Marek Nienałtowski
Herb księstwa ziębicko-oleśnickiego
Napisano w 2003 r.
Uzupełniono 17.12.2010 r.;
6.12.2012;
01.07.2013
Powstanie i opis
Herby księstwa ziębickiego i ziębicko-oleśnickiego Podiebradów znajdują się w Oleśnicy, Bierutowie i Dobrej, w miastach byłego księstwa ziębickiego, oraz we władztwach Podiebradów w Czechach i rzadziej w miejscach dłuższego przebywania członków rodu Podiebradów. Herb ziębicko-oleśnicki nie był opisany w literaturze oleśnickiej. Podstawy opisano w [6]. Wstępną próbę usystematyzowania przedstawiono w [5].
Jak powstał herb księstwa ziębicko-oleśnickiego? Podstawą rozważań będą dwa herby znad bramy "Pałacu Wdów". Nigdzie nie były one opisane (dot. sytuacji z 2003 roku). W literaturze Oleśnickiej podano, że przedstawiają one "rozłożony herb Podiebradów ziębicko-oleśnickich" [3], lub "tarcze herbowe księstwa ziębicko-oleśnickiego" [1].
Herby znad bramy Pałacu Wdów
Ostatnie sformułowanie jest najczęściej powtarzane. Wstępnie przyjęto, że prawdziwsze jest pierwsze z nich. Drugie sformułowanie odrzucono, gdyż jeden z tych herbów nie mógł być realnie związany z księstwem oleśnickim (wg obecnej wiedzy historycznej). Niżej opisano dwa herby umieszczone nad bramą Pałacu.
Lewy (od patrzącego)
herb z "Pałacu Wdów [1]".
Jest to herb księstwa ziębickiego, także nazywany herbem Podiebradów ziębickich, Podiebradów ziębicko-kłodzkich, herbem księstwa ziębickiego i hrabstwa kłodzkiego itp. Wskazuje na ziemie pod panowaniem Podiebradów, czyli jest herbem ziemskim.
Herb ten zawiera poniższe elementy:
Niżej wersja kolorowa tego herbu: Herb księstwa ziębickiego (ziębicko-kłodzkiego). Wykonanie autora Krótki opis herbu, zwany blazonem [8]: W polu sercowym herb Podiebradów, w nim w polu srebrnym u podstawy trzy listwy w pas czarne. W tarczy skwadrowanej, w polu 1 i 4 - w słup, w złotym czarny połuorzeł, w srebrnym czerwony połuorzeł, oba ze srebrną przepaską przez pierś. W 2 i 3 polu herb hrabstwa kłodzkiego. Klejnot: srebrne skrzydła orła z trzema listwami w pas (Podiebradowie), pawie pióra ziębickie oraz kłodzkie skrzydła orła z dwoma nachylonymi listwami. Prawy herb z bramy "Pałacu Wdów" [2]
Dodanie w polu sercowym herbu Podiebradów do tego herbu może wskazywać na roszczenie Podiebradów do księstwa żagańsko-głogowskiego. jest to historycznie uzasadnione. W 1487-88 trzej książęta ziębiccy - synowie Henryka I Podiebrada - żenią się z trzema córkami księcia Jana II żagańskiego (1439-82) i głogowskiego (1481-88), stając się dziedzicami księstwa głogowskiego, co przyrzekł im Jan II. Było to typowe małżeństwo dynastyczne, o czym świadczy dziecięcy wiek "oblubienic" (Karol I miał 12 lat a jego żona 5 lat). Po tym Podiebradowie mogli uważać się za przyszłych właścicieli księstwa. Niestety, do tego nie doszło, a herb miał przypominać wszystkim wjeżdżajacym do zamku oleśnckiego o roszczeniach Podiebradów. Do ostatecznego wyjaśnienia zagadki herbu znad bramy Pałacu brakowało wiedzy na temat kształtu szachownicowego klejnotu. W literaturze poświęconej heraldyce księstw ślaskich ten klejnot nie był opisany. Okazało się, że wyjaśnienie stało się możliwe dzięki zamieszczonemu w książce O. Felcmana, R. Fukali [9], wywodowi genealogicznemu Urszuli - córki Albrechta (brata Karola I). Na tym rysunku przy wywodzie przodków po linii żeńskiej - żagańskiej, pojawia się herb z szachownicowym klejnotem w kształcie rombu - zwany żaglem (rysunek poniżej). Żaglem nazwał ten kształt klejnotu G. Deverdeck w swoim katalogu monet z 1711 r.[10, s. 433] i podał, że jest on legnicki lub głogowski. Ponadto ten "żagiel" znajduje się na niektórych medalach, monetach i pieczęciach Henryka Wacława i Karola Fryderyka (po 1618 r.).
Zmieniono 15.03.2014.
Powstanie herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego
Po objęciu księstwa oleśnickiego w 1495 r. dołączono do herbu księstwa ziębickiego orła oleśnickiego i szachownicę żagańską. Drugie pole kłodzkie zostało zamienione na orła księstwa oleśnickiego, trzecie na szachownicę, na czwartym polu znalazł się herb hrabstwa kłodzkiego. Na poniższym rysunku pokazano powstałą w ten sposób - kolorową wersję herbu księstwa ziębicko-oleśnickiego Podiebradów.
Niżej herb z pięcioma klejnotami, używany w szczególnych przypadkach. Jest na nim też klejnot w postaci "żagla". |
Dodano 01.07.2013 r.
Powyższe znajduje także potwierdzenie w pieczęci księstwa ziębicko-oleśnickiego przywieszonej do listu księcia Henryka Wacława z 1635 r. dotyczącego miejscowości Pavlice k. Jevisovic, które w latach 1628-1639 r. do niego należały.
Pieczęć Henryka Wacława. Źródło: http://pavlice-historie.wz.cz/pecete.html
Na pieczęci, w środku, znajduje się herb rodowy Podiebradów, a dookoła niego cztery herby ziemskie, wyżej pokazane. W III polu widnieje szachownicowy herb z szachownicowym klejnotem, co potwierdza także powyższy wywód autora.
Wnioski
Literatura:
1. Starzewska M. Oleśnica. Ossolineum. Wrocław. 1963
2.
Głogowski S. Genealogia Podiebradów. Gliwice 1997
3. Katalog zabytków sztuki w Polsce. Oleśnica, Bierutów i okolice. Warszawa.1983
4. Czechowicz B. Książęcy mecenat artystyczny na Śląsku u schyłku średniowiecza. DIG. Warszawa 2005
5. Marek Nienałtowski. Identyfikacja herbów znad bramy "Pałacu Wdów". Kwartalnik Powiatu Oleśnickiego nr 11/2005 s.16-18
6. Opis herbów Podiebradów i księstwa ziębickickiego - http://www.lukov.cz/hrad/erb8.htm
7. Genealogia Podiebradów - http://www.genealogy.euweb.cz/bohemia/bohemia3.html
8. Znamierowski A. Wielka Księga Heraldyki. Świat Książki. W-wa 2008
9. Felcman, O., Fukala, R. a kol. Poděbradové. Rod českomoravských pánů, kladských hrabat a slezských knížat. Praha: Nakladatelství Lidové noviny, 2008.
10.
Dewerdeck G. Silesia numismatica oder Einleitung zu dem Schlesischen Müntz - Cabinet. Jauer 1711
11. Gajl T. Herbarz Polski od średniowiecza do XX wieku. L&L. Gdańsk 2007
12.
Fukala R. Slezsko neznama zeme koruny Ceske. Ceske Budejowice. 2007
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI