Marek Nienałtowski
Dom nad młynówką w Oleśnicy
09.06.2013 r.

W XV-XVII w. następuje szybki rozwój urządzeń napędzanych energią rzeki poprzez koła wodne (młyny zbożowe, prochowe, kuźnie, pompownie, kruszarki, tartaki, walcownie miedzi, folusze itp.). Chcąc zwiększyć ich ilość w mieście dążono do stworzenia odnóg istniejącej rzeki poprzez budowanie kanałów rzecznych, co powodowało, że pojawiały się równolegle do rzeki 1-2 kanały. Jeśli napędzanymi urządzeniami były młyny zbożowe - takie kanały nazywano młynówkami. Jeśli przekopano dwa kanały - nazywano je małą i dużą młynówką.

W Oleśnicy zapewne od XVI- XVII w. istaniał kanał zwany Małą młynówką. Jego początek znajdował się w okolicach Boguszyc, a może w miejscu obecnego Parku Miejskiego. Jego wylot natomiast w okolicach przedzamcza, gdzie wpadał do starego koryta rzeki. Napędzał młyn zbożowy (rozebrany w latach 70-ych) przed obecną Bramą Wrocławską. Istnienie Małej młynówki każe sądzić, że mogła istnieć i Duża - nie wiadomo kiedy i gdzie przepływała, gdyż często zmieniano nazwy cieków wodnych płynących przez teren obecnej Oleśnicy.

Woda z młynówek była także wykorzystywana do innych celów - np. w produkcji zakładów rzemieślniczych, które tym samym budowano obok kanału. Okazało się też, że budowano budynki stojące "okrakiem" nad rzeką.

Niżej opisano dom stojacy jeszcze w latach 60-ych okrakiem nad Małą młynówką, mieszczący się przed 1945 r. przy Kaiser Strasse 14 (obecnie Rzemieślnicza).

Wycinek z planu Oleśnicy z 1899 r. z uzupełnianiami z 1913 r.
1 - przebieg Małej młynówki, 2 - dom przy ulicy Rzemieślniczej nr 14, pod którym przebiegał kanał,
3 - tzw. Mały Młyn, który napędzała woda Małej młynówki. Dla lepszej orientacji pokazano Bramę Wrocławską (4)

Bok budynku, w którego części piwnicznej znajdował się wlot kanału	Bok budynku, z części piwnicznej, którego wypływała woda Małej młynówki

Otwór wlotowy kanału Małej mlynówki w wyżej pokazanym budynku. Fotografie wykonane w trakcie remontu budynku przez Przemysława Łuczaka. Po remoncie wlot zasypano

Szybki fotomotaż pokazujący sytuację z planu miasta

Czytelnik strony mieszkający w tym budynku w latach 60-ych twierdził, że woda była używana do celów wyprawiania skór i był to budynek garbarza (wg wcześniejszych informacji niemieckich mieszkańców). W mieszkaniach znajdujących się bezpośrednio nad kanałem istniały otwory w podłodze, zamykane klapąmi. Otwierając klapę - czerpano wodę do celów gospodarczych. Nie wiadomo czy była to prawda, gdyż wyprawianie skór było związane z dużym smrodem i było niebezpieczne dla zdrowia i życia. Być może, że wyprawianie skór było prowadzone w XIX w. w znajdujących się obok pomieszczaniach gospodarczych (szopach). Wg spisu mieszkańców z 1921 r. (i może wcześniej) budynek był własnością lakiernika (malarza), który zapewne sam nie robił lakierów i nie potrzebował do tego celu znacznej ilości wody. Wspomniany czytelnik opowiadał, że jeszcze w latach 60-ych te klapy można było otwierać, czerpać wodę i schodzić do kanału pod budynkiem. Jeśli wierzyć rysunkowi pokazanemu na planie Oleśnicy - kanał pod budynkiem nie biegł w linii prostej - widoczny jest zauważalny skos.

Kanał Malej młynówki (zwany przez meliorantów - kanałem IV) stracił rację bytu, gdy zamknięto młyn. Wówczas odcięto dopływ wody do kanału, a koryto w górnym biegu zasypano w 1971 r. Potem koryto kanału stało się śmietnikiem i sukcesywnie go zasypywano.

Nie wiem czy przy remoncie tego budynku brał udział archeolog i czy istaniało sprawozdanie z prac związanych z odkopywaniem wejścia do kanału i opisem kanału pod budynkiem. Byłaby to ciekawa informacja dla osób zainteresowanych historią miasta.

Więcej o historii rzeki Oleśnica

Od autora • Lokacja miasta • Olesnica piastowska • Olesnica Podiebradów • Olesnica Wirtembergów
Olesnica za Welfów • Olesnica po 1885 r. • Zamek olesnicki • Kosciól zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Olesnicy • Herby ksiestw • Drukarnie • Numizmaty • Ksiazece krypty
Kary - pregierz i szubienica • Wojsko w Olesnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasluzeni dla Olesnicy • Artysci olesniccy • Autorzy • Rysowali Olesnice
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemia? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa olesnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauwazyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowosci
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOSCI