Marek Nienałtowski
Loża wolnomularska
w Oleśnicy
02.07.2005 r.
Loża wolnomularska
w Oleśnicy
02.07.2005 r.
|
Marek Nienałtowski Loża wolnomularska w Oleśnicy 02.07.2005 r. |
|
Wraz z żołnierzami pruskimi przywędrowała w 1740 r. na teren Śląska idea wolnomularska. Pierwsza loża wolnomularska powstała we Wrocławiu już w 1741 r. i stamtąd rozniosła się na cały Dolny Śląsk. Nie znamy jeszcze daty powstania loży w Oleśnicy (inne miasta: 1766 - Głogów, 1775 - Nysa, 1788 - Brzeg, 1795 - Lwówek). Istniała ona do 1935 r. i mieściła się przy ul. Farberstrasse (R. Traugutta) pod nr 5 i 6. Nosiła nazwę "Wilhelm zur gekrönten Säule", czyli "Wilhelm pod ukoronowaną kolumną". W połowie XIX w. nazwa ta brzmiała:
St. Johannis Freimaurer Loge
Wilhelm zur gebr. Saule
im Orient zu Oels
Sądzi się, że nazwa była związana z oleśnicką kolumną Złotych Godów. Prawdopodobnie pojawienie się loży w Oleśnicy mogło nastąpić po objęciu księstwa oleśnickiego przez Welfów. Pierwszy z nich - Fryderyk August z linii brunszwicko-lüneburskiej był wszak w latach 1772-99 Wielkim Mistrzem narodowej loży masońskiej i miał duży wpływ na powstawanie lóż na terenie Niemiec. Pomimo tego, że objął formalnie władzę książęcą w 1795 r., to z Oleśnicą był związany od 1768 roku. Wtedy to pojął za żonę Fryderykę Zofię Charlottę Augustę, córkę ostatniego księcia wirtemberskiego z linii oleśnickiej Karola Krystiana Erdmanna. Czyli, że za jego wpływem loża oleśnicka mogła powstać po 1768 -1775 r. Jednak wówczas w nazwie loży mogło znaleźć się imię Fryderyk - a jest Wilhelm. Dlatego loża mogła powstać po 1805 r, po śmierci Fryderyka Augusta i objęciu władzy przez księcia Fryderyka Wilhelma. Jest to hipoteza budząca wątpliwości, ale wobec braku informacji, może być wstępnie przyjęta.
Dodano 2.04.2009 r. Pan dr Norbert Wójtowicz, autor wielu tekstów o masonerii napisał mi, że nazwę loży oleśnickiej należy powiązać z synem Fryderyka Wilhelma - księciem Wilhelmem, a za datę jej powstania należy przyjąć 1824 rok. Przez długi czas na potrzeby działalności loży wynajmowano pomieszczenia drugiego piętra w hotelu "Zum Fürst Blücher" (Rynek 40). Tam loża przetrwała aż do 1870 r., kiedy to ostatecznie przeniesiono ją do zakupionej własnej siedziby przy Färberstraße 5/6. Tak więc obecna ulica Traugutta stała się siedzibą loży w latach 1870-1935 [1]. W 1845-47 r. członkowie loży wspierali akcje charytatywne organizowane przez magistrat oleśnicki. W roku 1891-1905 Czcigodnym Mistrzem czyli osobą kierującą pracami oleśnickiego warsztatu wolnomularskiego był Hermann Jerchel [1], także osoba zasłużona dla miasta i Honorowy Obywatel.
 |
Wnętrze świątyni loży oleśnickiej (powiększ), znajdującej się w niżej pokazanym budynku. Fotografia wykonana na pocz. lat 20-ych XX w. Uzyskałem ją dzięki uprzejmości dr Norberta Wójtowicza. Dodano 30.03.2009 r. http://chomikuj.pl/Abifraim/Masoneria/Fotki |
Jednym z typowych dla lóż masońskich elementem zdobiącym centralnie wschodnią (tj. znajdującą się po stronie ołtarza) ścianę świątyni jest "gwiazda płomienista". Jest to gwiazda spomiędzy ramion której wydobywają się języki ognia. To symbol Bożej opatrzności przynoszącej błogosławieństwo, dającej życie i światło. Zazwyczaj odwoływano się do pentagramu (pięć ramion), w loży oleśnickiej zaś przyjęto heksaplę (sześć ramion), która jest podobna do pieczęci Salomona, popularnie zwanej gwiazdą Dawida. Na powyższym zdjęciu widać znak loży oleśnickiej - pieczęć Salomona wpisaną w okrąg, od którego rozchodzą się promienie [1].
Ten sam znak stanowił element pieczęci oleśnickiej loży. W centrum pieczęci znajdowała się "ukoronowana kolumna", a wspomniana heksapla w promieniującym okręgu znajdowała się na drugim planie, stanowiąc tło dla tej kolumny. Wokół rysunku na obwodzie pieczęci znajdowała się nazwa loży (wg. N. Wójtowicza, który posiada wiele informacji na temat oleśnickiej loży i po znalezieniu czasu opublikuje je. Byłby to znaczący wkład w rozwój historii naszego miasta). Loża od 1824 r. posiadała swój znak (godło, medal, plakietkę), w centrum której znajduje się na niebieskim tle złota kolumna (źródło: ebay.de).
 |
 |
|---|---|
| Godło oleśnickiej loży masońskiej. Źródło Ebay.de |
Pieczeć oleśnickiej loży masońskiej [4] |
Zachował się dokument rękopiśmienny - spis kilkudziesięciu członków loży oleśnickiej z 1846-1847 roku, ze stopniami wtajemniczenia, stanowiskami "cywilnymi", zawodami, miejscowościami zamieszkania oraz spisem planu działania na te lata. Stanowi on własność oleśniczanina, chcącego zachować anonimowość. Identyfikacja tego dokumentu przez osobę znającą j.niemiecki i słownictwo masońskie miałaby duże znaczenie dla historii miasta. Niżej ilustracja strony tytułowej późniejszego wydawnictwa z r. 1870.
Rysunek z okladki autorstwa oleśnickiego artysty i typografa Br. Groegera
W 1924 r. loża oleśnicka obchodziła swoje 100-lecie. Z tej okazji wydano publikację: SCHÖNBORN, Heinrich: Geschichte der Joh.-Loge Wilhelm zur gekrönten Säule i.Or. Oels in Schles. Aus Anlaß des 100j. Bestehens 1824-1924. Oels 1924, 152 S.
W bibliotece drezdeńskiej znajduje się wydawnictwo: Mitglieder-Verzeichniß der unter Constitution der Hochwürdigen Großen National-Mutterloge Zu den Drei Weltkugeln... Johannis-Loge Wilhelm zur Gekrönten Säule < Oels >. Okazało się, że istnieje także w Bibliotece Śłąskiej w Katowicach. Stamtąd spis członków w latach 1897-1898 [1], [2], [3].
W 1935 r. loża oleśnicka, jak i wszystkie inne, została zlikwidowana. Obydwa domy zostały ograbione i skonfiskowane. Dom pod nr 5 zajęła drukarnia Rosch&Co. (na zdjęciu poniżej; z książki adresowej z 1935/36). W pokazanym wyżej pomieszczeniu świątyni umieszczono dużą maszynę drukarską.
Po wojnie budynek służył jako magazyn (pakowalnia) artykułów spożywczych. Dom uległ spaleniu po 1975 r., a rozebraniu po 1986 roku.
Dom po spaleniu. Zdjęcie R. Niczypora
Obecnie w tym miejscu wybudowano nowy dom, pokazany poniżej. Podczas budowy wykopano dawne piwnice z ciekawymi elementami architektonicznymi. Po sfotografowaniu zostały zasypane. Nie wiadomo, gdzie są te fotografie.
Literatura i źródła:
