Marek Nienałtowski
Brona oleśnicka - zdaniem R. Szczuraszka i mieszkańców Oleśnicy obecny jej wygląd sprawia wrażenie bezzasadnej imitacji.
28.08.2022 r.

Co pisano o niektórych bronach pokazanych na poniższych zdjęciach:

"W założeniu rekonstrukcja brony w bramie miejskiej ma podnosić turystyczną atrakcyjność miasta (komunikat władz miasta Strzelce Krajeńskie). Dalej pisali - "Do konstrukcji posłużyły specjalnie przygotowane okucia i gwoździe kowalskiej roboty".

"Brona będzie jedną z atrakcji turystycznych Lublina" ... (Biuro prasowego ratusza).

Można ogólnie stwierdzić, że przyczyną rekonstrukcji bron jest ich znaczny potencjał promocyjny. Starano się odtworzyć każdy szczegół tego ważnego kiedyś urządzenia obronnego miasta. Kiedy patrzę na brony na poniższych zdjęciach - mam szacunek do władz tych miast, muzealników, mieszkańców i Wojewódzkich Konserwatorów Zabytków.

Wzorce wykonanych bron
Na temat istniejących bron i ich historii można poczytać po wpisaniu w google angielskiej nazwy brony Portcullis, dodając np. wooden (czyli brony drewnianej). Mniej informacji występuje po wpisaniu niemieckiej nazwy brony - Fallgatter, należy przy tym dodać mittelalter (średniowiecze). Najmniej informacji można znaleźć po wpisaniu polskiej nazwy Brona, należy próbować udokładniać związki brony z uzbrojeniem obronnym.

Niżej zdjęcia bron rekonstruowanych w Polsce.

Brama Wodna w Bystrzycy Kłodzkiej https://pl.pinterest.com/pin/ 222646775320212785/	Brona w Strzelcach Krajeńskich https://pl.pinterest.com/pin/ 222646775320191489/   [Opis]

Brona w Malborku wykonana przez Muzeum Zamkowe. https://pl.pinterest.com/pin/ 222646775320191386/	Brona w Bramie Człuchowskiej w Chojnicach https://pl.pinterest.com/pin/ 222646775320191493/

Zrekonstruowana brona we Fromborku https://dociekliwyturysta.gd2.pl/Fortyfikacje/index.html		Brona w Bramie Krakowskiej w Lublinie https://pl.pinterest.com/pin/ 222646775320212770/

Istnieją miasta, które szczycą się posiadaniem brony w herbie. Można zauważyć, że końce belek na ilustracjach są często ostrzejsze niż w oleśnickiej bronie: Częstochowa, Kraków także, Zielona Góra również, Bydgoszcz ma dziwną bronę, ale końce ostre. Także brony heraldyczne znajdują się w herbach królów, książąt i szlachty taki i podobnie.

Krótka historia brony z bramy Wieży Trzebnickiej
Brona w Wieży Trzebnickiej (potem Wrocławskiej) powstała najpewniej równolegle z wybudowaniem wieży w XIV w. Brona w trakcie swojego istnienia mogła być remontowana (odtwarzana) kilkadziesiąt razy. Najczęściej chyba ze względów na naturalne zużycie. Brony kilkukrotnie też mogły być niszczone (uszkadzane) w napadach na miasto. Z łatwością odbudowywali je cieśle, bez żadnych rysunków, gdyż wszystkie parametry brony wynikały z wymiarów bramy, prowadnic, zastosowanego sposobu podnoszenia i opuszczania oraz miejsca usytuowania rolki w murze bramy. Dlatego na przestrzeni wieków brony musiały być bardzo podobne. Zmiany mogły dotyczyć zdobień metalowych na belkach. Zdobienia świadczyły o randze miasta i bogactwie książąt oleśnickich.

Około 1647 r. przedbramie rozpatrywanej bramy zostało częściowo rozebrane i przestały istnieć wrota, poprzez które odbywało się wejście do miasta. Dlatego to zadanie przejęła Brama Wieży. Nie widać w niej mocowań wrót (może usunięto) natomiast istniejąca rolka i jej stan wskazują na częste i jeszcze niedawne używanie brony (ponad 750 razy w roku). Podczas pożaru w 1730 r. wieża też była ogarnięta pożarem i brona najpewniej się spaliła razem z drewnianym napędem i mocowaniem. Po odbudowaniu brona mogła istnieć do początków XIX w., gdyż jeszcze wtedy stały domy strażników miejskich i zamykano na noc wejścia do miasta. Kres istnienia pozostałych bron i bram nastąpił w 1868 r.

Mechanizm podnoszenia i opuszczania brony. Można sądzić, że do obracania koła były zaangażowane 2 osoby
W pokazanym przypadku mechanizm znajdował się bezpośrednio nad broną [Źródło].
W Oleśnicy lina była dłuższa i przechodziła jeszcze przez rolkę i potem była mocowana do brony.
W okresie późniejszym zamiast liny istniała możliwość zastosowania łańcuchów.
W Wieży Trzebnickiej podobny napęd znajdował się w pomieszczeniu pierwszego piętra

Powstała imitacji brony
Najpoważniejszy błąd - powierzchnia kraty jest mniejsza niż powierzchnia przejazdu bramnego. Ośmiesza to przyjęte rozwiązanie i miasto. UM powinien przed przyjęciem projektu zlecić wykonanie analizy dotyczącej maksymalnej długości brony. UM przyjął, że krata nie może "wchodzić" w otwór bramny i jest to zbyt duże uproszczenie. Jeśli miało być takie ograniczenie - nie należało przyjmować wniosku. Jeszcze przed 2002 r. przed bramą był znak ograniczenia wysokości pojazdu do chyba 3,2 m. (wg. R. Szczuraszka) - widać to na widokówkach. Nie znam się na tym i nie wiem, czy można wrócić do tego znaku i w oparciu o wartość ze znaku - ustalić długość brony. (Wykonawcy przyjęli wstępnie długość brony o 80 cm większą, później zmniejszyli na polecenie UM). Niżej z prawej pokazałem, jak mogłaby wyglądać brona, która może przesłaniać cały przejazd bramny. Maksymalną długość przyjąłem ze zdjęcia pokazującego skutki uderzenia samochodów w bramę.

Brona aktualnie istniejąca. Bez uzasadnienia przyjęto długość brony. Mogła być dłuższa Fot. Remigiusz Szczuraszek	Brona nieco rozbudowana, aby przypominała inne wyżej pokazane. Wprowadzono (pomysł R. Szczuraszka) niewielkie wydłużenie górnej części brony i dopasowano ją do kształtu górnej części wnęki na bronę. Stwarzałoby to sugestię, że brona chowa się częściowo ponad wnękę w konstrukcji wieży. Kolaż autor.

W bronie oleśnickiej najbardziej widoczny jest brak metalowych osłon na dolnych końcach belek, bo to jest jakoby element ozdobny. Jest to dziwne, gdyż te osłony stanowią istotny element konstrukcji brony. Chronią one belki przed uszkodzeniami przy opuszczaniu i uderzeniu brony w bruk jezdni. Nie stanowią one więc ozdoby, powinny być wykonane jako niezbędny wówczas element i nie stanowią żadnego przekłamania.

Wykonawca miał się wzorować, wg opinii DWKZ, na dwóch pierwszych z nich (Bystrzyca Kłodzka i Strzelce Krajeńskie), chociaż one były całkowicie innej konstrukcji. Dlatego wykonawca nie mógł wykorzystać je jako wzorce. Nawet gdyby chciał - musiał wykonać zalecenie DWKZ- bez zbędnych profili i elementów ozdobnych, które na nich były stosowane.

Niżej pismo DWKZ do Remigiusza Szczuraszka i jego odpowiedź.

Odpowiedź Remigiusza Szczuraszka na pismo DWKZ

"Dwa miesiące temu wysłałem pismo do Dolnośląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków (DWKZ) z prośbą o odniesienie się do sprawy wyglądu i jakości zawieszonej brony. Odpowiedź, którą dostałem bardzo delikatnie mówiąc mnie zdumiała.

Dowiedziałem się, że ze względu na brak historycznych źródeł ukazujących bronę, DWKZ postanowił stworzyć - jak to pisze; "umowne" dopełnienie dawnego wyglądu Bramy Wrocławskiej tak, aby brona nie sprawiała imitacji. Mało tego - Ze względu na to, że na naszej Bramie nie dało rady zrobić rekonstrukcji (przez brak wspomnianych źródeł) to stworzono swoisty "cytat" architektoniczny sugerujący hipotetyczny dawny wygląd tego obiektu (sic!). DWKZ informuje mnie, że stworzenie ozdobnej formy mogłoby stanowić sugestię autentyczności, co miałoby charakter historycznego przekłamania, dlatego streszczając pismo - stworzono kratkę nie dbając o szczegóły mechanizmu czy detali.

I jak ja prosty człowiek mam się odnieść do takiej odpowiedzi?

Logika mi podpowiadała, że stworzenie normalnej brony to "pan pikuś" bez żadnych komplikacji. Mamy bramę miejską? Mamy. Była zamykana? Była. Jest pozostałość sugerująca rozmieszczenie kraty? Jest. To czego chcieć więcej i gdzie tu problem? Ano niestety biurokracja tworzy nam takie absurdy absurdów i powstaje m.in pismo tego typu, z którego wynika, że w imię straży nad poprawnością historyczną, nie możemy stworzyć normalnej kraty bronnej... tylko "pergolę". Gdzie tu sens? Chroń Panie Boże przed imitacją brony, gdyż to zakłamanie historyczne ale kratkę ni wypiął ni przypiął z dziwnymi łańcuszkami za nią już powiesić można. Nie ważne, że to "coś"

(bo nie wiem już czym to jest i jak to nazwać, gdyż broną jednak nie jest) - kole w oczy ze względu na brak detali i mizerię wykonania ale grunt, że nie jest przekłamaniem historycznym... Co jeszcze ciekawsze; szpiczasty dach znajdujący się na naszej wieży jest nowotworem lat 50tych i jest czystym przykładem przekłamania historycznego. Nigdy Brama Wrocławska nie posiadała takiego dachu ale jakoś w imię poprawności historycznej rozbierać go nikt nie zamierza...

Najważniejsze: Za wygląd tej kraty nie odpowiada tylko DWKZ a też nasz Urząd Miasta, gdyż jak pisze Pan Konserwator "wygląd i charakter planowanej brony był konsultowany na miejscu z przedstawicielami Urzędu Miasta Oleśnica, przed zleceniem prac projektowych" Czyli Miasto miało wpływ na wygląd brony i mogło postarać się o sensowniejszy wygląd ale z niewiadomych przyczyn tego nie zrobiło. Za to zgoniło za jakość na Wykonawcę, ten na Konserwatora Zabytków a Konserwator teraz na Urząd Miasta i tadaaam! Mamy "chowanego po oleśnicku"! Więc drogi Urzędzie "pobite gary!" DWKZ zdradził Twoją "kryjówkę" i teraz Ty kryjesz!

Nie wiem jak Wy to oceniacie. Być może ja zwykły Kowalski nie jestem na tyle obeznany w świecie konserwatorskim, biurokratycznym, by pojąć taką sytuację. Może nieco porwałem się z motyką na słońce? Wyolbrzymiam? Cóż, jak źle to pojąłem to mnie poprawcie, gdyż i na błędach człowiek się uczy. Postaram się już nie zawracać Wam głowy tą broną... kratką... dopełnieniem wyglądu... cytatem... Pergolą... tym czymś".

R. Szczuraszek.

Co pisano wcześniej

W bramie Wieży Wrocławskiej pojawiła się replika brony?

Nowa brona z Bramy Wrocławskiej do wymiany?

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy oleśniccy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA BEZ PRZEWODNIKA....
NOWOŚCI