Zabytkowe kamieniczki Rynku (cz.II)

Pierzeje wschodnie i północne

Pierzeja wschodnio-południowa nr 41-44, widoczna na poniższych fragmentach widokówek - nie zachowała się.

Jak wynika ze zdjęć - narożna kamieniczka z lewej była wybudowana najpóźniej (po 1860 r.). Pozostałe 3. kamieniczki z dwuspadowymi, ceramicznymi, szczególnie wysokimi dachami, wskazują na ich zabytkowy charakter. Za ostatnią kamieniczką przebiegała uliczka Różana (Rosengasse).

Pierzeja wschodnio-południowa. Widok z boku z ok. 1904 r. i widok od frontu z ok.1913 r. W tym okresie nie wykonano żadnych przebudów

Zdjęcie pokazujące zniszczenia tej pierzei. Są one widoczne jako spalone na zdjęciu lotniczym z 1.02.1945 r.

Pan Mieczysław Rudowicz pamięta, że po wojnie z pierzei pozostała tylko ostatnia kamieniczka, w której w latach 50-ych istniał sklep z farbami. Kiedy rozpoczęto odbudowę tej pierzei (po 1965 r.) rozebrano ten dom i wybudowano te pokazane niżej. W celu poszerzenia ulicy św. Jadwigi. zostały one "przesunięte". Wtedy przegorodzono także wjazd do istniejącej wówczas uliczki wychodzącej z rynku. W ten sposób zniknęła 11. uliczka wychodząca z Rynku oleśnickiego (Było ich 12. Obecnie pozostało 10). Była to decyzja nieprzemyślana. Zachowała się część tej uliczki nosząca obecnie nazwę Wąskiej.

Budynek zastępujący pierzeję wschodnio-południową

Pierzeja wschodnio-północna
Nie posiadam żadnej widokówki pokazującej tę pierzeję w całości - najczęściej jest "obcięty" dom o nr 38). Dzięki rekalmowym widokówkom hotelu "Pod księciem Blücherem" istnieje możliwość poznania jego strony frontowej. Można mieć nadzieję, że pojawią się się inne widokówki pokazujące całość pierzei. Od 1903 r. kamienice pierzei nie ulegały istotnym przebudowom.

	Kamienica nr 40

Kamieniczki nr 38, 39	Kamienica nr 40. Złe wrażenie robią "firanki" we "współczesnych" oknach

Z tej pierzei najbardziej znana jest kamienica nr 40. Zapewne, sądząc po starych zdjęciach tylnych stron i oddzielnych wejść, były to kiedyś dwie kamieniczki. Podczas odbudowy pierzei po pożarzez 1830 r. lub podczas remontu - nadano im wspólną ścianę frontową. Hotel w tej kamienicy wzmiankowano w 1841 r. (czyli mógł powstać wcześniej). W trakcie kryzysu po I Wojnie Światowej znika napis Hotel - pozostaje tylko - restauracja. Po 1935 r. na widokówkach pojawia się ponownie napis Hotel O wystroju architektonicznym tej kamienicy napisał prof. M. Przyłęcki "Zachowała się XIX-wieczna, neoklasycystyczna dekoracja fasady złożona z trzech pilastrów I i II piętra, akcentujących 2-osiową partię centralną formy gzymsów i obramień okiennych. Nad oknami I piętra („piano nobile" - piętro reprezentacyjne) trójkątne obdasznice na konsolkach (z lewej). W polu nadokiennym sztukatorskie kompozycje płaskorzeźbiarskie. Parter przebudowany. W wysokim dachu okienka półkoliste w kształcie „powiek".

O pozostałych dwóch kamieniczkach prof. M. Przyłęcki pisze:

Kamieniczka nr 38. (narożny - ul. Traugutta). " ... z wysokim dachem dwuspadowym i naczółkiem od strony ul. Traugutta. Boniowany podział parteru, profilowane w tynku opaski okien, podziały poziome fasad niezbyt bogatymi gzymsami. Wreszcie obdasznice okien I piętra (trójkątne i o łuku odcinkowym) wyraźnie reprezentują neoklasycyzm w architekturze z 2 połowy XIX w.

Kamieniczka nr 39. " ... charakterystyczny wysoki dach ceramiczny z dwoma okienkami typu tzw. powiek. Neoklasycystyczny dość bogaty wystrój zachował się na I piętrze w formie rytmicznego podziału pilastrami i dekoracji półkoliście zamkniętych okien oraz tzw. luster pod oknami." Prof. M. Przyłęcki posiada informację, że w tej kamieniczce dobudowano II piętro. W niej istniał w 1935 r sklep jubilersko- złotniczy.

Na litografii z ok. 1860 roku widać jak wyglądały wówczas pierzeje wschodnie i południowo- wschodnie

Pierzeja północno-wschodnia
Kamieniczki 31-37 szczęśliwie nie uległy spaleniu w 1945 r. Pierzeja ta, również jak poprzednio opisywana, nie ma zbyt bogatej ikonografii. W swoich zbiorach, dzięki Panu Damianowi Stopczyńskiemu, posiadam jedną widokówkę pokazującą większą część pierzei (nr 31-35).

Najbardziej znane budynki tej pierzei. Za uliczką widać kamieniczkę nr 30, mieszczącą Aptekę pod Lwem od XVI w.
Bliżej widoczny Hotel pod Niebieskim Jeleniem mający nr 31. Z prawej widoczna prawie cała kamieniczka nr 32

Kamieniczka nr 31. Przez długi czas istniał w niej hotel "Pod Niebieskim Jeleniem" (wzmiankowany w 1841 r.) i zajmował całą pierzeję wzdłuż ul. Matejki. Na ścianie czołowej, na pierwszym piętrze znajdowała się do 1945 r. rzeźba głowy jelenia z bogatym porożem. Hotel w 1935 r. już nie istniał. Kamieniczka spalona w 1945 r.

Kamieniczki 31-35	Kamieniczki 32-33

Kamieniczka 31 - 32	Kamieniczka 33	Kamieniczka 34

Kamieniczka nr 33. Parter znacznie i bardzo niekorzystnie przebudowany po 1955 roku. Skromne obramienia okien I i II piętra nawiązują do tradycji architektonicznych późnego klasycyzmu. Pochodzą jednak już z 2. polowy XX wieku (sformułowania architektoniczne tu i dalej pochodzą od prof. M. Przyłęckiego).

Kamieniczka nr 34. Parter przebudowany. Skala i gabaryt oraz dość skromne obramienie okien (na I piętrze z dekoracyjnymi nadprożami o formach eklektycznych z 2. polowy XIX wieku) i wysoki dach zachowują historyczny charakter i zabytkową wartość obiektu. Budynek ten został starannie odnowiony przez obecnych właścicieli. Tak wyglądał w 1935 r. - szczegóły odnowy [1], [2], [3]). Wystrój architektoniczny odnowionych wnętrz mieszkań nawiązuje do XIX wiecznego.

Kamieniczka 35	Kamieniczka 36	Kamieniczka 37

Kamieniczka nr 36. Dość zróżnicowany wystrój architektoniczny fasady, wyraźnie reprezentujący eklektyzm przełomu XIX i XX wieku. Czeka na odnowienie. Z tyłu kamieniczki znajduje się odzielna piwnica z podobno pięknym sklepieniem. Obok, resztki zabytkowej powierzchni podwórza w postaci "kocich łbów". Prawdopodobnie przy okazji remontu podwórza będzie wielu chętnych do zlikwidowania tej zabytkowej powierzchni podwórka.

Kamieniczka nr 37. (róg ul. Szkolnej) - Skromna elewacja XIX - wieczna z bardzo skromnym detalem, nawiązującym formą do klasycyzmu. Od ul. Szkolnej półszczyt z naczółkiem. Zwraca uwagę utrzymany od średniowiecza gabaryt i tradycyjne, rzadko już zachowane proporcje fasad i dachu oraz forma wysokiego dachu ceramicznego. Wydaje się, że mury zewnętrzne w części parterowej mogą być wcześniejsze.

Pierzeja północno-zachodnia. Nie posiadam dobrego zdjęcia, obejmującego całą pierzeję z okresu do 1945 r.
Kamieniczka nr 25-26. Prawdopodobnie od średniowiecza w tym miejscu znajdowała się gospoda Pod Złotym Orłem najlepsza w mieście. Jej istnienie potwierdzają podróżnicy w 1816 r. W źródłach historycznych hotel wzmiankowany w 1785 i 1841 r. Po odbudowie po pożarze w 1730 lub 1823 r. oddzielne budynki połączono wspólną fasadą. W XIX w. znany z koncertów muzycznych organizowanych w sali hotelowej. Wtedy hotel zajmuje także pierzeję wzdłuż ul. Kościelnej. Ma także wejście od ul. Okrężnej. Po I WŚ chwilowo zanika funkcja hotelowa.

Z lewej kamieniczki 25-26

Kamieniczki 25,26	Kamieniczki 27, 28, 29	Kamieniczka 30

Kamieniczki 27-29 niczym się nie wyróżniają. Nie są ujęte w spisach zabytków.

Kamieniczka nr 30. Elewacja wskazuje na skromne formy pseudoklasycystyczne z końca XVIII lub 1 poł. XIX wieku (podział, obramienia okien, narożne pilastry). Parter przebudowany na przełomie XIX i XX wieku. Budynek odremontowany w latach 1993/94. W domu tym, ulegającym przebudowom - bez przerwy od 1574 r.do 1945 r. istniała apteka "Pod Lwem". Obecnie nie kontynuje się tej tradycji. Szkoda, bo byłby to wspaniały element promocyjny apteki i miasta. Po tej aptece istnieje wiele różnego rodzaju pamiątek, wykopanych podczas poszukiwań archeologicznych w mieście. Znikną zapomniane w piwnicach jakiegoś muzeum.

Opis architektoniczny kamieniczek opracowano na podstawie cyklu artykułów prof. Mirosława Przyłęckiego. Panorama Oleśnicka nr 18, 19, 21 z maja 1995 r.

Słowniki architektoniczne:

http://pl.wikipedia.org/wiki/Przegl%C4%85d_zagadnie%C5%84_z_zakresu_architektury

http://www.staff.amu.edu.pl/~gmazurek/zpd/slowni.htm

http://www.zabytkowe.koscioly.sl.pl/slownik.htm

http://dwory_sochaczewskie.webpark.pl/termi.htm

http://www.tnn.pl/pm,105.html

http://www.icimss.edu.pl/Sladami_torunskiej_secesji/index.php?id=07