Marek Nienałtowski
Zagadka nadbudowy bastei zachodniej w paśmie murów obronnych Oleśnicy

Basteja zachodnia została opisana w literaturze [4]. Niżej pokazano jaką wysokość miała ok. 1648 r. i gdzie stała.

Z lewej widać obecną Bramę Wrocławską, z prawej - zamek. Strzałką oznaczono basteję zachodnią na fragmencie sztychu M. Meriana z ok. 1648 r. Wówczas już jej górne partie były zburzone w trakcie wojny trzydziestoletniej

Basteja od strony zamku i ul. Wałowej. Miała ona wcześniej wysokość ok. 8-10 m [2], natomiast widoczny mur sięgał fosy zamkowej	Podobna trzypoziomowa baszta w Braniewie

Basteja od strony Bramy Wrocławskiej

Wydawałoby się, że od XVIII w. ta basteja stoi bez zmian i tylko zmniejsza swoją wysokość dzięki zapobiegliwym sąsiadom, którzy "oskubywali" ją z cegieł. Okazało się, że ten pogląd musi ulec zmianie za sprawą Remigiusza Szczuraszka, znanego wszystkim zajmującym się historią Oleśnicy, gdyż odkrył to, czego ja nie widziałem jako napływowy mieszkaniec. Otóż zauważył, że ...

Na bastei wcześniej stał budynek

Widać to na poniższym zdjęciu lotniczym, na którym ten fakt odkrył.

Remigiusz Szczuraszek strzałką zaznaczył budynek, którym nadbudowano basteję

Na nieco lepszym fragmencie zdjęcia lotniczego pokazałem ten dom strzałką. Oznaczyłem numery domów stojących przed 1945 r.
i obecnie przy ul. Bocianiej. Na dostępnych planach z XX w. basteja stoi naprzeciw domu 4a. Widać to dobrze na poniższym rysunku

Na planach Oleśnicy z lat 1882-1939 - nie oznaczono bastei, czyli już w 1882 r. basteja była nadbudowana budynkiem. Wówczas uznawano, że stare mury są niepotrzebne i można je wykorzystać w budownictwie mieszkaniowym i innym. Dlatego przed 1945 r. trudno było znaleźć zdjęcie murów miejskich. Prawie na całej długości stanowiły one tylną ścianę budynków, a wyjątkiem mogło być m. in. sąsiedztwo terenów zielonych.

Kurt Bimler w 1942 r. pokazał na planie Oleśnicy [1] basteję (oznaczoną strzałką), pomimo tego,
że była ona wówczas też niewidoczna. Z tyłu bastei stoi budynek zakrywające wejście do niej, czyli
ówczesna młodzież szkolna nie mogła zobaczyć bastei. Praktycznie nie znała historii oleśnickich fortyfikacji
(dodam, że nie miała prawa wstępu do zamku)

Kiedy basteja stała się widzialna polskim mieszkańcom Oleśnicy? Okazuje się, że dopiero może w latach 60-ych XX w.

Fragment zdjęcia z kolekcji Stanisława Kokota z ok. 1963 r. Strzałką pokazano budynek stojący na bastei, czyli w 1963 r.
polscy mieszkańcy jeszcze nie widzieli bastei. Pokazana sytuacja odpowiada zdjęciu lotniczemu z ok. 1930 r.

Prof. Mirosław Przyłęcki napisał [2], że w 1972 r. nastąpiło oczyszczenie murów, czyli wtedy już ta nadbudowa była usunięta. Z kolei na planie miasta z 1962 r. zamieszczonym w ksiażce Marii Starzewskiej [3] - basteja jest pokazana i autorka o niej napisała, chociaż wskazała na usytuowanie jej w ogrodzie domu pokazanego wyżej o numerze 3. Może już wtedy widoczne było wejście do niej z trawnika przy tym domu.

Dodano 11.12.2019 r.
Marek Górnicki pamięta tę nadbudowę i szuka w swoich archiwach zdjęć z tego czasu. Potwierdza, że nadbudowa została rozebrana w latach 60-ych.

Wnioski

1. Okrycie Remigiusza Szczuraszka jest zapomnianym faktem w historii Oleśnicy. Potwierdza ono, że niemieccy mieszkańcy Oleśnicy nie przykładali wagi do fortyfikacji i dla rozbudowy miasta godzili się na ich burzenie lub marginalizowanie.
2. Dobry stan murów bastei nie daje powodów do stwierdzeń, że ona została odbudowana dopiero za polskich czasów.
3. Nie wiadomo jak rozwiązano konstrukcję "budynku na bastei" i jaką rolę w niej spełniała basteja.
4. Mam nadzieję, że tę nadbudowę pamiętają mieszkańcy ulicy Wałowej. Może nawet ktoś w niej mieszkał i pamięta burzenie. Proszę wszystkich o kontakt, ewentulanie przysłanie skanów zdjęć.

Literatura

1. Bimler K., Die schlesischen massiven Wehrbauten, t. 3: Fuerstentum Oels, Wohlau. Breslau. 1942
2. Przyłęcki M., Najcenniejsze zabytki Oleśnicy, Zapiski oleśnickie nr 2. 1995
3. Starzewska M., Oleśnica, Wrocław. 1963
4. Basteja zachodnia

Od autora • Lokacja miasta • Olesnica piastowska • Olesnica Podiebradów • Olesnica Wirtembergów
Olesnica za Welfów • Olesnica po 1885 r. • Zamek olesnicki • Kosciól zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Olesnicy • Herby ksiestw • Drukarnie • Numizmaty • Ksiazece krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Olesnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasluzeni dla Olesnicy • Artysci olesniccy • Autorzy • Rysowali Olesnice
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemia? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa olesnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowosci
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOSCI