Marek Nienałtowski
Kiedy zlikwidowano zbiorniki wodne i pompy w Rynku oleśnickim?
25.05.2015 r.
Uzupełniono 11.12.2020 r.

Po doprowadzeniu ok. 1600 r. wody z rzeki Oleśnicy na poziom miasta skierowano ją m.in. do domów uprzywilejowanych w Rynku (np. producentów piwa). Pozostali, którzy jej potrzebowali do użytku codziennego - mogli pobierać wodę z początkowo drewnianych, a potem zapewne murowanych zbiorników, zwanych wówczas cysternami. Każdy mógł nabrać wody ze zbiornika lub z tryskaczy. Werner F. B. na swoich rysunkach Oleśnicy (z ok. 1750-1770 r.) nie pokazał zbiorników (jak również studni) w Rynku. Dlatego nie wiadomo gdzie stały i jaki miały kształt. W miastach bogatych były one projektowane przez architektów i artystycznie dekorowane, a woda tryskała do konwi z ust smoków, ryb itp. W niektórych miastach zachowały się one jako zabytkowe fontanny. Jedyny ślad ich istnienia w Oleśnicy pokazuje Adolf Groeger na poniższych ilustracjach pochodzących z ok 1860 r.


Strzałką pokazano cysternę z wodą do picia i przeciwpożarową. Litografia Adolfa Groegera


Cysterna w zachodniej części rynku pokazana strzałką. Litografia Adolfa Groegera

Zbiorniki te służyły również jako przeciwpożarowe. Wymagano, aby do nastania przymrozków były zawsze pełne. Przy nich miały zawsze stać gotowe do użycia różne pojemniki na wodę, które w razie pożaru, byłyby wykorzystywane przez mieszczan do dostarczania wody do palących się budynków.

W latach 1883-1884 wywiercono w Rynku dwie studnie o głębokości ok. 104 m (wg informacji Stanisława Kokota). Nieprzypadkowo rozmieszczone je obok zbiorników, które wtedy zlikwidowano. Informacja o samych pompach pojawiła się wraz z widokówkami, na których je pokazywano, chociaż nie były one obiektem zdjęć.

Niżej pokazano pompy znajdujące się w Rynku oleśnickim ok. 1900 r. (i oławskim dla porównania). Najpewniej były zasilane bezpośrednio z tych studni.


Pompa i hydrant w Rynku oleśnickim. Obok z lewej stała wcześniej cysterna przeciwpożarowa. Ebay.de


Pompy w Rynku oławskim Źródło: https://gazeta-olawa.pl/stare-pocztowki/1604-jelcz-laskowice/attachment/p-082/

Powyżej pokazano tę sytuację w Rynku oleśnickim i oławskim. Przy czym w Oławie widać całą konstrukcję pomp. Natomiast na widokówce oleśnickiej nie widać ich podstawy.


Źródło: https://polska-org.pl/679556,foto.html?idEntity=592423

Na rozwiązanie oleśnickie naprowadził mnie Remigiusz Szczuraszek, znajdując na stronie polska-org.pl powyższą widokówkę. Strzałką pokazał podstawę pompy i hydrantu. Pokazane wyżej elementy zostały przed 1899 r. usunięte.

Podstawa jakiejś studni (pompy) odkryta w rynku 2001 r.
Fot. K. Dziedzic

Zapewne było to wynikiem doprowadzenia sieci wodociągowej do Rynku ok. 1899 r.

Na fragmencie planu miasta z pokazano przebieg sieci wodociągowej w rynku oraz włazów eksploatacyjnych (małe szare kółka). Większe czarne kółka, to dodane przez autora strony, przybliżone miejsce rozmieszczenia powyższych "pomp"

Remigiusz Szczuraszek również znalazł inne pompy. Prawdopodobnie do tej sieci wodociągowej podłączono 4-6 pomp (i hydrantów?). Dwie z nich znajdowały się w zachodniej części Rynku, dwie we wschodniej - tamte są słabo widoczne, gdyż ta część rynku była rzadziej fotografowana.


Pompa oznaczona strzałką


Kolejna pompa oznaczona strzałką


Widokówka z ok. 1935 r. W dalszym ciągu widać pompę, a może już hydrant? Źródło Allegro.pl

Nie wiadomo kiedy te pompy usunięto, czy dotrwały do czasów powojennych? Nie znaleziono również śladów hydrantów do celów przeciwpożarowych. Czy ich nie było, czy może te pompy miały możliwości podłączenia węży przeciwpożarowych? Kolejna zagadka z historii Oleśnicy.

Dodano 17.05.2020 r.
Uzupełniono 21.08.2020

Remigiusz Szczuraszek wypatrzył na widokówce nieznany wcześniej postument w zachodniej części rynku, w kształcie może prostokąta, na którym stał hydrant. Na tej podstawie opracował ciekawe wnioski. Okazało się, że na widokówce nie widać było dobrze stojącej obok pompy, dlatego dalej wnioski R. Szczuraszka pokażę na fragmencie dokładniejszej widokówki z książki Krzysztofa Dziedzica.

Widoczne podwyższenie względem bruku rynkowego, na którym stoi hydrant przeciwpożarowy. Widokówka była wysłana w 1903 r., ale zdjęcie zrobiono przed 1899 r. Z lewej widać ul. Wrocławską
R. Szczuraszek zaznaczył hydrant czerwoną strzałką i wyodrębnił postument. Teraz można dodać także zaznaczenie strzałką miejsca rozmieszczenia pompy. Źródło: Dziedzic K., Pozdrowienie z Oleśnicy, Oleśnica-Wrocław 2010, strona 119.

Na podstawie tego odkrycia napisałem wcześniej "W Rynku wywiercono dwie studnie. Czyżby to było miejsce drugiej studni?" Jest to cenna sugestia R. Szczuraszka". Teraz już można napisać z dużym prawdopodobieństwem, że jest to miejsce rozmieszczenia drugiej studni wywierconej ok. 1883 r. Wtedy zlikiwdowano stojącą obok cysternę przeciwpożarową. Pokazane podwyższenie rozebrano przed 1899 r. Wtedy też pojawiły się dodatkowe pompy i hydranty w Rynku zasilane już z sieci miejskiej, a nie ze studni.


Hydrant pod hotelem Książę Blücher. To już chyba lata 1910-1914.
Fragment widokówki ze zbioru Adama Fedorowicza

Ciekawostka.


W pobliżu miejsca, gdzie była studnia pod pompę i hydrant powstała zapadlina w bruku?
Trudno datować widokówkę - po wysokości drzew - może lata 1905-1910. Fragment widokówki ze zbiorów Adama Fedorowicza

Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
 Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
 Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI