Jerzy Andrzej Pyzik
Panorama Oleśnicka nr 5 czerwiec 1995 r.

Kościelne nieścisłości

Ubóstwo ogólnie dostępnych i stojących na dobrym poziomie opracowań o Oleśnicy każe wysoko ocenić zamieszczane w Panoramie Oleśnickiej dwa cykle artykułów profesora Mirosława Przyłęckiego. Niemniej jednak nie wszystkie podawane w nich dane historyczne są ścisłe i dlatego - tym bardziej że są niemal jedynym źródłem, zwłaszcza dla młodzieży - należy je sprostować.

Uwagi moje odnoszą się do części pierwszej artykułu o kościołach NMP i św. Jerzego (z nr. 48). Szpital św. Jerzego (w naszym rozumieniu był to raczej przytułek) powstał prawdopodobnie już w drugiej połowie XIII wieku, a najpóźniej pod jego koniec. Z pierwszej wzmianki o szpitalu w dokumentach, a pochodzącej z 1301 i 1307 r., można wnioskować o jego dużo wcześniejszym istnieniu. Od początku, pomimo braku poświadczeń w literaturze, była z nim z pewnością zawiązana kaplica pod tym samym wezwaniem.

Taka bowiem była średniowieczna praktyka i od niej nie było odstępstw. W drugiej połowie XIV wieku kaplica św. Jerzego stała się po rozbudowie kościołem pod identycznym wezwaniem, po tym jak w roku 1372 księżna Eufemia (Ofka) dostarczyła na ten cel niezbędnych funduszy. W średniowieczu w Oleśnicy nie było drugiej parafii, była natomiast prepozytura. a wiec filia klasztoru wrocławskich augustianów, ściślej kanoników regularnych laterańskich. Mówienie o probostwie sprzężonych kościołów św. Jerzego i NMP - często spotykane w literaturze - polega na nieporozumieniu. W Oleśnicy również od XVI wieku była tylko jedna parafia luterańska, mianowicie pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty. Mylące wielu niemieckie określenie „die Probstkirche" oznaczało wyłącznie kościół prepozytalny, a nie (jak by się pozornie wydawało) probostwo.

Księżna Eufemia ufundowała kaplicę nie w 1371 r., lecz w 1376, przy czym kaplicę tę pod wezwaniem ś w. Krzyża i NMP dobudowano od południa do kościoła św. Jerzego, wchodzącego w skład prepozytury augustianów.

W roku 1380 książę Konrad II ufundował w Oleśnicy opactwo benedyktynów słowiańskich pod wezwaniem Bożego Ciała. Otrzymało ono m.in. kaplicę św. Krzyża i NMP, po rozebraniu której przystąpili benedyktyni do budowy kościoła p.w. Bożego Ciała. Budowę kościoła zakończono prawdopodobnie na przełomie XIV i XV stulecia. Po przejęciu kościołów św. Jerzego i Bożego Ciała przez protestantów temu ostatniemu po części przywrócono dawne wezwanie, a więc NMP.

Przy okazji chciałbym też uzupełnić informacje z nr. 50 o określanym podwójnym, niepotrzebnie dublującym się mianem, kościele Salwatora Zbawiciela (względnie też Zbawiciela Salwatora). Właściwiej byłoby nazywać go po polsku wyłącznie kościołem Zbawiciela, przy czym według Jana Sinapiusa miał on najpierw nosić wezwanie św. Barbary.
Jerzy Andrzej Pyzik