Odkrycia podczas remontu kościoła w Smolnej
17.12.2011 r.

Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża z XV-XVI w. w widoku zza muru

Widokówka z www.ebay.de pokazująca wyposażenie kościoła sprzed 1945 r.

Aktualnie odbywa się remont kościoła p.w. Podwyższenia Krzyża, który wewnątrz ma ślady wielu, nawet znacznych pęknięć (w niektórych miejscach można włożyć dłoń). Mgr inż Janusz Superson z firmy PROCON Plus z Oleśnicy, opracował metodę zapobiegająca dalszym pęknięciom. Przed skuciem tynków artysta malarz i konserwator dzieł sztuki Wiesław Piechówka przeprowadził badania stratygraficzne warstw malarskich. Badania te wykonano na wszystkich ścianach i ich dwóch poziomach, oraz drewnianym wystroju - emporach i filarach. Badania zostały wykonane w celu określenia kolorystyki wnętrza kościoła po odbudowie w 1853 r. Wynik tych badań był podstawą do zrobienia projektu kolorystycznego kościoła dla planowanej renowacji.
Niżej strzałkami pokazano miejsca, gdzie m.in. takie badania prowadzono.

Miejsca badań stratygraficznych w prezbiterium.

W miejscu pokazanym lewą strzałką odkryto pod kolejnymi warstwami późnorenesansowy ornament akantowy W. Piechówka stwierdził przynajmniej 4 warstwy naniesione na najstarszą warstwę malowideł (artysta sądzi, że prawdopodobnie naniesiono je w latach 1566, 1632 i podczas odbudowy kościoła po pożarze w 1852 r.). Sonda wykonana na ścianie wschodniej kościoła na poziomie przyziemia pokazuje ilość warstw. W miejscach, gdzie już przeprowadzono badania skuto tynk. Wtedy odkryto nieznane elementy:

1. Na lewej ścianie przed prezbiterium pojawiło się ułożenie cegieł sugerujące istnienie wejście do np. krypty na jedną trumnę lub miejsce umieszczenia "kapsuły pamięci". Pokazana data "1853", wskazuje najpewniej na rok odbudowy kościoła po pożarze w 1852 r.

Czy to krypta, czy miejsce umieszczenia kapsuły pamięci?
Wiesław Piechówka rozpoczął usuwanie zaprawy murarskiej, aby wyjąć jedną cegłę	Po wyjęciu cegły, okazało się, że za nią umieszczono gruz ceglany
Wobec powyższego wybito kolejne cegły	Po ich wyjęciu i usunięciu gruzu okazało się, że głębokość otworu wynosi jedynie 70 cm.

Czyli nie była to krypta. Otwór zamyka duży kamień w kształcie prostopadłościanu, z naniesionym nacięciem (sugerującym dwa kamienie, ułożone jeden na drugim) i datą "1853". Sądzić można, że jest to tzw. Kamień Węgielny, wstawiony w trakcie rozpoczęcia odbudowy kościoła. Prawdopodobnie budowniczym był C. Wolf, książęcy radca budowlany. To także mogłoby świadczyć, że książę brunszwicko-oleśnicki był opiekunem kościoła, ale nie jest to pewne. W. Piechówka niechcąc zbyt głęboko ingerować w zabytek, zaprzestał dalszych poszukiwań np. pojemnika z dokumentami z epoki. W otwór włożono te same cegły. Zostaną zamurowane, a całość zapewne nie zostanie zatynkowana, będąc ciekawym elementem historii kościoła.

2. Płyta pamiątkowa poświęcona 5. mieszkańcom Smolnej poległych za cesarza i ojczyznę w wojnie francusko- pruskiej w 1870-1871 r. Byli to żołnierze z 3. Dolnośląskiego Regimentu Piechoty nr 50, którego 2. batalion stacjonował od 1866 r. w Oleśnicy. Płyta najpewniej została zatynkowana po 1945 r.

Płyta z nazwiskami 5. żołnierzy (kliknij, aby powiększyć). Można mieć nadzieję, że nie zostanie ponownie zatynkowana	Nad częściowo odkrytą płytą widać zarys innej płyty z tekstem. Może poległych w wojnie z 1866 roku?

Korzystając z okazji odwiedzin kościoła wykonałem kilkanaście zdjęć pokazujących zabytki:

Chrzcielnica neogotycka z 1854 r. Zapewne odczytanie napisu wniosłoby ciekawą informację do historii kościoła

Pan Kamil Pawłowski odczytał i przetłumaczył tekst z chrzcielnicy (dziękuję!). Napisano:

d. 1. October 1854 am Tage der Weihe der ersten Taufe des Johann Gottlieb Robert Keyber.
Gewidmet vom Rittergutbesitzer Rudolph von der Berswardt auf Schwierse.

Tłumaczenie:

"Dnia 1 października 1854 w dniu poświęcenia [miał miejsce] pierwszy chrzest Johanna Gottblieba Roberta Keyber.
Ufundowana przez właściciela dóbr rycerskich Rudolfa von Berswardt ze Świerznej"
Żył w latach (1817–1877) był Starostą Oleśnickim w latach 1859–1868.

Kamil Pawłowski, uczeń liceum, jest krajoznawcą i założycielem Regionalnej Izby Pamiątek
w Ciepłowodach k. Ząbkowic Śląskich

Wnętrze kościoła. Widok na chór muzyczny

Organy J.G. Andersa uruchomione 7 stycznia 1856 r.

Przed spaleniem kościoła - 14 głosowe organy wybudował W 1796 r. oleśnicki organmistrz Johann Georg Höpke (wcześniej naprawiał organy w Kościele Zamkowym w Oleśnicy, później wybudował organy w Miłocicach k. Bierutowa). Kiedy uległy spaleniu w 1853 r. wówczas nowe organy (widoczne wyżej) wykonał Johann Gottlieb Anders, organmistrz z Oleśnicy, mający wyłączność na budowę organów w mieście i okolicach. On także zbudował organy dla kościoła Zbawiciela w Oleśnicy.

Na zewnątrz kościoła znajduje się płyta nagrobna rycerza i 6 płyt epitafijnych innych osób. Piaskowcowa płyta nagrobna rycerza Wojciecha (Woczich) ze Smolnej, pochodząca z pierwszej połowy XIV w., z płaskorzeźbą krzyża i z częściowo startym napisem majuskułowym - jest najstarszym tego rodzaju zabytkiem w powiecie oleśnickim. Już w końcu XIX w. niektóre litery nie udawało się odczytać:

Resztki napisu istniejące jeszcze w końcu XIX w.

Płyta nagrobna rycerza Wojciecha o wymiarach 2,55 m X 1,4 m. Na płycie (jako kwietnik) umieszczono czaszę kamiennej gotyckiej chrzcielnicy z XV w. będącej wcześniej wyposażeniem kościoła	Resztki inskrypcji z płyty nagrobnej

Kościół po spaleniu

Na pokazanych niżej ścianach kościoła znajduje się 5 płyt epitafijnych (lewe zdjęcie) oraz jedna płyta z herbem (prawe zdjęcie). Klikaj kolejno na płytach, aby pokazać ich powiększenia.

Ściana kościoła z 5. płytami epitafijnymi. Klikaj na kolejną płytę	Ściana kościoła z płytą epitafijną herbową [herb]

Płyta herbowa była trudna do odczytania. Także nie znalazłem jeszcze nazwiska właściciela herbu na podstawie dobrze zachowanej rzeźby. Herb ten widnieje również w pałacu w Boguszycach. Czyli jest to płyta kogoś z (współ)właścicieli Smolnej i Boguszyc.

Zobacz - ogólnie o Smolnej

Literatura:
Katalog zabytków sztuki w Polsce. Oleśnica, Bierutów i okolice. PAN. Warszawa 1983
Drożdżewska A. Życie muzyczne w Oleśnicy w XIX w. Praca magisterska. Wrocław 2004

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI