1. Drewniany most przez Staw Wałowy. Widać przęsło zwodzone i przy terenie zamku bramę wjazdową.
Fragment z rysunku F.B. Wernera z Scenographia Urbium Silesiae Tab.1 bez daty druku. Z kolekcji Marka Górnickiego
Marek Nienałtowski
Most zwodzony z zamku oleśnickiego wybudowany w 1680 r.
31.07.2022 r.
1. Drewniany most przez Staw Wałowy. Widać przęsło zwodzone i przy terenie zamku bramę wjazdową.
Fragment z rysunku F.B. Wernera z Scenographia Urbium Silesiae Tab.1 bez daty druku. Z kolekcji Marka Górnickiego
Data powstania tego mostu nie było wcześniej znana. Nie wiadomo, dlaczego wybudowano most prowadzący przez Staw Wałowy do wału powstałego ok. 1603-1610 r. [3]. Droga po wale prowadziła do dawnej Bramy Trzebnickiej (obecnie Wrocławskiej) oraz do Bramy Wrocławskiej (później Oławskiej). Czyli można było wyjechać z mostu do drogi prowadzącej do Trzebnicy lub do Wrocławia. Z punku widzenia komunikacji - prędzej i wygodniej można było wyjechać z zamku poprzez miasto. Nie było sensu budowy takiego mostu. Wyjątkiem mogła być sytuacja, gdy w mieście zostały zablokowane drogi na dłuższy czas. Taka sytuacja wystąpiła w 1730 r., gdy olbrzymi pożar doprowadził do utrudnienia komunikacji na prawie wszystkich oleśnickich ulicach zasypanych cegłami i belkami. Chociaż oczyszczenie dróg trwałoby maksymalnie miesiąc-dwa, to mogłyby być jakieś przyczyny szybkiej budowy mostu. Innej przyczyny autor nie widział, bo droga na wprost z mostu prowadziła do terenu bagiennego. Dlatego na tej stronie internetowej i w dwóch moich książkach zasugerowałem datę powstania tego mostu na ok. 1730 r. Natomiast sam rysunek musiał być wykonany znacznie później, gdyż miasto było prawie całkowicie spalone i odbudowa mogła potrwać nawt 20 lat.
Zmianę mojego poglądu wywołał dostęp do książki "Wurde die Schloss - Brücke von Grund aus erbaur", w której na 382 stronie napisano w jednym zdaniu, że most zamkowy w Oleśnicy powstał w 1680 r., czyli 50 lat wcześniej niż sądziłem. Natomiast teraz nie dziwę się, że powstał w podanym roku. To były czasy rządów księcia Sylwiusza Fryderyka Wirttemberga, a dokładniej - jego żony, która faktycznie rządziła, bo zawładnęła umysłem męża, chociaż w momencie ślubu w 1672 r. miała niespełna 16 lat.
2. Książę Sylwiusz Fryderyk i jego żona Eleonora Karolina.
Srebrny medal wykonany przez J. Neidhardta powstał w 1676 r.
Źródło: A. Riechmann, Auktions-Katalog XXXVI, Halle (Salle) 1926
Mając 20 lat kupiła za swoje pieniądze Twardogórę z kilkoma wsiami. Natomiast w 1679 r. do Oleśnicy zjechał na prawie 20 lat jej ojciec (Księstwo Mömpelgard zajęły wojska francuskie), 3 młodsze siostry i brat. Księżna uznała, że należy ojcu i rodzeństwu zapewnić warunki jakie mieli w zamku Mompelgard, nie bacząc na koszty [1]. Także chciała zapewnić młodszemu rodzeństwu warunki do wypoczynku na łonie natury.
Obronny zamek oleśnicki utrudniał wykonanie na bastionach pięknych ogrodów z alejkami do długich spacerów, ze stawami, miejscami do odpoczynku, ciekawą roślinnością, drzewami owocowymi, z ptactwem i innymi zwierzętami itp. Księżna i jej rodzeństwo potrzebowały zwanej z francuska (bo w tej kulturze żyli Wirtembegowie z Mömpelgard) "Mon plaisir" - czyli mojej przyjemności. Taką przyjemność musiała stworzyć księżna dla swojej rodziny. Zapewne najprędzej można było do tego celu przystosować ogród, który powstał za czasów księcia Karola II o nazwie Bażanciarnia. Trudno sobie wyobrazić, aby młode księżniczki wędrowały przez miasto do Bażanciarni. Dlatego księżna mogła wymóc na mężu wykonanie mostu umożliwiającego spacery do bażanciarni. Pojawienie się młodych księżniczek zwiększyło znacząco ilość zużywanej czystej wody do prania ich odzieży. Zapewne powstanie mostu spowodowało przeniesienie książęcej pralni poza teren zamku, za wał i blisko mostu.
Most przez Staw Wałowy i droga prowadząca do ogrodu - Bażanciarni oznaczonej (16). Nr 17 nosi Lusthaus
- dom odpoczynku i rozrywki,
w którym serwowano też jedzenie, Jego wieża zawierała belweder,
czyli punkt obserwacyjny na cały ogród, miasto i zamek
Na powyższym rysunku widać, że most biegnie od południowego skrzydła zamku i park jest też od strony południa zamku. Natomiast na poniższym rysunku powstałym ok. 40 lat później widać, że F.B Werner mocno zmienił kierunki. Most narysował błędnie od strony skrzydła zachodniego zamku i również park jest częściowo od strony zachodniej. Należy dostrzegać te błędy i je pomijać, jednocześnie wykorzystywać do analizy elementy rysunków, które miały rzeczywisty wpływ na historię księstwa i miasta.
Z prawej ogród Bażanciarnia. 1- budynek hodowli bażantów. Mogły one chodzić po całym parku.
2 - Lusthaus - dom odpoczynku.
3 - brama wejściowa do parku. Park był własnością książęcą,
ogrodzony i
niedostępny dla mieszkańców. Do bramy prowadziła aleja z posadzonych drzew.
4 - książęca pralnia składająca się z dwóch budynków
z doprowadzeniem czytej wody.
Wg F.B. Wernera. Własność BUW
Most zwodzony jeszcze był widoczny na ilustracji z ok. 1755 [2]. Póżniej na jego miejscu lub obok usypano groblę, a most rozebrano. Grobla już wtedy prowadziła do miejsca, które nazywano Monplaisir. Znajdowało się ono ok. 200 m. od parku Bażanciarnia.
Fragment akwaforty Friedricha Gottloba Endlera z ok. 1805 r. Widoczny zamek od południowego skrzydła.
Z lewej już istniej grobla prowadząca do zabudowań o nazwie Monplaisir. Dzieliła ona Staw Wałowy
na Wałowy (z lewej) i Zamkowy (z prawej).
W grobli widać przepust (ciemniejszy kolor), przez który przepływała woda
że Stawu Zamkowego do Stawu Wałowego,
a z niego poprzez młyn - do rzeki Oleśnicy.
Żródło ilustracji: DDŻS PiMBP w Oleśnicy.
Sądząc po wysokości drzew grobla powstała ok. 1785-1790. Czyli wtedy rozebrano most. Tak więc działał on ok. 100 lat. Nie wiadomo, czy komisja wirtemberska powstała dla badania wydatków księżnej Eleonory Karoliny przyjęła koszty mostu jako wydatek na rodzinę? Ogólnie księżna wydała z kasy księstwa na rodzinę 400 tys. dukatów. Po jej śmierci okazało się, że pozostawiła przeogromny dług w wysokości 1,5 mln dukatów [1].
Literatura
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy oleśniccy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Ansichtskarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA
NOWOŚCI