Marek Nienałtowski
Bywało, że Pan Bóg mocno karał Oleśnicę
28.02.2021 r.
Życiu oleśniczan na przestrzeni wieków towarzyszyły tzw. klęski elementarne. Najczęściej były to zarazy i nadzwyczajne zjawiska pogodowe (silne wichury z piorunami, gradem, mocnymi długotrwałymi opadami). Następstwem ich było niszczenie zasiewów (potem głód), pożary, uszkodzenie lub niszczenie zabudowy mieszkaniowej i hodowlanej). Następstwa o niedużej skali bywały zapominane, jeśli nie znalazły się w zachowanych drukach. Natomiast były pamiętane, gdy dochodziło do śmierci setek mieszkańców, znaczących zniszczeń miasta, uszkodzeń kościołów i zamków, bo te zdarzenia bywały opisywane w historii tych budowli, a często opisowi towarzyszyły rysunki. Zazwyczaj mieszkańcy mówili, że była to kara Boska.
W 1703 r. musiał wiać silny wiatr, skoro zerwał miedzianą tarczę zegarową z wieży zamkowej [4], o innych szkodach nie wspomniano w wydawanych drukach. W 1706 r., "miasto dotknęła straszliwa wichura, która zniszczyła wiele budynków w mieście, w tym wieże oleśnickich kościołów oraz powaliła 20.000 drzew w okolicznych lasach"[3]. Jednak, gdy się sprawdzi informacje z historii kościołów [2], to w wymienionym roku nie wspomniano o zniszczeniu żadnej z wież kościelnych. Natomiast wspomina się w tym źródle o zawaleniu w 1707 r. hełmu wieży w kościele NMP i św. Jerzego. Być może ta straszliwa wichura zaistniała w 1707 r. i pokazano ją na poniższej ilustracji.
Miedzioryt przedstawiający skutki orkanu (tak nazwano tę wichurę) w Oleśnicy w dniu 12 lipca 1707 r.
Z kolekcji Marka Górnickiego. Powiększenie powyższego miedziorytu, za pośrednictwem M. Górnickiego, otrzymałem z
Warszawskiego Antykwariatu Naukowego KOSMOS
Z lewej widać przewracający się hełm z wieży kościoła NMP i św. Jerzego, o czym wzmiankowano w literaturze [2]. Widać też z prawej przewrócony hełm wieży kościoła zamkowego, który wbił się w dach kościoła. Byłaby to znacząca katastrofa, niestety nie jest wymieniona w historii tego kościoła [2], a może nie znalazłem wzmianki o tym.
Dodano 14.03.2022 r.
Okazało się, że Renesse E. [2] nie przestudiował wszystkich materiałów o wichurze z 12 lipca 1707 r. Straubel J.T. [8] w swoim dziele z 1733 r. wspomniał o zerwaniu (herabgebrochen) hełmu wieży z kościoła zamkowego. Także wspomniał o przechyleniu hełmu wieży zamkowej i ratuszowej.
Powyższy miedzioryt był dołączony do czasopisma Der Breslauische Erzähler z 29 kwietnia 1809, Nr 18, który stanowi własność Śląskiej Biblioteki Cyfrowej (sbc.org.pl). Każdy numer tego czasopisma miał dołączony miedzioryt z tematami dotyczącymi Dolnego Śląska (chociaż dokładnie nie sprawdzałem wszystkich - szukałem tylko oleśniczana).
Winieta gazety Der Breslauische Erzähler nr 18 z 29 kwietnia 1809 r.
Oryginalny skan z tego numeru czasopisma. Na nim nie widać nazwiska autora, chociaż jest jakiś ślad z prawej.
Szukając nazwiska wykonawcy sprawdziłem miedzioryty z numeru 17 (poprzedzającego) i nr 19 (następnego). Na nich widać mało czytelny podpis FGEndler, czyli Friedrich Gottlob Endler.
Na innym miedziorycie z 1803 r. (po powiększeniu) widać dokładniej podpis FG Endler fecit (fecit - wykonał).
(Ur. 12 marca 1763 w Lubiniu, zm. 7 lipca 1822 we Wrocławiu)
Można sądzić, że miedzioryt "wichrowy" wykonał także F. G. Endler. Przy czym w 1809 r. przedstawił Oleśnicę w widoku z ok. 1707 r. i być może korzystał z rysunku wówczas wykonanego przez oleśniczanina Christiana Wincklera [1], zawartego w Olsnographii Jana Sinapiusa. Endler ponadto wykonał ok. 1805 r. 4 miedzioryty przedstawiające Oleśnicę [6]. Szczególnie ważne są te, pokazujące zamek w ówczesnym stanie, co pozwoliło użyć ich w opisie historii zamku [4].
W 1709 r. dotknęła oleśniczan dżuma - zmarł co 2-3 mieszkaniec miasta, łącznie 1565 osób. A w 1730 r. potężny pożar Oleśnicy sprawił, że prawie każdy oleśniczanin stracił dach nad głową [5]. Nie wiadomo, ilu z nich straciło życie. Tak więc, Pan Bóg mocno karał oleśniczan na początku XVIII w.
Uwaga. Powyższy miedzioryt wcześniej pokazał Paweł Szczegodziński
Dodano 17.03.2021 r.
W książce [7] podano, że 12 lipca 1707 r. Oleśnicę nawiedziła burza powodując uszkodzenia kościołów i domów (swobodne tłumaczenie).
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI