języku łacińskim, także poświęcona księciu Karolowi II:
Hic positis Curis, Tua, Princeps, membra quiescunt CAROLE, mens faciem cernit ovatque DEI |
W 4-6 miejscach marmurowej płyty nagrobnej znajdowały się najpewniej otwory do mocowania uchwytów w postaci małych obręczy, służących do podnoszenia płyty w przypadku kolejnego pogrzebu.
Książę Karol Fryderyk wspólnie z bratem mieli wybudować ojcu jeden z największych, najwspanialszych pomników nagrobnych, który miał stanąć w prezbiterium kościoła zamkowego [1]. Nie doszło do tego i może dlatego stworzył namiastkę pomnika.
Nad wyżej wymienioną płytą kazał wykonać metalową konstrukcję kratową w postaci prostopadłościanu o wymiarach około 2,6 x 1,85 i wysokości może 1,7 m. Zapewne na krótszym boku była bramka umożliwiająca wejście do środka. Głównym elementem tej konstrukcji była genealogia Karola II w postaci 32 herbów. Były one rozmieszczone na dwóch dłuższych bokach kratownicy po 16 sztuk. Z jednej strony znajdowały się herby ze strony ojca, z drugiej - ze strony matki. Jan Sinapius wymienił osoby, których herby umieszczono - Olsnographia, tom 2, strona 37-41.
Przykładowa kratownica, na kórej umieściłem 16 herbów ze strony ojca Karola II
Przyjęto kolejność herbów wg opisu przedstawionego przez J. Sinapiusa w Olsnographii. Numerację pokazano poniżej. Na podstawie imion i miejsca pochodzenia dobrałem herby. Zapewne nad lub pod spodem znajdowały się nazwy herbów. Pominąłem je na tej ilustracji, gdyż byłyby nieczytelne.
 |
 |
Nie pokazałem kolejnych genealogicznych 16 herbów. Umieszczając wyżej pokazane herby na kratownicy niekiedy miałem wątpliwości co do ich doboru (czwarty, ósmy i piętnasty herb), dlatego proszę genealogów o ewentualne uwagi.
Dalsze losy płyty nagrobnej i tumby
W 1698 r. książę Chrystian Ulryk Wirtemberg zaczął budowę kaplicy i krypty Wirtembergów. Pracę odbywały się w niewielkiej odległości od kratownicy i płyty. Zapewne kratownica z herbami została zdjęta na okres budowy, a płyta marmurowa została zabezpieczona przed uszkodzeniami. Dwa lata później zaczęto wnosić sarkofagi z krypty w Bierutowie do wybudowanej krypty oraz przenosić do niej sarkofagi wirtemberskie z krypty Karola II. Wtedy także istniało zagrożenie uszkodzenia tumby - musiała być przesunięta na okres przenosin.
Niedługo po tym, bo w 1708 r. rozpoczęto budowę nowego, większego ołtarza i wtedy tumba zaczęła przeszkadzać w rozbudowie. Był to najlepszy okres na przeniesienie tumby do kaplicy Wirtembergów. Jednak do tego nie doszło. Kratownica musiała przeszkadzać w wejściu do kaplicy Wirtembergów.
Zdaniem Klausa Liwowsky dopiero po 1872 r. tumbę przesunięto do kaplicy Wirtembergów, gdzie istnieje do obecnych dni. Tą ważną datę K. Liwowsky znalazł w dziele Luchs, Hermann: Schlesische Fürstenbilder des Mittelalters. Pomimo tego, że istnieją dwie książki wydane w 1910 i 1914 roku, dotyczące historii kościoła zamkowego w Oleśnicy - obaj autorzy nie wspomnieli o dacie przesunięcia znaczącego zabytku oleśnickiego do kaplicy Wirtembergów.
Następnie Pan Klaus znalazł w artykule G. Trautenberga z 1890 r. [3], następującą informację "Ten kunsztowny pomnik [tumba!] został przed kilku laty rozebrany, ponieważ jego wysoka konstrukcja utrudniała komunikację między ołtarzem, a zgromadzeniem i został następnie zainstalowany w "kaplicy konfesyjnej". Artykuł został napisany w 1889 r., z czego wynika, że tumbę rozebrano, a natępnie przeniesiono do kaplicy i tam złożono przed tą datą. Nazwa "tablica konfesyjna" bierze się stąd, że w kaplicy Wirtembergów stał tylko konfesjonał. Byłaby to nazwa obiegowa, w literaturze nazywano ją kaplicą Wirtembergów. Pozostaje jeszcze sprawdzić użycie przez G. Trautenberga słowa "rozebrany". Szerokość płyty tumby wynosi 1,98 m i gdyby szerokość drzw do kaplicy była mniejsza, to oczywiście należało tumbę rozebrać, aby umieścić w kaplicy.
Po umieszczeniu tumby w kaplicy Wirtembergów - na jej wcześniejsze miejsce umieszczono marmurową płytę nagrobną. A. Schuster napisał, że w 1887 r. płyta nagrobna była wmurowana przed ołtarzem głównym, tam gdzie kiedyś była tumba. Nie wspomniał, czy razem z konstrukcją kratownicową i herbami? Wtedy już płyta nie spełniała przykrycia wejścia do krypty. G. Trautenberg [3] stanął 29.8.1889 r. przed płytą pamiątkową Karola II w miejscu, gdzie wcześniej stała tumba. Czyli z pewnym przybliżeniem można przyjąć datę przeniesienia tumby i płyty na około 1885 r.
Nie wiadomo, kiedy wykonano nowe eksploatacyjne małe wejście do krypty Karola II z niewielkim korytarzem i zlikwidowano dużą marmurową płytę. Prawdopodobnie nastąpiło to po 1890 r. Z marmurowej płyty zdjęto płytę metalową poświęconą Karolowi II, o wymiarach 72 x 40 cm i zaczęła ona pełnić nową rolę - stała się zamknięciem nowego eksploatacyjnego wejścia do krypty Karola II, co widać na zdjęciu niżej.
Metalowa płyta zdjęta z płyty marmurowej. To było trzecie miejsce rozmieszczenia tej płyty.
Prawdopodobnie
nastąpiło to pod koniec XIX w. Fot. Z archiwum kościoła św. Jana
Zdjęcie prezbiterium z 1912 r. [2]. Płyta metalowa jeszcze znajdowała się nad wejściem eksploatacyjnym
do krypty Karola II.
Widać płytę i 6 uchwytów do jej podnoszenia.
W 1920 r. już wisiała ona
na północnej
ścianie prezbiterium (czwarte miejsce usytuowania płyty), czyli wtedy wejście
do krypty zostało zamknięte na stałe. Dopiero otworzono ją w 2010 r.
Wejście eksploatacyjne do krypty Karola II w styczniu 2010 r. Było ono zamknięte płytą marmurową,
podniesienie jej trwało kilka godzin
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI
