Dobra będące w posiadaniu Schindelów po 1574 r. Źródło: R. Żerelik.
Gwiazdkami oznaczył autor majątki Schindelów po 1604-1606 r. stanowiące fideikomis.
Marek Nienałtowski
Kłopoty finansowe książąt Henryka III i Karola II mogące doprowadzić do upadku księstwa oleśnickiego
18.11.2021 r.
Wstęp
Synowie Karola I - książę Jan i Henryk II w 1543 r. dokonali podziału księstwa oleśnickiego. Z niego
wyodrębniono
część bierutowską, którą objął Henryk II. Po księciu Janie część oleśnicką objął syn - Karol Krzysztof. A po Henryku II - Henryk III i Karol II (oboje małoletni).
Karol Krzysztof całe swoje krótkie życie poświęcił spłacaniu długów po ojcu. Nawet na jego pomniku nagrobnym napisano "ciało (...) zostało osłabione i w końcu złamane w samym kwiecie wieku bardziej przez zmartwienia powstałe z przeklętej chciwości lichwiarzy niż przez choroby..." [3]. Przed śmiercią rozpoczął działania mające na celu pozyskania pieniędzy poprzez dwukrotne [6] zastawianie księstwa ziębickiego. Nie dało to jednak wystarczających środków. Ostatecznie Karol Krzysztof sprzedał księstwo ziębickie, ale zmarł nie doczekawszy końca transakcji. Wcześniej (1568 r.) sprzedał swoim braciom stryjecznym Henrykowi III i Karolowi II część oleśnicką księstwa. To umożliwiło zarządzanie przez obu braci częścią oleśnicką i jeszcze istniejącą częścią bierutowską. Księstwo w tym czasie składało się z czterech weichbildów (rejonów) - oleśnickiego, bierutowskiego, trzebnickiego i wołczyńskiego.
Ratowanie księstwa (opracowano na podstawie artykułów profesorów Rościsława Żerelika i Mariana J. Ptaka)
Wkrótce okazało się, że długi pozostawione przez księcia Jana były tak duże, że uniemożliwiały dalsze egzystowanie księstwa. Groziło to może przejęciem księstwa przez cesarza. Książęta wówczas staliby się właścicielami ziemskimi na niewielkich skrawkach ziem prywatnych (dziedzicznych, które książęta kupili w trakcie rządów w księstwie). Niezadowoleni z tego stanu rzeczy byli ziemianie (rycerstwo) i miasta księstwa. Chciały pomóc książętom, pod warunkiem, że zostanie opracowany nowy Porządek krajowy. Poprzednie z lat 1527, 1534 i 1559 [5] nakładały m.in. na rycerstwo nadmierne obciążenia. W rezultacie tego powstał 29 lipca 1574 r. nowszy Porządek krajowy (Landes-Ordnung), który ich zadawalał. Zawierał 14 punktów, opis których przedstawił M. J. Ptak [5].
Wówczas książęta Henryk III i Karol II, przy wsparciu rycerstwa i miast księstwa, wystąpili w 1574 r. do cesarza Maksymiliana II o wyrażenie zgody na sprzedaż części swoich dóbr zarówno lennych jak i prywatnych. Cesarz zapewne kierując się swoimi ocenami i chyba zapewnieniami książąt, że te ziemie lenne zostaną wkrótce odkupione - wyraził zgodę ustną. Zatem wysłał czterech swoich przedstawicieli do Oleśnicy, aby oni wynegocjonowali porozumienie pomiędzy książętami i ich czteroma głównymi kredytodawcami, żądającymi zwrotu ponad 170 tys. talarów [6]. Zawarte porozumienie umożliwiało książętom sprzedaż Bierutowa i Psiego Pola oraz 17 wsi (9 dziedzicznych i 8 lennych), 3 folwarków, stawu i 3 młynów [6]. Największym z kredytodawców był Heinrich Schindel ze Szczepanowa z sumą 64.222 talarów. Dlatego on uzyskał w zamian znaczną część księstwa bierutowskiego z zamkiem oraz należących do niego dobrami książęcymi w Gorzesławiu, Bukowiu, Pszenicznej, Kruszowicach i Kijowicach [1]. Więcej i szczegółowiej napisał o tym R. Żerelik. Porozumienie książąt z kredytobiorcami zostalo zatwierdzone przez cesarza dopiero w 1575 r.
Dobra będące w posiadaniu Schindelów po 1574 r.
Źródło: R. Żerelik.
Gwiazdkami oznaczył autor majątki Schindelów po 1604-1606 r. stanowiące fideikomis.
W trakcie rządów Schindelów Bierutów i zamek doznawały różnych nieszczęść. W latach 1592 i 1593 rzeka Widawa zalewała miasto, co spowodowało znaczne szkody. W 1600 r. na zarazę zmarło wielu mieszkańców księstwa. W 1603 r. od uderzenia pioruna i przy silnym wietrze spalił się prawie cały Bierutów [6]. Dlatego wartość części księstwa uległa zmniejszeniu, także na skutek błędnych decyzji gospodarczych Schindelów. Wykorzystał to książę Karol II i w 1604 r. odkupił Bierutów z zamkiem i dobra książęce [1]. Schindelowie uzyskali w księstwie bierutowskim majątki Kruszowice, Wabienice i Przeniczną [6]. Jako ich właściciele są wzmiankowani jeszcze w końcu XVIII w. Warto przeczytać co obejmował majątek Kruszowice [7].
Podział na dwa księstwa utrzymywał się do śmierci Henryka III w 1587 r. Wtedy dopiero księstwo oleśnickie i okrojone bierutowskie zaczęło funkcjonować jako całość pod rządami Karola II. Natomiast 26 sierpnia 1604 r. mógł on wjechać z towarzyszeniem licznych możnych gości do swojego miasta Bierutowa i zamku [1].
Uzupełnienie
Wiedzę powyższą uzyskał autor z referatu
wygłoszonego
przez prof. Rościsława Żerelika na pierwszej w Oleśnicy konferencji naukowej "Czeska Historia Śląska ze szczególnym uwzględnieniem Oleśnicy i księstwa oleśnickiego" w 2017 r. Stało się to możliwe dzięki rządom burmistrza Michała Kołacińskiego. Zatem wszystkie referaty zostały wydrukowane w postaci książki, wydanej przez Bibliotekę i Forum Kultury. W mojej ksiażce o Podiebradach [3] powyższy tekst został skwitowany zaledwie jednym zdaniem. W przypadku wydrukowania II wydania książki te informacje zostaną dodane, jak i inne nowe - poświęcone księciu Karolowi Fryderykowi.
Literatura:
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI