Marek Nienałtowski
Rozpoznanie herbu Wirtembergów wykonanego z cyny
19.05.2024 r.

Dolnośląski kolekcjoner przysłał mi do rozpoznania herb Wirtembergów oleśnickich. Jest on nietypowy, bo wykonany z cyny. Wszystkie inne herby Wirtembergów oleśnickich były rzeźbione w drewnie i w kamieniu, spotyka się rzadko wykonane z miedzi (pomijam herby z sarkofagów).

Herb ten strukturalnie podobny jest do herbu księcia Sylwiusza Fryderyka wirtembersko-oleśnickiego rozmieszczonego w 1685 r. w kościele zamkowym w zwieńczeniu prospektu organowego. W tym czasie podobny herb mogli mieć też jego dwaj bracia - Chrystian Ulryk i Juliusz Zygmunt. Był to sześcio-polowy herb z dodanym złotym (na niebieskim polu) herbem miasta Sternberk. Widać to na poniższym zdjęciu. Około 1695 r. dwaj bracia i matka księcia Karola dobroszyckiego sprzedali udziały w majątku Sternberk i dlatego książęta zaprzestali używać w swoich herbach złotej gwiazdy.


Widoczny bezbłędny herb w kolorze. Poniższy herb wykonany z cyny różni się znacząco od powyższego
Fot. Zbigniew Podurgiel

Herb cynowy podlegający rozpoznaniu:


Herb waży 6 kg. Wysokość - 38 cm, a szerokość 28 cm. Od tyłu

Herb Wirtembergów
Herb księstwa Teck
Chorągiew Bojowa Cesarstwa
Herb hrabstwa Mömpelgard
(Montbéliard)
 

Niżej pokażę błędy w herbie, w porównaniu do herbu z kościoła zamkowego. Rozpatrzę dwa klejnoty z prawej:



Z lewej pies w klejnocie herbu księstwa Teck - nie powinien mieć nałożonej korony (niekiedy to się zdarza), ani siedzieć na koronie hełmu
(często się zdarza, że ta korona istnieje - na powyższym kolorowym herbie nie istnieją obie korony). Z prawej herb księstwa oleśnickiego w klejnocie
- orzeł nie powinien mieć korony. Zobacz kolorowy herb.


Herb księstwa oleśnickiego w polu sercowym - orzeł nie powinien mieć korony.
Orzeł na przepasce przez pierś nie posiada krzyżyka - poważny błąd. Zobacz kolorowy herb.


Z lewej widać Chorągiew Bojową Cesarstwa (zobacz wyżej w kolorze) - na chorągwi orzeł nie powinien mieć korony pokazanej strzałką.
Na tarczy herbowej widoczny jest pod gwiazdą jakiś napis trudny do odczytania. Ponadto widoczne są inicjały wyryte ostrym narzędziem.
Być może, że zostały wykonane przez osoby, które oglądały herb. Świadczy to, że herb gdzieś wisiał nisko, czyli był używany.
Inicjały cynownika powinny być na tylnej stronie, ale trudno je znaleźć. Wyżej z prawej (nad głową ryby) widoczne
rysy mogą świadczyć o próbie sprawdzenia z jakiego materiału wykonano herb

Wnioski:

Być może jest to jakaś próba wykonania herbu przez oleśnickiego cynownika na zamówienie któregoś z trzech książęcych braci w latach ok. 1672-1695. Prawdopodobnie polichromia (farba) odpadła, ostatecznie niedawno herb został umyty.

Porównano istniejące herby braci pod względem podobieństwa do herbu cynowego. Można sądzić, że najbliżej herbu cynowego jest herb księcia oleśnicko-bierutowskiego Chrystiana Ulryka, umieszczonego w 1679 r. na loży książęcej w kościele św. Katarzyny w Bierutowie. W nim - dwa prawe klejnoty w obu herbach są jednakowe. Korony w herbach sercowych są podobne - w obu herby sercowe są koronowane. Na cynowym brakuje krzyżyka.


Na chorągwi Bojowej Cesarstwa - oba herby mają błędnie naniesioną koronę. Natomiast herb w kościele św. Katarzyny
ma błędnie naniesiony krzyż z przepaską. Brak w herbie z tego kościoła złotej gwiazdy Sternberku jest mniej nieistotny

W tym kościele drewniane herby były (i są) umieszczone wysoko. One nie były narażone na uszkodzenia przez osoby przychodzące do kościoła. Herb cynowy zaś był trudniejszy do uszkodzenia. Można sądzić, że herb cynowy mógł być elementem cynowego epitafium nisko umieszczonego, ewentualnie mógł istnieć na jakiejś bramie zamkowej, kościele grzebalnym św. Trójcy lub zameczku w Zbytowej. Tam mógł być porysowany ostrymi narzędziami i farba mogła być zdzierana. Wykonawcy herbu należałoby szukać wsród cynowników bierutowskich.

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli
 CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI