Na lewym rogu pierzei widoczny jest dom książąt oleśnickich. Powyżej ogród książecy [4].
Fragment planu Weinerów z 1562 r. Nie wiadomo czy na tym planie pokazano dom książęcy przed, czy po zmianach.
Marek Nienałtowski
Pałac książąt oleśnickich we Wrocławiu
22.03.2020 r.
Do niedawna tekst o tym pałacu znajdował się w ogólnej odsłonie o Podiebradach. Wyodrębniłem go po uzyskaniu dostępu do książki prof. Wojciecha Brzezowskiego [1], w której znalazłem podstawy do głębszego opisu pałacu.
Książę ziębicko-oleśnicki Jan z Podiebradów nakazał zmodernizować w 1562 r. istniejący od 1505 r. we Wrocławiu dom (zajazd) książąt oleśnickich - Oelser Haus. Był to stary przebudowany browar. Znajdował się przy zbiegu obecnej ulicy Krowiej i Wita Stwosza (wcześniejsza nazwa - ul. Albrechta). Miał on podkreślać znaczenie rodu Podiebradów i spełniać wymagania epoki renesansu. Książe Jan wówczas modernizował i rozbudowywał zamek oleśnicki w duchu renesansu [5]
Na lewym rogu pierzei widoczny jest dom książąt oleśnickich. Powyżej ogród książecy [4].
Fragment planu Weinerów z 1562 r. Nie wiadomo czy na tym planie pokazano dom książęcy przed, czy po zmianach.
Dom książęcy często służył książętom i ich rodzinie podczas dłuższych pobytów we Wrocławiu (w nim zmarł 27.12.1562 r. książę Joachim - brat Jana). Znaczna zmiana w roli tego budynku nastąpiła po 1587 r., wraz z objęciem księstwa oleśnickiego przez Karol II z Podiebradów. Gdy w 1608 r. został Generalnym Starostą Śląska - dom ten stał się jego "starościńską" rezydencją i został ponownie zmodernizowany. Po jego śmierci rozpoczęła się wojna trzydziestoletnia, z którą jego dwaj synowie musieli sobie radzić. Często ich rodzina przebywała w pałacu książąt oleśnickich, chroniąc się przed napadami i epidemiami. W 1635 roku, po pokoju praskim, książę Henryk Wacław z Podiebradów, pan na Bierutowie, pełniący obowiązki Starosty Generalnego Śląska, z okna tego pałacu przyjmował w imieniu cesarza Ferdynanda II, hołd stanów śląskich. W tym roku również założył w pałacu szkołę szermierczą. W końcu wojny trzydziestoletniej, gdy zamek oleśnicki zajęły wojska szwedzkie, książę Karol Fryderyk wraz z córką zamieszkali w pałacu wrocławskim [5].
Pałac wrocławski obejmują książęta oleśniccy z rodu Wirtembergów
Ok. 1645-1646 r. do Wrocławia przybył w trakcie spóźnionej "Kawalerskiej Podróży" książę Sylwiusz Nimrod z rodu Wirtembergów. Zapewne odwiedził księcia oleśnickiego w pałacu we Wrocławiu, gdyż był zainteresowany jego córką Elżbietą Marią (jedynaczka i chory ojciec - dobra partia). Wkrótce, bo 31 maja 1647 r. odbył się ich ślub i Sylwiusz Nimrod stał się oficjalnie 19 stycznia 1648 r. panem księstwa i również pałacu we Wrocławiu. Zanim to nastąpiło pałac był miejscem częstego zamieszkiwania księcia, jego żony i urzędników w trakcie wielomiesięcznych działań związanych z uzyskaniem lenna oleśnickiego, które cesarz Ferdynand III zamierzał wygasić i przyłączyć do korony [6].
Po śmierci księcia Sylwiusza Nimroda - pałac stał się własnością jego żony - Elżbiety Marii do 1673 r. Potem w wyniku podziału księstwa przypadł najstarszemu synowi - księciu Sylwiuszowi Fryderykowi. Napisano w dokumencie podziału, że "domy we Wrocławiu (ul. Wita Stwosza i pl. Nowy Targ) są własnością jednej osoby" [7] . Jeszcze nic nie wiadomo o domu na pl. Nowy Targ, być może pałac miał od strony tego placu dodatkowy budynek z numeracją (może w nim była brama wyjazdowa dla karet i wozów).
Sylwiusz Fryderyk w 1687 r. na podstawie umowy małżeńskiej przekazał pałac swojej żonie Eleonorze Karolinie [7], ale chyba przed darowizną dokonał barokowej modernizacji pałacu z galerią widokową i balustradą na III piętrze, który już w tej postaci był pokazany na poniższym rysunku Stridbecka w 1691.
Pałac książąt oleśnickich wg rys. J. Stritbecka młodszego z 1691 r. [6] po modernizacji wykonanej przez Wirtembergów.
Widać galerię widokową na III piętrze
Pałac książąt oleśnickich po barokizacji.
Fragment rysunku
F. B. Wernera ok. 1736 r. Własność BUW
Tak wyglądał pałac według rekonstrukcji Wojciecha Brzezowskiego [1].
Po śmierci męża (1697) księżna-wdowa Eleonora Karolina miała mieć siedzibę wdowią w zameczku w Dobrej, ale mieszkała w pałacu w Twardogórze. W 1702 r. razem ze swoją młodszą siostrą Jadwigą przeszły, podczas podróży do Francji, na katolicyzm i tym samy straciły możliwość pochówku w krypcie Wirtembergów w Oleśnicy. Wtedy księżna rozpoczęła w 1711 r. starania o wybudowanie małej (dla siebie i młodszej siostry) oddzielnej krypty w krypcie kościoła św. Wojciecha. Wtedy pałac znajdował się blisko tego kościoła. W 1712 r. w wyniku wyroku sądowego księżna straciła Twardogórę. Mieszkała w wynajętym mieszkaniu w Twardogórze, potem w zajeździe w Ligocie Małej. Jest to dziwne, bo miała miejsce w swoim pałacu. W 1715 r. pochowała w krypcie kościoła św. Wojciecha siostrę Jadwigę [6].
Ul. Wita Stwosza była kiedyś bardzo atrakcyjna do zamieszkania. Hrabia F. Hatzfeld szukał dobrej parceli do wybudowania swojego pałacu i możliwości wykupu terenu obok pałacu książąt oleśnickich. Zaczął od wieży mieszkalnej. Kupiła ją w 1709 księżna Luiza Elżbieta von Sachsen- Merseburg [1] - pierwsze i ukochane dziecko księcia Chrystiana Ulryka na Bierutowie zmarłego w 1704 r. Księżna wyszła za mąż w Bierutowie w wieku 15 lat i 2 lata później została wdową. Jej siedzibą wdowią stał się zamek Forst. W 1709 r. trafiła do historii Europy jako założycielka (za przykładem swojego dziadka Sylwiusza Nimroda) damskiego Zakonu Trupiej Czaszki. Miała zamiar go promować i dlatego potrzebna jej była siedziba we Wrocławiu. Chyba nie miała zbyt dużo chętnych [6] i gdy Hatzfeld w 1712 r. zaproponował jej sumę 10 000 talarów - sprzedała wieżę. Tym samym hr. Hatzfeld uzyskał pierwszy przyczółek. W niedługim czasie wykupił pozostałe 3 budynki i wybudował piękny pałac, przyćmiewający pałac książąt oleśnickich [1].
Pałac książąt oleśnickich i pałac Hatzfeldów. Rysunek F.B. Wernera z 1736 r. Własność BUWr we Wrocławiu
Miedzioryt C. Remsharta
z 1736 r. w oparciu o rys. F.B. Wernera z 1736 r. [Źródło].
W 1707 r. kolejny książę oleśnicki Karol Fryderyk ożenił się z bliską swoją kuzynką księżną Julianną Sybillą, która była córką siostry Eleonory Karoliny. W 1724 r. Eleonora Karolina sprzedała pałac książąt oleśnickich swojej siostrzenicy [1]. Nie wiadomo, czy z prawem zamieszkania w nim, gdyż brak jest informacji o innym miejscu jej zamieszkania. Julianna Sybilla zmarła w 1735 r. i wtedy w spadku pałac uzyskała jej młodsza siostra księżna Jadwiga Fryderyka von Anhalt-Zerbst. Być może z także prawem zamieszkania Eleonory Karoliny. W 1739 r. jej siostrzenica sprzedała pałac kolejnej właścicielce [1] i wtedy w 1734 r. w nim zmarła księżna Eleonora Karolina. Została pochowana w swojej krypcie w kościele św. Wojciecha, pozostawiając książętom oleśnickim dług 1,5 miliona dukatów. Obecnie drewniany sarkofag rozpadł się i spod materiału wystaje jej stopa. I tak się skończył związek tego pałacu z książętami oleśnickimi.
W 1760 r. w trakcie oblężenia Wrocławia przez wojska austriackie były pałac książąt oleśnickich i pałac Hatzfeldów zostały mocno uszkodzone, zatem rozebrane i na miejscu obu hr. Hatzfeld wybudował nowy pałac, który istniał do 1945 r. [3].
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI