Odnaleziono elementy ołtarza z kościoła cmentarnego w Bierutowie - czy wrócą?
25.09.2008 r.
Kolejny raz historyk sztuki dr Piotr Oszczanowski odkrywa zagadki historii księstwa oleśnickiego. Niżej o ołtarzu z kościoła cmentarnego i o jego powojennych losach w oparciu o opis i ilustracje P. Oszczanowskiego.
Po śmierci Karola II Podiebrada następuje podział księstwa i na Bierutowie zasiada jego starszy syn Henryk Wacław. Jednocześnie wtedy rozpoczyna się wojna trzydziestoletnia, w której książę był mocno zaangażowany na polu wojskowym, organizacyjnym i dyplomatycznym. Pomimo tego starał się dbać o rozwój kulturalny (sztuka, muzyka, nauka) swojego miasta rezydencjalnego. Od samego początku (1622 r.) wspierał, także finansowo, budowę nowego kościoła cmentarnego pw. Św. Trójcy, który powstawał z inicjatywy rajcy bierutowskiego Ernesta Karnickiego.
Uwaga: Wg Herbarza Szlachty Śląskiej t. III. s.303. Ernest Karnicki (Karnitzki) był szlachcicem herbu Kietlicz, członkiem rady księcia Henryka Wacława. Przez 15 lat był sędzią ziemskim i dworskim bierutowskiego okręgu sądowego, właścicielem Pawłoszewa k. Wołowa. Został postrzelony 23.09. 1622 r. przez muszkieterów. Zmarł 20.09.1623 r. i został pochowany w kościele parafialnym w Bierutowie.
Mimo poświęcenie kościoła w 1631 r., dopiero 6 lat później umieszczono w nim ołtarz. Najprawdopodobniej intencja jego powstania była związana ze stanem błogosławionym młodej żony i oczekiwaniem na urodzenie długo oczekiwanego potomka - kontynuatora rodu Podiebradów.
Na powyższej ilustracji pokazano ołtarz-tryptyk kościoła pw. Św. Trójcy. Wykonawcą jego był w 1637 roku anonimowy malarz śląski. Wymiary ołtarza wynosiły 193 na 133 cm. Fundatorem dekoracji malarskiej ołtarza był mieszczanin bierutowski Christoph Heinrich. Jednak patronem tej fundacji był najpewniej książę Henryk Wacław.
Pierwotnie w zwieńczeniu ołtarza istniały trzy herby. Zrozumiałe jest, że środkowy i najokazalszy - to herb księstwa ziębicko-oleśnickiego Podiebradów, którego księciem na Bierutowie był Henryk Wacław. Boczne, to zapewne (jak to było w zwyczaju) - herby pierwszej i drugiej żony. Poniżej herbów znajdowały się dwie tablice inskrypcyjne, na górnej z nich znajdował się tekst, który P. Oszczanowski przedstawił w całości:
Na dolnej tablicy w 10 wersach znajdowała się inskrypcja z informacjami na temat fundacji kościoła, daty położenia kamienia węgielnego i ukończenia budowy, wygłoszenia pierwszego kazania oraz podany czas wystawienia ołtarza i godność jego fundatora: D. SACRA HAC FABRICA ... / ... CHRISTOPHORI / HENRICUS ANNO MDC XXXVII .
 |
Ołtarz w prezbiterium kościoła Św. Trójcy. Źródło: Ursula Maria von Bülow |
W centralnej części ołtarza znajdował się obraz ze sceną Ukrzyżowanie pokazany niżej:
Ruchome skrzydła zostały wypełnione przedstawieniami malarskimi: Pokłon Pasterzy, Modlitwa Chrystusa w Ogrójcu, Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego. Po 1945 r. i zniszczeniu kościoła Św. Trójcy ołtarz został zdemontowany. W 1971 r. wyżej pokazany obraz jest ujmowany w spisach kościoła św. Macieja we Wrocławiu. Pozostałe obrazy ze skrzydeł bocznych zostały rozmontowane i posłużyły do wykonania skrzydeł bocznych nowego ołtarza, pokazanego niżej.
 |
||
 |
 |
|
Obrazy Modlitwa Chrystusa w Ogrojcu i Wniebowstąpienie zostały umieszczone na awersach skrzydeł bocznych. Natomiast Zesłanie Ducha Świętego i Pokłon Pasterzy wstawiono na rewersach - czyli widoczne są po zamknięciu skrzydeł bocznych ołtarza. Centrum jego wypełnia rzeźba Upadku Chrystusa pod krzyżem. W tej postaci ołtarz konsekrowano w 1963 r. w kościele pw. św. Macieja we Wrocławiu. W 2002 roku tryptyk został przekazany do dyspozycji ks. kardynała Henryka Gulbinowicza i przeniesiony do Henrykowa, do kaplicy Katolickiego Liceum Ogólnokształcącego (Kamil Pawłowski udokładnił: w oratorium w dawnym budynku klauzury, obecnie piętro internatu szkolnego KLO).
Powstaje pytanie - czy powyższe obrazy nie powinny trafić do kościoła w Bierutowie, lub do mającego powstać tam muzeum? Są wszak związane z historią tego miasta i księstwa oleśnickiego.
Dodano 31.10.2018
10 lat lat temu prof. Piotr Oszczanowski przysłał powyższy tekst i zdjęcia poświęcone ołtarzowi. Po umieszczeniu w Internecie mogli się z nim zapoznać mieszkańcy i władze Bierutowa. Obecnie ołtarz wrócił do Bierutowa. Umieszczono go w bocznej północnej nawie kościoła św. Katarzyny w Bierutowie. Renowacji dokonano w pracowni konserwacji dzieł sztuki mgr Anny Kościów w Świdnicy. Renowacja kosztowała ok. 90 tys. zł. Napisał o tym Piotr Michalak i przysłał poniższe zdjęcia.
Odnowiony ołtarz w bocznej północnej nawie kościoła św. Katarzyny w Bierutowie.
Fot. P. Michalak
Fot. P. Michalak
Fot. P. Michalak
Fot. P. Michalak
Fot. P. Michalak
:
Obraz ze sceną Ukrzyżowania znajduje się aktualnie w kościele św. Macieja we Wrocławiu,
obok Ossolineum. Fot. P. Michalak
Wysłałem tę informację do dr hab. Piotra Oszczanowskiego prof. nadzw. UWr, dyrektora Muzeum Narodowego we Wrocławiu
Niżej odpowiedź (31.10.2018):"Przykro to stwierdzić, ale to, co ustawiono w kościele w Bierutowie niewiele ma wspólnego z oryginalnym ołtarzem z kościoła Trójcy Świętej w tym mieście. Dokonano w moim odczuciu i wbrew obowiązującemu paradygmatowi konserwatorskiemu rzeczy niepożądanej - zamiast odtworzyć oryginalny kształt i program ideowy tego ołtarza (scalając wszystkie zachowane elementy tego ołtarza) to ustawiono w kościele wtórne, wypaczające pierwotne treści i charakter dzieło. Mając szansę na przywrócenie oryginału, "utrwalono" - poprzez konserwację - coś błędnego, niedopuszczalnego. To była i jest hybryda stylistyczna i ikonograficzna. To smutne. Więcej - mam prawo przypuszczać, że być może zmarnowano 90 tysięcy złotych. Ufam, że były to środki prywatne, a nie publiczne. Nas nie stać na takie działania. Zbyt mało mamy takich środków, aby wydawać je na tego typu "działania konserwatorskie". Intencja była bardzo szczera (doprawdy doceniam to i podziwiam), w to też nie wątpię. Realizacja jednak w moim przekonaniu ... chybiona."
Z pwyższego tekstu może wynikać, że mieszkańcy Bierutowa powinni zacząć działania w kierunku odzyskania obrazu znajdującego się w kościele św. Macieja we Wrocławiu. Mają już doświadczenie z odzyskaniem dzwonu z kościoła Św. Trójcy, teraz zmierzają do odzyskania dzwonu z kościoła św. Katarzyny, odzyskali fragmenty szafy organowej z tego kościoła. Widać, że nie braknie mieszkańcom zapału i sił do odzyskania także wzmiankowanego obrazu.
Literatura:
Więcej o Bierutowie na mojej stronie
Zagadka herbu Bierutowa używanego przed 1945 r.
Fajerwerki na medalach Chrystiana Ulryka - księcia na Bierutowie
Zbigniew Podurgiel - Barwy ziemi bierutowskiej
Historia książki z rozporządzeniem księcia bierutowskiego w sprawie sierot
Jak dzwon z Bierutowa znalazł się w 1949 r. w Schweinfurcie w Niemczech
Zidentyfikowano kolejne dwa medale Wirtembergów, wykonane w Bierutowie.
Uszkodzenie zabytkowego kamiennego krzyża w Kijowicach
Od autora • Lokacja miasta • Oleśnica piastowska • Oleśnica Podiebradów • Oleśnica Wirtembergów
Oleśnica za Welfów • Oleśnica po 1885 r. • Zamek oleśnicki • Kościół zamkowy • Pomniki • Inne zabytki
Fortyfikacje • Herb Oleśnicy • Herby księstw • Drukarnie • Numizmaty • Książęce krypty
Kary - pręgierz i szubienica • Wojsko w Oleśnicy • Walki w 1945 roku • Renowacje zabytków
Biografie znanych osób • Zasłużeni dla Oleśnicy • Artyści oleśniccy • Autorzy • Rysowali Oleśnicę
Fotograficy • Wspomnienia osadników • Mapy • Co pod ziemią? • Landsmannschaft Oels
Wydawnictwa oleśnickie • Recenzje • Bibliografia • Linki • Zauważyli nas • Interpelacje radnych
Alte Postkarten - widokówki • Fotografie miasta • Rysunki • Odeszli • Opisy wybranych miejscowości
CIEKAWOSTKI • ZWIEDZANIE MIASTA Z LAPTOPEM, TABLETEM ....
NOWOŚCI