Marek Nienałtowski
Historyk sztuki dr P. Oszczanowski identyfikuje wykonawców cynowego sarkofagu Karola Fryderyka Podiebrada i Anny Zofii Württemberg
22.07.2012 r.

Cynowy sarkofag księcia ziębicko-oleśnickiego Karola Fryderyka Podiebrada znajduje się w krypcie Podiebradów w bazylice mniejszej w Oleśnicy. Widać go na poniższym zdjęciu.

Na drugim planie okazały sarkofag księcia Karola Fryderyka, za nim, niewidoczny, sarkofag jego pierwszej żony Anny Zofii. Na pierwszym planie zapewne sarkofag Barbary Małgorzaty - siostry księcia. Fot. Z. Podurgiel

Wcześniej P. Oszczanowski zidentyfikował sarkofag, jako mieszczący pochówek księcia Karola Fryderyka, na podstawie opisu umieszczonego na pokrywie sarkofagu.

Książę Karol Fryderyk zmarł 31 maja 1647 r. Najpierw złożono go w drewnianej trumnie i zlecono wykonanie okazałego sarkofagu. Zapewne tego dopilnowała jego córka Elżbieta Maria, która poślubiła księcia Sylwiusza Nimroda Wirtemberga. Nie wiadomo kiedy wykonano sarkofag. Jeszcze w lipcu trumna stała w zamku w sali garderoby. a potem została przeniesiono do kościoła zamkowego. Zapewne przeniesiono księcia do kościoła już w sarkofagu i nie wiadomo dlaczego zwlekano ze złożeniem jego w krypcie (wykonywano nową komorę krypty?). 28 listopada 1652 r. umieszczono obok księcia - trumnę jego siostry Barbary Małgorzaty. Dopiero po 6. latach - 10 stycznia 1653 r. złożono w krypcie sarkofag Karola Fryderyka, a 10 grudnia sarkofag jego siostry (dlaczego nie razem, czy to pomyłka w datowaniu?). Wcześniej, bo 29 października 1541 r. pochowano w krypcie żonę księcia Annę Zofię (wg. S. Głogowskiego i W. Mrozowicza). Obecnie ona spoczywa przy ścianie krypty, obok niej Karol Fryderyk i następnie jego siostra Barbara Małgorzata.

W trakcie wykonywania zdjęć P. Oszczanowski znalazł miejsce umieszczenia puncy i następnie na podstawie literatury zidentyfikował wykonawcę cynowego sarkofagu Karola Fryderyka.

We wezgłowiu znajduje się herb ojczysty Podiebradów, co oznacza, że sarkofag mieści osobę z rodu Podiebradów. Strzałką pokazano miejsce umieszczenia puncy wykonawcy sarkofagu	Nad herbem widoczna punca. Fot. P. Oszczanowski

Punce w powiększeniu. Fot. P. Oszczanowski

Rysunek puncy miejskiej Wrocławia i puncy autorskiej. Fot. P. Oszczanowski

Dr Piotr Oszczanowski przysłał mi poniższy tekst (oraz zdjęcia) w celu zapoznania z tym odkryciem mieszkańców Oleśnicy.

Na powyższym zdjęciu widać dwie punce miejskie (wrocławskie) i jedną autorską. Dodatkowo widoczny jest wyryty w cynie dość zagadkowy monogram ligaturowy MF - może pomocnika lub czeladnika?

Twórcą tegoż cynowego sarkofagu był wrocławski konwisarz Christoph Forchheim (1616-1667) - syn Melchiora Forchheima, zarządcy kopalni w Gierczynie (Giehren) koło Gryfowa Śląskiego. Od 1644 r. był on wrocławskim mistrzem cechowym i mógł posługiwać się własną puncą. Zamieszkiwał przy ulicy Rzeźniczej (dawna Büttnerstrasse ). Zmarł jako starszy wspólnego cechu mosiężników, ludwisarzy i konwisarzy (Kandelgiesser, Kannegiesser, Zinngiesser). 27 kwietnia 1667 roku (trzy dni później został pochowany) w wieku 51 lat i 11 tygodni.

Sarkofag wykonany dla księcia oleśnickiego nie był jedynym tego typu okazałym dziełem wykonanym przez Forchheima. On także wykonał w (pomiędzy styczniem a kwietniem 1658 roku za sumę 186 talarów) cynową trumnę Melchiora von Hatzfeldt (1593-1658), wybitnego dowódcy wojskowego w służbie armii habsburskiej i feldmarszałka w czasach wojny trzydziestoletniej, jak i naszego sprzymierzeńca podczas "potopu szwedzkiego" (wyparł Szwedów z Krakowa!).

Portret graficzny Melchiora von Hatzfeldt. Ze zbiorów P. Oszczanowskiego

Trumna ta najpierw znajdowała się w kościele parafialnym w Żmigrodzie, a następnie przeniesiona została do Prusic (gdzie do dzisiaj przy kościele parafialnym pw. św. Jakuba jest wspaniałe mauzoleum Hatzfelda z jego kamiennym nagrobkiem autorstwa Achillesa Kerna). Literatura odnotowuje także inne dzieła wrocławskiego konwisarza Christopha Forchheima - m.in. pięć cynowych kubków wykonanych dla cechu wrocławskich białoskórników z 1646 roku (zachowały się w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, sygn. V-39, V-40, V-41, V-42 oraz V-43) oraz takiż kubek sprawiony dla cechu wrocławskich stolarzy w 1653 roku i okazały dzban (te dwie ostanie rzeczy nie dochowały się do naszych czasów).

Informacje na temat Christopha Forchheima można znaleźć m.in. [w:] Erwin Hintze, Schlesische Zinngiesser, Leipzig 1926 ("Die deutschen Zinngiesser und ihre Marken", Bd. 4), s. 75-76.

Dr P. Oszczanowski wcześniej odnalazł wykonawcę sarkofagu Karola II Podiebrada, nie wiadomo kto wykonał pozostałe sarkofagi Podiebradów. Poszukując punc należałoby więcej czasu poświęcić na bardziej dokładny ogląd sarkofagów, włącznie z ich przesuwaniem i używaniem wzierników TV. Dokonają może tego następne pokolenia, gdyż niedługo krypta zostanie ponownie zamknięta na długie lata.

Dodano 23 lipca 2012 r.
Dr P. Oszczanowski napisał: W opraciu o material archiwalny Erwin Hintze podał, że "oleśnickiemu konwisarzowi Georgowi Gregerowi zostało w 1662 roku - za wykonaną przed rokiem dla książęcego konduktu pogrzebowego cynową trumnę - rachunek zapłacony". Biorąc pod uwagę wspomnianą powyżej datę (1661), to mamy prawo przypuszczać, że owa "cynowa trumna" ("Zinnsarg") byla tą, która skryła szczątki doczesne pierworodnego dziecka księcia Sylwiusa Nimroda, trzynastoletniej księżnej Anny Zofii, zmarłej 13 kwietnia 1661 roku, a pochowanej w krypcie 26 października. Czyli znamy kolejnego konwisarza - Georg Greger z Oleśnicy. Powyższa informacja zawarta jest [w:] Erwin Hintze, Formengeschichte des schlesischen Zinns, "Schlesiens Vorzeit in Bild und Schrift", Neue Folge, Bd. 8 (1924), s. 65".

Powyżej wspomniany przez P. Oszczanowskiego sarkofag nie zachował się w całości w krypcie Podiebradów. Być może, zachowały się z niego blachy (ilość zachowanych blach w krypcie każe sądzić, że pochodzą one z 2-3 zniszczonych sarkofagów) i może istnieje na nich punca oleśnickiego konwisarza, ważna dla historii Oleśnicy. Może kiedyś te blachy zostaną zbadane przez historyka sztuki i odkryte zostaną nazwiska pochowanych, herby i inne informacje zwyczajowo na nich umieszczane.

Zbieżne:

Krypta Podiebradów
Identyfikacja sarkofagów
Sarkofag Karola II Podiebrada
Opowieści z krypty
Poszukiwania krypty przy pomocy geo-radaru
Wyniki badań geo-radarem
sprawozdanie z IV wejścia do krypty
sprawozdanie z V wejścia do krypty

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI