Marek Nienałtowski
Drzewo genealogiczne księcia Jana Podiebrada w kościele zamkowym w Oleśnicy - zapomniana historia.
06.03.2023 r.

W kościele zamkowym znajdowało się bardzo duże, już zapomniane, malowidło (polichromia) z drzewem genealogicznym "książąt ziębickich oraz panów z Kunstatu i Podiebradu". Prace nad nim rozpoczęły się w 1558 r. na zamówienie księcia Jana Podiebrada. Wcześniej, bo w 1555 r. rozpoczęto prace nad nagrobkiem tumbowym po śmierci księżnej Krystyny Kachny Szydłowieckiej żony księcia Jana Podiebrada. Malowidło jak i tumba zawierały herby. Na malowidle było ich 32 w jednym górnym rzędzie (oraz 30+1 poniżej), a na tumbie 16+1. Ta różnica wynikała z wielkości powierzchni, na której można było rozmieścić herby.

Herby zostały podzielone na trzy grupy:

Malowidło znajdowało się na północnej ścianie prezbiterium, w górnej części i zajmowało znaczną jego część, o czym pisał J. Sinapius w Olsnographii [3].

Rys.3. Herb genealogiczny Krystyny Szydłowieckiej oznaczony jako +1
Fot. 1. widok na północną ścianę prezbiterium, na której znajdowało się od ok. 1558-1561 roku malowidło z drzewem genealogicznym Jana Podiebrada
Rys. 2. popiersie księżnej na herbie księstwa ziębicko-oleśnickim [1]

Dlatego można było przedstawić na nim łącznie 62 herbów, chociaż wiele z nich się powtarza. Widać to na powyższym malowidle, które skopiowałem z podobnego rysunku zawartego w książce [1] i przeniosłem naprędce (czyli niezbyt udanie) na zdjęcie. Na pokazanym drzewie genealogicznym pokazano same herby, w rzeczywistości na drzewie księcia Jana były jeszcze malowane popiersia męskie i kobiece przodków, usadowione jakby na herbach (jak na rys.2). Było to więc jedno z najbardziej rozbudowanych drzew genealogicznych. Wszystkie imiona przodków są opisane w Olsnographii oraz w innych źródłach (jedno graficzne podano na dole).

Dwa i więcej herbów (4, 8, 16, a nawet 32) znajdujących się na jednym elemencie (nagrobku, tumbie, ambonie, bramie, ścianie, dokumencie itp.) tworzy tzw. założenie herbowe. Określony, zamierzony wybór herbów niesie w całości jakieś przesłanie, ideę, która ma przemówić do przyszłych pokoleń. Przesłanie określa się nazwą - heraldyczny program ideowy. Wśród nich można wyróżnić program genealogiczny - pokazujący przodków rodu.

W części dolnej malowidła heraldycznego znajdowały się postacie księcia Jana i jego zmarłej żony w rozmiarze rzeczywistym. Obok nich umieszczono informację o księżnej Krystynie, jej ojcu i matce oraz dodano jej herb. Poniżej postaci księcia i jego żony znajdowała się inskrypcja fundacyjna o jeszcze nieznanej treści.

Gdy powstał pomnik nagrobny księcia Karola Krzysztofa (1579 r.) - syna księcia Jana - został wstawiony poniżej malowidła - jak widać na powyższej fotografii.

Jeszcze niedawno uważano, że wykonawcą malowidła mógł być Balthazar Latomus z Brzegu, ale w tym czasie malarz miał 17 lat i raczej nie mógł być jego autorem. Malowidło jakoby usunięto w trakcie odnowy kościoła po katastrofie budowlanej w 1905 r. Chyba nie jest to prawda, bowiem na wcześniejszych zdjęciach wnętrza kościoła już go nie było. Czyli zamalowano je w XIX w.

Z rysunku drzewa genealogicznego wybrano 16 herbów (tych najbardziej podnoszących rangę księcia) i przedstawiono je na czterech bocznych ścianach nagrobka tumbowego. Dodano herb Krystyny Szydłowieckiej.


Przykładowe herby z lewej ściany nagrobka tumbowego. Fot. Wiesław Piechówka.
Wszystkie herby z tumby i ich nazwy

W poniższym linku można znaleźć informacje o osobach umieszczonych na malowidle:

Genealogia Podiebradów na rysunku (H. Lusch). Osoby oznaczone gwiazdką "*" - mają swoje herby także na tumbie (na rysunku brakuje jednej gwiazdki przy cyfrze 3)

Literatura:

  1. Felcman O., Fukala R., a kol., Podebradove. Rod ceskomorawskych panu, kladskych hrabat a slezskych knizat, Praha 2008
  2. Nienałtowski M., Podiebradowie w dziejach księstwa ziębicko-oleśnickiego 1495-1647, Oleśnica 2013
  3. Sinapius J., Olsnographia, oder: Bechreibung des Oelssnischen Furstenthums, bd I-II, Leipzig - Frankfurt 1706-1707

Od autora • Lokacja miastaOleśnica piastowskaOleśnica PodiebradówOleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów
Oleśnica po 1885 r.Zamek oleśnicki Kościół zamkowy Pomniki Inne zabytki
Fortyfikacje Herb Oleśnicy Herby księstwDrukarnie NumizmatyKsiążęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica Wojsko w Oleśnicy Walki w 1945 roku Renowacje zabytków
Biografie znanych osób Zasłużeni dla OleśnicyArtyści oleśniccy Autorzy Rysowali Oleśnicę
Fotograficy Wspomnienia osadników Mapy Co pod ziemią? Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie Recenzje • BibliografiaLinkiZauważyli nas Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki Fotografie miastaRysunki Odeszli
Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI